Dinsdag kan het echte werk beginnen: dan starten de vijf Arizonapartijen met onderhandelingen over een nieuwe federale regering. Formateur Bart De Wever (N-VA) legt per domein een onderhandelingsnota voor, die dan in kleine werkgroepen worden bekeken. Makkelijk wordt het echter niet.

Om te volgen: De Wever hanteert een duidelijke methodiek met eerst toch nog een algemene bespreking.

• Zondagavond heeft De Wever zijn nota’s rondgestuurd, zo was gepland. De vier andere partijen, MR, Les Engagés, cd&v en Vooruit, krijgen nu de tijd om deze te bestuderen. Dinsdag komen de voorzitters bijeen om het over de aanpak en een algemeen kader te hebben.
• Gedoe en onvrede zoals bij de Vlaamse onderhandelingen wordt zo hopelijk vermeden. Vorige week uitte Vooruit opeens scherpe kritiek op de methodiek van N-VA, die te weinig ruimte zou laten voor andere meningen. Ook cd&v toonde zich bezorgd. De hetze ging in een halve dag weer liggen, maar het kwaad was geschied. De Wever, die stilte en discretie predikt, heeft duidelijk geleerd van het Vlaams opstootje.
• Na de krijtlijnen wordt er op woensdag en donderdag inhoudelijk onderhandeld. In thematische werkgroepen bespreken onderhandelaars de verschillende nota’s. De Wever wil er een strak tempo in houden. 20 september vormt, door het begrotingstekort en de eisen van Europa, immers een “natuurlijke deadline”, aldus de formateur.
  • Van de onderhandelaars wordt dan ook verwacht dat ze de komende drie weken stevig doorwerken, om dan begin augustus even een weekje vakantie te nemen, weet De Morgen. De Wever hoopt dat er daarna een eindsprint kan worden ingezet richting 20 september.

Vooruit is nog niet af van Bouchez

Het eerste grote struikelblok: De begroting en hoe te hervormen.

• Vooruit wilde stevige beloftes alvorens de partij rond de tafel wilde gaan zitten. Tegelijk zijn er weinig concrete toezeggingen gedaan. Vooruit, cd&v en Les Engagés hebben elkaar gevonden om af te dwingen dat er geen grote besparingen in de gezondheidszorg komen. N-VA, die daar geld wilde halen om het begrotingstekort aan te pakken, lijkt alvast een eerste toegeving te zullen doen.
• Maar een andere rode eis, een extra belasting op grote vermogens, werd minder enthousiast onthaald. “Rupsje Nooitgenoeg”, bracht De Wever het kinderboek in herinnering. Volgens N-VA worden die vermogens al genoeg belast. Ook MR is in principe tegen zo’n belasting. Onderhandelaar Conner Rousseau (Vooruit) vertelde evenwel dat MR geen veto meer zou stellen tegen een vermogensbelasting.
• Maar dat het nog gaat clashen tussen MR en Vooruit, dat is duidelijk. Voorzitter Melissa Depraetere (Vooruit) noemde hem “onbetrouwbaar” en stelde dat hij “beter minister-president van Wallonië wordt”, want “dan zijn wij ervan af”. Jammer maar helaas voor Vooruit: Bouchez wordt geen Waals minister-president, juist omdat hij betrokken wil blijven bij de regeringsonderhandelingen.
• Bij cd&v lijkt de mildheid toegenomen. De christendemocraten willen nog altijd een fiscale hervorming doorvoeren in plaats van een vermogensbelasting. Dat was een belangrijk punt van ontslagnemend minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v). Terwijl vooral MR de plannen van Van Peteghem torpedeerde in de vorige regering, is er nu verzoening mogelijk bij cd&v. Tegelijk is iedereen het erover eens: “De belastingen moeten rechtvaardiger”, was ook al in de nota van De Wever te lezen. Maar hoe dat moet, dat is nog lang niet beslist.
• De relatie tussen met name MR en Vooruit blijft echter volatiel. “Als er wel kapot wordt bespaard, dan zullen we de onderhandelingen verlaten”, zei Rousseau eerder. Vooruit wil ook niet vasthouden aan de deadline van 20 september, maar wil inhoud laten primeren. “Het is nooit slim om deadlines te zetten als je met respect wil onderhandelen”, liet kopstuk Caroline Gennez (Vooruit) optekenen.

Inzetten op specifieke hervormingen

Een tweede struikelblok: Daar is dan toch het confederalisme weer.

• Het confederalisme zoals Bart De Wever het wil, was wat naar de achtergrond verdrongen. De Wever communiceerde er nauwelijks over. Dat leverde de N-VA kritiek op van de Vlaamse bewegingen en van Vlaams Belang. Ontslagnemend Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) zwengelde de discussie weer aan door in zijn 11 juli-toespraak te pleiten voor een “confederale omslag waarbij zoveel mogelijk bevoegdheden naar de deelstaten komen”.
• Dat er hervormingen kunnen komen, dat is duidelijk. De vraag blijft wel: hoeveel en in welke richting? Zo is MR gewonnen voor een hervorming van de werkloosheidsuitkeringen, die een regionale bevoegdheid zouden worden. Zo staat er in het Waals regeerakkoord een hervorming van arbeidsbemiddelaar Forem, maar liet Bouchez weten in te blijven zetten op verdere hervormingen die federaal afgedwongen moeten worden. Ook Les Engagés lijkt daarvoor mee aan boord.
  • Tegelijk liet Bouchez in de kiescampagne weten dat hij ook hervormingen in de omgekeerde richting wil. Justitie, politie en gezondheidszorg zouden wat hem betreft weer federaal geregeld moeten worden. De Wever gaf daarop aan “nooit iets te zullen herfederaliseren”.
• Ook Vooruit is te vinden voor een specifieke hervorming: het afschaffen van de Senaat. De partij stuurt geen gecoöpteerde senator meer. Hoewel de andere partijen dat wel nog deden, groeit de consensus om de instelling op te doeken. N-VA hoopt om met de regering tot die beslissing te komen. Met de steun van Open Vld en Groen zou er een twee derde meerderheid ontstaan in de Kamer om een afschaffing erdoor te duwen.

Wel met PS, niet met MR?

Genoteerd: Die grote confederale omslag is nog niet voor morgen.

• De grondwet wijzigen om een volgende staatshervorming te bekomen is dan weer moeilijker. Ook al neemt de druk op N-VA toe. “Het is nog steeds de kern van het programma (van N-VA, red.). Dat jarenlang laten liggen is niet zonder risico. Het is even dodelijk als liberalen die belastingen verhogen of groenen die gascentrales bouwen”, stelt politicoloog Nicolas Bouteca in De Morgen.
• Het lijkt erop dat De Wever voorlopig genoegen zal moeten nemen met kleinere hervormingen waar iedereen achter staat. Hij had gehoopt om samen met PS-voorzitter Paul Magnette verder te werken aan een verregaande staatshervorming zoals die in 2020 op tafel lag. Maar met de PS in de oppositie moet De Wever rekening houden met Bouchez. En die vindt het uiteen trekken van politie en justitie “een rode lijn”.