Nederlandse wetenschappers hebben voor het eerst het fenomeen van ‘overwinterende branden’ in Alaska en andere noordelijke gebieden geanalyseerd. Door klimaatverandering lijkt dit bizarre fenomeen steeds vaker voor te komen.

Onderzoekers van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) hebben aangetoond dat sommige branden die in hete zomers ontstaan tijdens de winter kunnen smeulen onder een dik pak sneeuw en bij -40 graden Celsius. 

‘Als er in het voorjaar weer warm en droog weer komt, dan vlammen deze branden opnieuw op. Door dit ‘opstaan uit de dood’ worden deze branden ook wel ‘zombiebranden’ genoemd’, schrijven de auteurs, die hun bevindingen publiceerden in het wetenschappelijk tijdschrift Nature.

Satellietbeelden

Om die ‘zombiebranden’ te identificeren combineerden de klimaatwetenschappers veldgegevens met satellietbeelden. ‘Tijdens eerder onderzoek ontdekte ik een opvallend patroon in de satellietbeelden’, zegt bosbrandexpert Sander Veraverbeke (VU), een van de auteurs. ‘Ik zag nieuwe brandhaarden in het voorjaar ontstaan precies binnen of aan de rand van het gebied van de natuurbranden van een jaar eerder.’

Het team ontwikkelde daarom een algoritme, waarmee we nu duidelijk het onderscheid kunnen maken tussen een overwinterende brand en een nieuwe, ‘gewone’ brand, veroorzaakt door bliksem of door mensen.

Koolstofrijke bodems

Ook het landschap blijkt volgens de onderzoekers een belangrijke rol te spelen bij de vorming van zombiebranden. Ze ontdekten dat overwinterende branden vooral voorkomen in koolstofrijke bodems die diep verbrand zijn. ‘We zien ook een duidelijke relatie tussen warme zomers, die grote en intense branden creëren, en het aantal branden dat daarna weet te overwinteren’, zegt Rebecca Scholten (VU). 

Toch zijn zombiebranden geen nieuw fenomeen. ‘Ik werk al 30 jaar met branden in Alaska’, zegt coauteur Randi Jandt, brandecoloog van het Alaska Fire Science Consortium. ‘Ooit waren overwinterende branden een heel zeldzaam fenomeen. Na de grote brandseizoenen in 2004, 2005, 2009 en 2015 merkten we echter een verrassend hoog aantal van deze branden.’

Klimaatverandering

‘Met het broeikaseffect neemt de temperatuur in het Noordpoolgebied veel sneller toe dan in andere delen van de wereld’, stellen de wetenschappers. ‘De effecten hiervan zijn al zichtbaar: de sneeuw smelt eerder en de branden zijn veelvuldiger en heviger.’ 

En dus rijst de vraag of alle noordelijke bosbranden in de toekomst zullen overwinteren. ‘Er zijn nog veel onbekende factoren’, zegt Veraverbeke. ‘We weten dat de bossen van Alaska naar verwachting zullen overgaan naar meer loofbossen in een warmer klimaat, wat de brandactiviteit kan verlagen, maar ook de opslag van koolstof in de bodem. Deze ecosysteemveranderingen kunnen het voorkomen van overwinterende branden in de toekomst verminderen.’

(lb)