Rusland moet al sluw zijn om de internationale sancties te omzeilen en zijn belangrijkste producten, met name gas en olie, te exporteren. Maar de situatie wordt nog ingewikkelder wanneer het om een ander belangrijk exportproduct gaat.

Het wordt niet altijd beseft, maar Russische en Sovjetwapens zijn over de hele wereld te vinden: het land blijft een belangrijke fabrikant en uitvoerder van wapens en uitrusting, van vliegtuigen tot onderzeeërs, vooral op het Aziatisch continent. Rusland was de afgelopen 20 jaar zelfs de belangrijkste bron van wapens voor Zuidoost-Aziatische landen, maar volgens een analyse gepubliceerd door het Yusof Ishak Institute, een in Singapore gevestigd onderzoekscentrum, is deze dominante positie sinds 2014 aan het afbrokkelen. In dat jaar exporteerde de Russische defensiesector in totaal 1,2 miljard dollar; in 2021 was dat cijfer gedaald tot slechts 89 miljoen dollar.

Oekraïne, van partner tot agressieve concurrent

Deze situatie is in de eerste plaats te wijten aan het conflict met Oekraïne, dat teruggaat tot 2014 en de annexatie van het Krim-schiereiland. Daardoor werd een eerste golf van economische sancties tegen het land aangekondigd, terwijl er volgens Ian Storey, de auteur van de studie, definitief een einde kwam aan alle samenwerking met Oekraïne: “Het conflict maakte een einde aan een lange en uitgebreide samenwerking tussen Oekraïense en Russische defensiebedrijven, met name op het gebied van de productie van motoren voor oppervlakteschepen, helikopters en vliegtuigen.”

Deze beperkingen hebben landen in de regio er niet noodzakelijkerwijs van weerhouden bij Rusland in te kopen, maar het aanbod is verminderd omdat Russische fabrikanten moeilijkheden ondervinden bij financiële transacties en de toegang tot belangrijke technologieën en onderdelen. Sinds 2021 hebben China en de Verenigde Staten Rusland ingehaald in de race om de grootste wapenproducent in Zuidoost-Azië, zo blijkt uit gegevens van het Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI).

Peking en Washington halen Moskou in in Zuidoost-Azië

Er bestaan een hoop redenen waarom de Aziatische landen zich afwenden van de Russische leverancier, zoals het geval is in Vietnam, ondanks het feit dat dit land de grootste afnemer van het Kremlin in de regio is. Tussen 1994 en 2021 begon Hanoi met een militair moderniseringsprogramma dat de Russische wapenproducenten 7,4 miljard opleverde. Maar Vietnam “heeft het militaire moderniseringsprogramma opgeschort vanwege bezorgdheid over het vermogen van Moskou om de orders uit te voeren, maar ook vanwege een anticorruptiecampagne”, schreef Nguyen The Phuong, docent aan de faculteit Internationale Betrekkingen van de Universiteit voor Economie en Financiën in Ho Chi Minh Stad, in 2021.

Industrie onder druk om de oorlog aan te wakkeren

Een verslechterende commerciële situatie zal waarschijnlijk nog verergeren voor de Russische wapensector. De sector staat namelijk onder druk om de talrijke verliezen van het Russische leger goed te maken, zowel wat voertuigen als munitie betreft, en dit op een moment dat het afhankelijk is van buitenlandse leveranciers voor bepaalde onderdelen, zoals geavanceerde elektronica, die onvermijdelijk door de sancties werden getroffen.

Afgezien van het feit dat deze wijziging van prioriteit het internationale aanbod dreigt te verminderen, is de oorlog in Oekraïne niet de beste showcase voor Russisch materieel, dat maar al te vaak tot een rokend karkas wordt gereduceerd. Hiervan kunnen andere regionale leveranciers profiteren: “De problemen waarmee de Russische defensie-industrie te kampen heeft, zullen in Zuidoost-Azië marktkansen scheppen voor andere landen, waaronder China”, aldus het rapport.

De Chinese draak loert in de schaduwen

Volgens gegevens van het SIPRI bedroeg de wapenexport van China naar Zuidoost-Azië in 2021 in totaal 284 miljoen dollar, tegen 53 miljoen dollar in 2020.

Dit is slecht nieuws voor Vietnam, dat nog steeds territoriale geschillen heeft met China, maar ook voor Oekraïne, dat vóór 2014 en het verlies van de Krim stevig in de top 10 van wereldwijde wapenexporteurs stond, met name Vietnam, Thailand en Myanmar. Maar wat er nog over is van deze industrie is nu volledig gericht op de nationale defensie, terwijl het een van de prioritaire doelwitten van Russische aanvallen is.

(kg, am)