Het rommelt bij Open Vld, de partij van premier Alexander De Croo. In een dramatische peiling zakt de partij onder de tien procent, terwijl de eerste minister zelf weer een scheut extra populariteit krijgt. Die discrepantie is olie op het vuur van een interne discussie die al lang woedt: welke koers voor de partij? Daarbij koos voorzitter Egbert Lachaert voor een eigengereide aanpak, met profilering en los van de premier, naar het evenbeeld van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez. Maar die operatie, ‘Blauw vuur’ gedoopt, is gecontesteerd: een groot deel van de partij begrijpt niet waarom men zich niet voluit schaart achter de premier en het regeringsproject. Zo duikt dezelfde discussie op die deze zomer de partij al verdeelde. “Dit moet intern een wake-upcall zijn, anders is de bodem nog niet bereikt.”

In het nieuws: Vanmorgen op het partijbureau bij Open Vld, na een lastige peiling, lag de discussie weer fors op tafel.

De details: De vraag is hoe het verder moet, met nog 9,8 procent op de teller.

• Nooit was de tegenstelling zo groot, in een peiling, als die van Le Soir, RTL, HLN en VTM: terwijl de premier piekt naar ongeziene hoogtes in de persoonlijke populariteitspoll (de oorlog deed er nog een scheut extra bij), zakt zijn partij weg. De Vlaamse liberalen klokken voor het eerst af in de single digits, onder de tien procent.
• Dat strookt al veel langer met de vaststelling dat van een kanseliersbonus voorlopig geen sprake is voor de leiders van Vivaldi: er is geen doorstroom van sympathie en erkenning voor De Croo, richting zijn eigen partij.
• Dat zet meteen een oude discussie op scherp, binnen de partij. Want Open Vld worstelt al maanden met de eigen koers, en de relatie ten opzicht van de Zestien. Het was hét thema, vanmorgen op het partijbureau in de Melsensstraat.

De vraag: Probeert voorzitter Egbert Lachaert met zijn ‘blauw vuur’ niet het onmogelijke?

• Afgelopen zomer, op de fractiedagen van de Vlaamse liberalen, waar alle parlementsleden verzamelen blazen aan zee, kwam de tegenstelling in visie scherp op tafel. “Ik zal niet de liberale voorzitter zijn die hier het licht uitdoet“, zo reageerde Lachaert toen gecrispeerd op een breed gedragen pleidooi om voluit de kaart van de premier te kiezen, en meteen ook heel het progressieve project van Vivaldi honderd procent te omarmen.
• Binnen Open Vld is er al langer een vleugel die onomwonden pleit voor een meer progressieve koers, een project dat de partij expliciet in het centrum zou zetten, eerder dan op rechts. Op de fractiedagen was het niet toevallig Mathias De Clercq (Open Vld), zelf in Gent burgemeester van een soortgelijke coalitie als Vivaldi, die de steen in de kikkerpoel wierp.
• Die koers, waarbij de partij die de premier levert in feite de incarnatie wordt van het regeringsbeleid en de regeringsleider zonder pardon het boegbeeld en uithangbord is van alles, is niet uitzonderlijk in de Wetstraat. Integendeel, naar Belgische politieke traditie is het eigenlijk altijd zo geweest dat de partij van de premier en de voorzitter daarvan zich op het tweede plan zetten, eens men iemand naar de Zestien stuurt. Uiteraard waren er daarbij altijd spanningen tussen partij en premier, die bij de CVP/CD&V waren zelfs legendarisch, maar op het einde won altijd de eerste minister.
• In de laatste dertig jaar is er overigens maar één notoire uitzondering geweest op die ongeschreven regel in de Wetstraat: Karel De Gucht (Open Vld) die het in de regering van Guy Verhofstadt (Open Vld) nodig vond om de eigen profilering te zoeken rond het migrantenstemrecht. Het eindigde op een gigantisch conflict tussen beiden, dat de partij in de dieperik duwde: De Gucht verloor z’n job, en Verhofstadt uiteindelijk ook.
• Alleen: aan Franstalige kant pookt ene Georges-Louis Bouchez het vuur telkens op binnen Vivaldi. Wars van enige loyauteit aan het regeringsproject zoekt hij telkens weer de confrontatie met zijn regeringspartners. En, geholpen door het toeval of niet: hij boekt daar regelmatig succesjes mee. Het openblijven van de kerncentrales is niets minder dan een triomf voor Bouchez.
• Afgelopen zomer al dook er bij het middenkader van Open Vld onrust op over de koers van het leidende trio: naast de premier en de voorzitter is er vicepremier Vincent Van Quickenborne (Open Vld). Het waren deze drie die eerst Gwendolyn Rutten (Open Vld) naar de exit begeleidden, Vivaldi avant la lettre kelderden, om dan vervolgens 10 maanden later toch diezelfde coalitie te maken. Maar tegelijk bleef Lachaert dus, onder invloed van Bouchez, telkens zelf ook profiel voor de partij zoeken. Zo haalde hij onder meer uit naar de pensioenen, en was hij eerst tegen de sluiting van de kerncentrales, dan voor en dan weer tegen.
• De discussie in september op de fractiedagen mondde uit in een zoveelste vernieuwings- en verdiepingsoperatie, in het najaar: ‘Blauw Vuur’, werd die gedoopt. De verwijzing naar zijn kiesprogramma ‘Puur Blauw’, waarmee hij de interne voorzittersverkiezingen won tegen Bart Tommelein (Open Vld): ook toen nam Lachaert behoorlijk donkerblauwe standpunten in, en leek hij weg te gaan van de centrumkoers die Rutten al veel langer had ingezet.
• Daarbij kreeg Lachaert de steun van twee nieuwe ondervoorzitters, Stephanie D’Hose (Open Vld) en Jasper Pillen (Open Vld), waarbij evergreens als “het profiel van de partij weer aanscherpen” de boventoon voerden. Wat het ook inhoudelijk precies mocht betekenen, één zaak was wel duidelijk voor iedereen in de partij: Lachaert wilde absoluut zijn eigen weg gaan.
• Vrijdag zag de voorzitter de bui al hangen. In een eerste reactie op de peilingen had hij het over “te vroeg om nu al de operatie te beoordelen”. In Het Nieuwsblad vanmorgen blijft hij vasthouden aan zijn idee dat een regeringspartij die de premier levert, tegelijk kan vervellen: “We denken nog te veel als een klassieke beleidspartij. We besturen en we denken dat als we dat goed doen, dat het wel zal opbrengen. Dat is niet meer zo.” Opmerkelijke woorden, voor een partij die tegelijk de premier levert.

De essentie: Durft de voorzitter, en in extenso het leidend trio van Open Vld, de koers omgooien?

• Dat de peiling een en ander losmaakt, lijdt geen twijfel. Verschillende Parlementsleden spuwden hun gal dit weekend. Daarbij dook nogal wat frustratie op over het idee dat Bouchez als een voorbeeld zou gelden:
  • “De peilingen tonen dat het zelfs voor de MR allemaal niet zaligmakend is: Bouchez stijgt helemaal niet. Maar voor ons is het ronduit dramatisch. Dat geflipflop rond de kerncentrales was echt vreselijk”, zo stelt een oud-minister.
  • “We moeten durven inzien dat deze strategie, waarbij we krampachtig blijven zoeken om de partij een ‘smoel te geven’, gewoon onzinnig is. Het ego van Egbert moet dan maar opzij“, zo zegt een toonaangevend Parlementslid.
  • “Wie denkt nog echt dat het gaat lukken met operatie ‘Blauw Vuur’? We hebben een eigen positief, geloofwaardig en serieus verhaal nodig, waar je het uithangbord van bent. En dat betekent één ding: voluit de kaart De Croo trekken. Maar hij moet dat zelf ook willen hé, en dat is zijn karakter niet. De premier is niet bezig met de partij, maar met zichzelf”, zo stelt een andere prominente liberaal.
• Dat Open Vld in heel de energiediscussie plots overigens tegen de verlaging op de btw was, terwijl onder meer de socialisten en CD&V daar fel op duwden, is ook een punt van frictie: “Dat is toch onbegrijpelijk? Dat je als liberaal tegen lagere belastingen bent? Dat snapt niemand. ‘Want de begroting mag niet ontsporen’, was dan de uitleg. Maar dat is toch los van de wereld, terwijl wij al jarenlang hameren op de koopkracht, op minder taksen? Als we dat thema kwijt zijn, hebben we geen USP meer, net zoals CD&V”, zo sneert een lid van het partijbureau.
• Hoe dan ook: zowat iedereen hamert erop dat het aan de voorzitter is om het roer om te gooien. Maar tegelijk, dat die ook niet echt onder druk zal komen, als de twee andere tenoren, de premier en zijn vicepremier, niet bewegen. En die lijken zich vooral te focussen op hun eigen werk, in de regering.
• Zeker voor Lachaert is het meer dan pijnlijk: hij moet dan een paar maanden na zijn lancering van ‘Blauw Vuur’ plots met iets anders komen. Dat lijkt onhaalbaar, zeker gezien zijn koppige houding, die hij ook al afgelopen zomer toonde aan zijn Parlementsleden. “Dit moet intern echt een wake-upcall zijn, anders is de bodem nog niet bereikt. Ik vrees ervoor”, zo stelt een insider.
• Dat de discussie niet zal gaan liggen, heeft los van peilingen, ook te maken met de positioneringen voor de gemeenteraadsverkiezingen. In bastions zoals Gent en Mechelen, waar Open Vld de burgemeester levert, komen er meer dan vermoedelijk nieuwe, brede stadslijsten. Hou bij de aankondiging ervan meteen de nationale koers maar in het oog.

Om te volgen: De begroting is geen prettige zaak. Maar druk is er niet.

• “Eigenlijk is De Croo toch een ongelofelijke gelukzak. Net nu corona is afgelopen, en hij niets meer had om zich achter weg te stoppen met zijn regering, duikt er een nieuwe crisis op: Oekraïne. En hup, alles kan weer lekker verder”, zo maakte een fractieleider van Vivaldi afgelopen week de analyse in de Kamer.
• Feit is dat de federale regering voor een lastige opdracht staat, want de cijfers zijn niet bepaald positief. De regering had tegen deze week, waarin vrijdag normaal gezien de begrotingscontrole wordt afgerond, gevraagd aan de Nationale Bank (NBB) om een update te geven. Het rapport is vanmorgen klaar.
• Het enige goede nieuws: we gaan zeker niet naar een recessie (en dus stagflatie), zoals een pak doemdenkers ondertussen al voorspelden, volgens de NBB. Die voorziet wel een kleine krimp in de economie in het tweede kwartaal, maar al bij al blijft de economie volgens de bank dit jaar stevig groeien, met 2,4 procent. Er moeten dus maar 0,3 procentpunten af.
• Voor volgend jaar is er wel een veel minder optimistisch vooruitzicht: dan zou men maar 1,5 procent groeien, wat veel minder is dan de 2,4 procent die voor de oorlog in Oekraïne werd geprojecteerd. De ‘roaring twenties’, het idee dat na corona een enorme economische boom zou volgen, is dus wel opgeborgen.
• Want tegelijk blijft de inflatie opspelen. En die wordt brutaal: op jaarbasis voorspelt de Nationale Bank zelfs 7,4 procent geldontwaarding. Die stond in eerdere prognoses nog op 4,9 procent.
• Dat laatste is vooral van belang voor de regering op twee fronten: ten eerste dreigt de rente in de eurozone zo onvermijdelijk te stijgen. En dat is slecht nieuws voor de staatskas, die de grootste schuldenberg van heel het land heeft: dat gaat over miljarden euro’s rente extra te betalen, in de kering.
• Maar daarnaast is er de automatische indexering van de lonen. Die belooft heftig te worden: met projecties tot 10 procent meer loonkost op twee jaar, voor Belgische werknemers. Dat is meteen iets waar de overheid geld voor moet ophoesten, in de vorm van de lonen van de ambtenaren en de uitkeringen zoals de pensioenen.
• Minder inkomsten en meer uitgaven: niet bepaald rozengeur en maneschijn dus. Meteen heeft de Vivaldi-ploeg ook beslist dat er dus geen grote bijkomende uitgaven komen, tenzij dan voor de opvang van de vluchtelingen.
• Maar door de oorlog zijn er vooral weer “uitzonderlijke omstandigheden”, en hoeft ook niemand zich zorgen te maken om de ontsporingen op de begroting. Vorige week nog kwam er één miljard bij aan nieuwe uitgaven voor Defensie. Dat passeerde zonder veel discussie. En er waren de bijkomende maatregelen voor energie, die toch ook snel aantikken.
• Want daarbij duikt één discussie onvermijdelijk op: de lage taksen, met name de verlaagde btw op gas en elektriciteit, zijn nu slechts tijdelijk opgenomen in de begroting.
• Maar de socialisten hebben al met grote trom verkondigd dat zij vasthouden aan die verlaging, als de prijzen niet zijn gedaald tegen september. Daar lijkt dan geen ontsnappen aan, maar dat gaat op termijn nog fel wegen op de begroting.

Wat er niet wordt aangepakt: De begrotingsoefening zou er een moeten zijn waarbij men verder hervormt. Dat zit niet in de pijplijn.

• De hervorming van de fiscaliteit lijkt nu al dood en begraven: het was nochtans een van de voornemens van Vivaldi. Maar tegelijk blijft een ander stokpaardje overeind: het optrekken van de werkzaamheidsgraad, meer mensen aan de slag dus, tot 80 procent van de arbeidsgeschikte bevolking.
• Plus, daaraan gekoppeld, de hervorming van de pensioenen. Daarbij werden de laagste pensioenen fors opgetrokken (de PS verkreeg dat al) maar moet er ook nog een duurzame oplossing komen om het allemaal betaalbaar te houden.
• Beide dossier gaan hand in hand, en beide kampen met dezelfde problemen: er lijken geen oplossingen in de maak, waar zowel de socialisten, met de bevoegde ministers Pierre-Yves Dermagne (PS) voor Werk als Karine Lalieux (PS) voor Pensioenen aan de ene kant, als de liberalen aan de andere kant, kunnen achter staan.
• Met de automatische indexering van de lonen is er bovendien een tikkende tijdbom. Enerzijds stijgen de loonkosten zo onvermijdelijk sneller dan in de buurlanden, waar men via onderhandelingen zal moeten zorgen dat de koopkracht bij dergelijke inflatie bewaard blijft. In Duitsland, Frankrijk en Nederland volgt men dus, met wat vertraging.
• Tegelijk kosten die lonen de werkgevers vermoedelijk zo’n 20 miljard euro extra: de Belgische competitiviteit komt zo fors onder druk. Maar het zet heel het sociaal overleg ook op scherp: want door de wet van ’96 zal er zo geen enkele marge meer zijn om nog over lonen te onderhandelen.
• De vraag is of Vivaldi het aandurft om die bom te ontmijnen, en met inventieve oplossingen te komen, los van de achterban. Alles wijst in de tegenovergestelde richting.

Opvallend: Lorin Parys vertrekt uit de Wetstraat, naar het Belgische voetbal.

• Een onverwachte exit, en dan toch weer niet: N-VA-ondervoorzitter Lorin Parys stopt met actieve politiek. Hij gold nochtans als een zwaargewicht bij de Vlaams-nationalisten, waar hij het in 2018 schopte tot ondervoorzitter. In een veel bekeken interne race in 2021 bevestigde hij die rol.
• Toen haalde Parys het van Theo Francken (N-VA), en werd hij door de partijraad van N-VA (een soort Parlement van de partij) opnieuw verkozen, samen met Valerie Van Peel, als ondervoorzitter. In praktijk was het een job waarbij vooral veel interne problemen moeten opgelost worden, zoals conflicten in afdelingen lijmen.
• Want Parys mocht dan wel in die race Theo Francken kloppen, bij de echte verkiezingen zou hij nooit een kans maken: bij de lijstvorming in Vlaams-Brabant (Parys woont in Leuven) gaan zowel Francken als Ben Weyts (N-VA) altijd voor. Dat betekende concreet dat de kansen om ooit meer te worden dan een verdienstelijk Parlementslid, behoorlijk klein waren voor Parys.
• Die zat met andere woorden helemaal aan zijn plafond in de politiek. Een exit is daarom niet verrassend, voor de ambitieuze Parys. Alleen de timing is spectaculair: op een moment dat niemand het had zien aankomen.
• Dat moet gewrongen hebben voor de Leuvenaar, die in het Vlaams Parlement zonder twijfel als een van de meest invloedrijke leden gold. Want in een vorig leven was Parys, na een korte carrière als advocaat in de VS, actief in het vastgoed onder de vleugels van Bart Verhaeghe. Die nam hem mee naar Club Brugge, waar hij COO was. Daarvoor was hij ook al actief op het kabinet van Vlaams minister van Economie Patricia Ceysens (Open Vld).
• In 2013 ging Parys naar de N-VA, waar hij dus een verdienstelijke carrière als Parlementslid uitbouwde, met onder meer een specialisatie in ‘softe dossiers’ zoals adoptie en andere ethische thema’s.
• Parys keert nu terug naar zijn vorige wereld: die van het Belgische voetbal. Meer dan waarschijnlijk wordt hij de CEO van de Pro League, de vereniging van de Belgische profclubs. Die zochten een nieuwe baas, nadat Pierre François in januari opstapte.
• De N-VA moet nu meteen op zoek naar een nieuwe ondervoorzitter, daarvoor zal een nieuwe stemming in de partijraad volgen. 

De peilingen: De PS kreeg weer een tik. Geen goed nieuws voor Vivaldi.

• Niet bepaald goed nieuws voor de coalitie: de grootste regeringspartij, de PS, komt opnieuw onder druk. Want de PVDA-PTB blijft maar stevig scoren in Franstalig België. Terwijl de PS wegzakt naar 22,4 procent, en de persoonlijke score van Paul Magnette (PS) ook een forse tik krijgt, zit de PTB al op 19,7 procent.
• Het landschap in Wallonië wordt zo eentje van drie grote partijen: de socialisten, de MR, die op 20,4 procent blijft hangen, en de communisten. Ecolo zakt er wat weg, naar 15 procent. Maar het betekent vooral dat de PS allerminst geneigd zal zijn om nog veel toegevingen te doen op sociaal vlak, zo is de analyse.
• Want helemaal dramatisch is de toestand voor de Franstalige socialisten in Brussel. Daar is al maandenlang geen leiderschap meer bij de PS, niemand weet wie nu de baas is: is het Rudi Vervoort (PS), de minister-president, of de Brusselse burgemeester Philip Close (PS), of Ahmed Laaouej, de voorzitter van de PS in Brussel en de fractieleider in de Kamer. Vervoort lijkt uitgespeeld.
• Want zijn PS zakt weg naar 15,1 procent, en is slechts de vierde partij meer in de hoofdstad. Ecolo haalt in Brussel 20,3 procent, net voor de MR, met 19,9 procent, en PVDA-PTB die ook er op 16,4 procent zit.

De peilingen (2): N-VA is weer de grootste. En CD&V ziet de verhoudingen omkeren aan de top.

• Aan Vlaamse kant is er de vaststelling dat alle Vivaldi-partijen verliezen, behalve dan Vooruit, dat met voorzitter Conner Rousseau maar blijft doorstomen. De partij peilt nu al een tijdje als derde grootste, met Rousseau als nummer twee in de populariteitspoll. Vooruit haalt 14,2 procent. CD&V zit op maar 11,3 procent, Open Vld op zelfs 9,8 procent. Groen blijft hangen op 8,4 procent. PVDA zit in de lift, ook in Vlaanderen: ze scoren opnieuw 8,9 procent.
• Heel opvallend aan Vlaams kant is de wissel van het leiderschap: Vlaams Belang maakt een dipje, en N-VA is opnieuw de grootste in de peilingen. Bart De Wever klokt af op 23,4 procent: de eerste keer dat zijn partij terug zo’n score haalt, na de verkiezingen van 2019.
• Ook in de populariteitslijstjes is wat beweging: Zuhal Demir (N-VA) klimt naar boven en is na De Wever de populairste N-VA’er. Jan Jambon, de Vlaams minister-president, zakt ongenadig weg.
• Vlaams Belang moet terrein prijsgeven: de partij zakt naar 22,2 procent, achter N-VA dus. Ook voorzitter Tom Van Grieken moet wat zakken in de populariteitspoll. In de Oekraïnecrisis raakte Vlaams Belang wat in het defensief: zij steunen het idee dat de vluchtelingen welkom zijn, en moesten zich haasten om alle banden met het Russische regime manifest te ontkennen.
• Bij CD&V lijkt een generatiewissel op til, wat de populariteit van de kopstukken betreft: voor het eerst in jaren is Hilde Crevits (CD&V) niet langer de numero uno. Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) doet wat Theo Francken (N-VA) en Maggie De Block (Open Vld) voor hem deden: van zijn departement een electoraal succes maken. Hij schiet omhoog in de peilingen.
• En ook Vincent Van Peteghem (CD&V) maakt een enorme sprong: plots lijkt Vlaanderen hem te kennen. Dat zet zowel Crevits als ook Annelies Verlinden (CD&V) dus in het defensief: het is plots hoogst onduidelijk wie meest recht van spreken heeft bij de Vlaamse christendemocraten. De enige die niet beweegt, en achteraan blijft bengelen, is voorzitter Joachim Coens (CD&V). Net als zijn collega Egbert Lachaert bij Open Vld.