“Wie gelooft dat klimaatopwarming nog steeds een ver-van-mijn-bedshow is, mag het gaan uitleggen aan de mensen in Luik, Verviers, Spa en in Limburg.” Een felle Groen-fractieleider Wouter De Vriendt maakte meteen de politieke link met zijn partijprogramma, na de ramp. En ook de regering deed dat: premier Alexander De Croo (Open Vld) had het over “het klimaatpanel van de VN, dat al meermaals heeft gewezen op toenemende fenomenen als extreme neerslag”. Ecolo-vicepremier Georges Gilkinet maakt het nog concreter: hij riep op om het EU-pakket aan maatregelen, het zogenaamde ‘Fit for 55’ zo snel mogelijk over te nemen. Maar net daar liet de Vlaamse regering al weten niet happig te zijn: “Europa moet de klimaatinspanningen daar leggen waar ze de grootste kostenefficiëntie hebben.”

In het nieuws: De heftige overstromingen in het bekken van de Maas domineren alle headlines.

De details: De schade is enorm, het menselijk leed ook.

• Vijftien doden, en minstens vier vermisten nog: het is decennia geleden dat een overstroming een dergelijke tol eist. Alle doden vallen in Wallonië, al is er ook in Limburg erg veel schade.
  • In Verviers telde men vijf doden, zo deelde het parket daar mee. De stad is heel zwaar getroffen, niet alleen door de vloedgolf, maar ook door plunderingen: een avondklok werd ingevoerd.
  • In Chaudfontaine vielen twee doden.
  • In Trooz zijn er drie doden door de overstromingen.
  • Daarnaast waren er ook in Eupen, Pepinster, Philippeville en Aywaille dodelijke slachtoffers.
  • In Pepinster zijn nog drie bejaarden vermist nadat een reddingsboot van de brandweer omsloeg. En ook in Marcourt is er nog een vermiste, een jong meisje.
• De schade is enorm.
  • Nog altijd zitten meer dan 20.000 mensen zonder elektriciteit: meer dan 300 distributiecabines zijn ondergelopen.
  • Het spoorverkeer ligt helemaal stil: het zal nog weken duren eer de sporen op sommige plekken hersteld zijn.
  • Ook een heleboel wegen zijn ontoegankelijk geworden. Bijzonder veel wagens zijn ook gewoon weggespoeld.
  • In de provincies Luik, Namen en Henegouwen zijn er problemen met het drinkwater. Op veel plekken zijn de leidingen kapot en het drinkwater zelf is vervuild door de vele overstromingen.
• Stroomafwaarts hield men zijn hart vast, nadat vooral de zijrivieren van de Maas, zoals de Ourthe, heftig uit hun oevers waren getreden. In Luik was het nagelbijten, maar uiteindelijk stroomde het water van de Maas niet de stad binnen. En nog verderop, in Limburg, staan de waterstanden uitzonderlijk hoog, maar zijn er geen taferelen zoals in Wallonië.
• In Duitsland hebben de overstromingen wel een nog veel hogere tol geëist. Daar vielen ondertussen al meer dan 80 doden, maar zijn vooral meer dan 1.000 mensen nog steeds vermist. Beelden gaan de wereld rond van hele dorpen die lijken te zijn weggeveegd.
• Het is de vraag in hoeverre de ramp daar een effect zal hebben op de komende verkiezingen voor de federale regering: de groenen hebben voor het eerst in jaren een mogelijk zicht op het leiderschap van Europa’s belangrijkste land.

De gevolgen: De kostprijs loopt op.

• “Tientallen miljoenen euro’s schade“, zo voorspelt Hein Lannoy, de CEO van Assuralia, de koepel van de verzekeraars. Die raadt in La Libre slachtoffers aan zich in veiligheid te brengen en eens de situatie gekalmeerd is hun verzekeringscontract goed te bestuderen.
• Lannoy wees erop dat wie een brandverzekering voor het huis heeft, kan rekenen op een tussenkomst bij waterschade. De kostprijs voor verzekeraars zal dus gigantisch zijn. Maar voor wagens, die massaal weggespoeld en beschadigd zijn, is er slechter nieuws: enkel diegenen die een omnium verzekering hebben kunnen rekenen op een tussenkomst.
• Het is de federale overheid die de regie heeft overgenomen bij de coördinatie van de rampenbestrijding. Maar vanmorgen zat Jan Jambon (N-VA) wel al op Radio 1 om het ‘Vlaams’ deeltje van de ramp af te bakenen: de kostprijs van de schade valt op de regio’s: “We gaan dit zo snel mogelijk als ramp herkennen, nadat we de nodige adviezen binnen hebben van het KMI, de Vlaamse milieumaatschappij en het Rampenfonds.”

De politieke effecten: Meteen werd in de Kamer de link gelegd met het klimaat én de vergaande plannen van de EU.

• Iedereen in het halfrond gisteren betuigde steun aan de slachtoffers en prees de hulpdiensten. Maar tegelijk klopten de groenen fors op de nagel van de klimaatopwarming, die zij als oorzaak van de overstroming zien. De rivieren traden immers buiten hun oevers na uitzonderlijk grote hoeveelheden regenval.
• Groen-fractieleider Wouter De Vriendt kwam scherp tussen en onderstreepte dat “dit geen ver-van-mijn-bedshow meer is”. “De klimaatopwarming is een ingrijpende klimaatverstoring. Groene beleidsmaatregelen zijn meer dan ooit relevant. De Europese Commissie heeft het ambitieuze ‘Fit for 55-klimaatplan’ voorgesteld. Er is dus hoop. Maar zal ons land deze plannen voluit steunen?”, wilde De Vriendt weten.
• Ook Vooruit duwde fors op het thema: “De oorzaak van de ramp is de klimaatopwarming, die verantwoordelijk is voor steeds meer extreme weerfenomenen. Alleen met de ‘Fit for 55’-plannen van de Europese Commissie en sterke klimaatplannen kunnen we daar iets aan veranderen. (…) Politici die twijfel zaaien over de haalbaarheid en betaalbaarheid van de plannen, versterken daarmee de lobby van bedrijven die CO2 willen blijven uitstoten“, zo stelde Kris Verduyckt (Vooruit).
• Premier De Croo zette zich, iets voorzichtiger, op dezelfde lijn. De Vivaldi-regering heeft immers de strijd tegen de klimaatopwarming als belangrijk deel van haar regeerakkoord opgenomen. Rechtstreeks de ramp in Wallonië koppelen aan die klimaatopwarming deed de eerste minister niet, maar hij ging het onderwerp ook niet uit de weg: “Vele betrokkenen spreken over iets wat we de laatste decennia nog niet hebben meegemaakt. Zonder vooruit te lopen op de wetenschappelijke analyse: het klimaatpanel van de VN heeft al meermaals aangegeven dat we in toenemende mate zullen worden geconfronteerd met fenomenen als extreme neerslag en extreme droogte.”
• De vicepremier van Ecolo, Georges Gilkinet, ging in de Kamer even later wel veel verder. Hij gooide de discussie over de vergaande plannen van de Europese Commissie op tafel. “Net nu ons het water aan de lippen staat, komt de Europese Commissie met haar ‘Fit for 55’-pakket, waarmee we een emissiereductie van minimaal 55 procent tegen 2030 willen realiseren. Het pakket ligt helemaal in de lijn van het regeerakkoord en onze internationale engagementen.”
• De Commissie kwam woensdag met dertien zeer vergaande voorstellen, die nu door de EU-lidstaten en het Europees Parlement moeten worden goedgekeurd. Maar de druk daarop zal enorm zijn. Ook in België kondigt zich een bijzonder gespannen debat aan over wie dan precies welke inspanningen zal moeten doen. Daarbij staat tegenover de federale klimaatambitie, aangevuurd door de groenen, een heel andere visie bij Vlaams Klimaatminister Zuhal Demir (N-VA).
• Die herhaalt in de aanloop naar de discussie rond het ‘Fit for 55’-plan nog eens het belangrijkste argument: het hele EU-plan is niet kostenefficiënt. Vooral de armere landen van het voormalige Oostblok ontspringen de dans, zo moet bijvoorbeeld Bulgarije maar 10 procent inspanningen doen, terwijl België nu al op 35 procent zit, wat nog te weinig is. De last mag volgens Demir niet enkel in de landen met de sterkste industrialisatiegraad en de hoogste inkomens vallen. De Vlaamse regering zal dus opnieuw aan de federale regering vragen om dat standpunt in Europa op tafel te leggen.
• Waar bovendien iedereen naar uitkijkt: welk effect zal dit hebben op de consumenten, op de boekhouding van de gezinnen? Nieuwe taksen op brandstoffen lijken onvermijdelijk. Daar zou wel een Europees ‘sociaal klimaatfonds’ tegenover staan, dat de armsten moet ondersteunen. Gilkinet was alvast erg optimistisch over dat fonds: “Als inkomsten uit CO2-heffingen terugvloeien naar de gezinnen, is dat een progressieve maatregel, waardoor de kwetsbaarste gezinnen er net op vooruit zullen gaan”, zo stelde hij.
• Maar oppositiepartij Vlaams Belang zag het helemaal anders: “Ik maak me geen illusies. Wie zal het sociaal klimaatfonds van de Europese Commissie spekken? De hardwerkende middenklasse in dit land. Er is één conclusie: ‘Avec les verts, c’est plus cher’“, sneerde Kurt Ravyts (Vlaams Belang) naar Gilkinet.

Ook in de Kamer: De discussie rond de hongerstakende sans papiers wordt pijnlijk voor Vivaldi: de zaak zit muurvast.

• “Rustig blijven.” Dat was het vaderlijke advies dat premier Alexander De Croo (Open Vld) vooraf aan staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) in de wandelgangen van de Kamer gaf, over het verhitte dossier van de hongerstakers.
• Veel hielp het advies niet, want Mahdi reageerde fel, in het Frans, op zijn eigen twee coalitiepartners PS en Ecolo. Daar kozen nota bene de fractieleiders van beide meerderheidspartijen, Ahmed Laaouej en Gilles Vanden Burre, voor een frontale aanval op de staatssecretaris. De Vivaldi-coalitie was zichtbaar compleet verscheurd in het halfrond: de tussenkomsten van Laaouej oogsten zowaar applaus bij PS, PTB, Ecolo en cdH, Mahdi kreeg even confronterend geen enkel handgeklap van de Franstalige socialisten en groenen.
• De actievoerders zijn al maanden bezig met hun actie en eisen een vorm van regularisatie voor de mogelijk meer dan 100.000 mensen die niet legaal in België verblijven. De hongerstakers zijn met zo’n 480 en verzamelen zich in de Begijnhofkerk in Brussel en op de campussen van de ULB en VUB. Ze krijgen felle steun van heel de Franstalige oppositie – PTB-PVDA, cdH en DéFI – maar ook van meerderheidspartijen Ecolo, Groen en PS.
• Dat Mahdi twee weken geleden publieke steun kreeg van premier De Croo, die zich in de Kamer vol achter zijn staatssecretaris zette, maakte blijkbaar geen indruk. Want PS en Ecolo kwamen deze week met hun voorzitters Paul Magnette (PS) en Jean-Marc Nollet (Ecolo) uitdrukkelijk op het voorplan om ‘actie’ te eisen. Daarbij willen ze niet meteen een algemene regularisatie, maar wel dat Mahdi zijn machten gebruikt om tussen te komen en met de actievoerders te onderhandelen om tot een akkoord te komen.

De essentie: Twee fractieleiders van de meerderheid, die gewoon iemand van de eigen regering frontaal aanvallen.

• “Al wekenlang staan we in contact met de verenigingen en stellen we u vragen om een uitweg uit deze crisis te vinden. Er moet vandaag worden gehandeld om het ergste te voorkomen. Er bestaan oplossingen, in het kader van uw bevoegdheden en van het regeerakkoord. Er moeten dringend maatregelen worden genomen om een einde te maken aan deze lijdensweg. Er zijn structurele oplossingen mogelijk, net als in het verleden”, zo manifesteerde Vanden Burre zich fel namens Ecolo en Groen.
• De PS, met 19 zetels de grootste fractie van Vivaldi, was zo mogelijk nog feller.
  • Fractieleider Laaouej had het over “hongerstakende sans-papiers die in een dramatische toestand verkeren”.
  • “Vandaag houden deze mannen en vrouwen echter een hongerstaking als het ultieme middel om hun waardigheid als mens te laten eerbiedigen.”
  • “Ze hopen, lijden, werken en maken samen met ons deel uit van het sociale weefsel. Al meer dan vijftig dagen vragen ze dat er met hen in dialoog wordt gegaan.”
  • “De administratie weigert om hun situatie te beschouwen op grond van bestaande wetten, die oplossingen bieden, en niet op grond van wetswijzigingen.”
  • “De tijd van juridische interpretaties is voorbij, nu moet er actie ondernomen worden om deze mannen en vrouwen de waardigheid terug te geven waarop ze recht hebben.”
  • Laaouej drukte erop dat “vakbonden én werkgevers” samen actie vragen “om deze mensen toe te laten tot de officiële economie”.
  • Opvallend dus: applaus bij de PTB-PVDA na de tussenkomsten van de PS-fractieleider.
  • En omgekeerd evengoed: PTB-Kamerlid Nabil Boukili haalde fel uit naar Mahdi en kreeg daarvoor de handen op elkaar van enkele PS’ers, onder meer André Flahaut (PS).
• “Misschien moet de PS de werkgevers eens zeggen dat ze de mensen zonder papieren het beste helpen met de juiste procedure, als ze echt werkvolk nodig hebben en fair willen betalen”, zo was snerend in de wandelgangen bij CD&V te horen. Daar zien ze het Franstalige offensief tegen hun staatssecretaris met lede ogen aan. Want Mahdi zelf is niet van plan onder de PS-Ecolo-druk te plooien.

The big picture: Het hoogtepunt is nog niet bereikt.

• In zijn tussenkomsten, in het Frans zelfs vinniger dan in het Nederlands, liet de staatssecretaris geen enkele ruimte voor een opening naar PS en Ecolo toe. Integendeel. Mahdi ging het conflict niet uit de weg.
• “Men heeft mij terecht gevraagd om niet werkeloos toe te zien. Er staan mensenlevens op het spel. Wij hebben inspanningen geleverd, samengewerkt en overleg gepleegd. Vandaag richten wij deze neutrale zone in, maar dat initiatief kan alleen maar slagen indien we er allemaal samen aan werken“, zo haalde hij uit naar de twee Franstalige partijen.
• Al langer onderstreept Mahdi dat er geen ‘valse hoop’ mag worden gegeven dat er toch een toegift komt: dan blijven de hongerstakers alleen maar verder actie voeren. Overigens werd hij daarbij opvallend genoeg gesteund door Vooruit, de Vlaamse socialisten, tegen PS, Ecolo en Groen in dus.
• Bij de Vlaamse oppositie van N-VA keek men met grote ogen naar het schouwspel: “Zelden in het Parlement regeringspartijen zo open en bloot in conflict gezien als nu over de hongerstakers. Vivaldi als een positief team dat kiest voor samenwerking? Zelfs niet meer in schijn“, zo stelde Sander Loones (N-VA).
• Daar heeft men het gevoel dat de positionering van Mahdi bijzonder ‘politiek’ is: “Hij wil bewijzen dat ook hij met een ‘harde lijn’ naar de hongerstakers toe electoraal kan scoren, net zoals zijn Vlaamse voorgangers. Een grote gok, met PS en Ecolo in de rug.” Dat laatste overigens ontkracht men ten zeerste bij CD&V: “Mahdi wil gewoon een consistent en duidelijk beleid.”
• Hoe dan ook is dit dossier een tikkende tijdbom. Door het nieuws van de wateroverlast, kwam het opmerkelijke debat in de Kamer helemaal op het achterplan. Maar dat twee fractieleiders van de meerderheid zich zo tegen een regeringslid keren, is meer dan een teken aan de wand.
• Het maakt dat de hongerstakers ook geen enkele reden hebben om het snel te gaan opgeven: ze hebben forse politieke steun in de rug. Maar daarmee komt een mogelijk dramatisch einde voor sommige van de actievoerders ook dichterbij: een gevaarlijke cocktail voor de Vivaldi-coalitie.