Van toenemende burgerlijke ongehoorzaamheid tot de roep om de jongeren versneld te vaccineren, de thema’s in het maatschappelijke debat bij onze zuiderburen klinken ons erg bekend in de oren.

De Fransen werden vorige week via de media psychologisch voorbereid op een nieuwe lockdown. Tal van virologen en andere experten waarschuwden voor een gevaarlijke derde coronagolf. De hospitalisaties zitten in Frankrijk al een week of drie in de lift, in tegenstelling tot in België. Velen waren daarom verrast toen premier Jean Castex vrijdagavond geen nieuwe, derde lockdown aankondigde en zich beperkte tot enkele verstrengingen van de huidige coronaregels.

1. Wie beslist er eigenlijk: de politici of de wetenschappers?

Volgens Franse politieke commentatoren gaat het om een belangrijke breuk in het beleid: de corona-experten worden niet meer blindelings gevolgd. Net als bij ons word je in de Franse media overstelpt met meningen van virologen en andere medische deskundigen. Het lijkt erop dat de Franse regering deze keer de virologen overruled heeft. ‘Omdat de prognoses over de verdere evolutie van de pandemie van dag op dag verschillen’, klinkt de uitleg in de politieke wandelgangen.

Intussen in België: Het is oorlog tussen Marc Van Ranst en Georges-Louis Bouchez (MR)

En zelfs al lijkt een meerderheid van de medische experten in Frankrijk voorstander van een lockdown, toch zijn er ook afwijkende meningen onder de wetenschappers. In elk geval is duidelijk dat pandemiebestrijding niet meer het enige criterium is voor de regering-Macron bij het opstellen van de coronaregels.

2. Leidt de ‘coronamoeheid’ tot burgerlijke ongehoorzaamheid en rellen?

De afwijking van de ‘wetenschappelijke lijn’ heeft wellicht te maken met twee zaken. Een deel van de bevolking heeft almaar moeite om zich nog naar de strenge coronaregels – met een lockdown als extreemste maatregel – te schikken, zo blijkt uit verscheidene opiniepeilingen. Dat is een belangrijk verschil met de eerste (voorjaar 2020) en tweede lockdown (najaar 2020). En net als bij ons zijn er toenemende alarmkreten over de slechte psychosociale gezondheid van de bevolking. Dat kan leiden tot allerhande niet-coronagerelateerde kwalen en overlijdens en meer zelfdodingen.

Wat de regering-Macron ten allen prijze wil vermijden, is een grote golf van burgerlijke ongehoorzaamheid die ontaardt in rellen, zoals elders in Europa. De Fransen hebben daar een bijzonder woord voor, ‘giletjaunisation’. Dat verwijst naar de ‘gilets jaunes’ of gele hesjes, de protestbeweging die eind 2018, begin 2019 hoogtij vierde en nu zich nu her en der weer manifesteert in Frankrijk, zoals afgelopen weekend in de kleine Franse gemeente La Tour-du-Pin (foto).

Opmerkelijk is dat president op sociale media een zachtere toon aanslaat en in de ‘wij-vorm’ communiceert.

3. Hoelang trekken de horeca- en andere getroffen ondernemers het nog?

Opvallend veel oproepen tot burgerlijke ongehoorzaamheid komen dezer dagen van Franse restauranthouders en winkeliers die al maanden deels of volledig gesloten zijn. Net zoals de kappers bij ons gaat om het beroepsgroepen waar grote sympathie voor bestaat bij de brede bevolking.

Enkele Franse restaurants willen opengaan tegen de overheidsregels in. De Franse regering waarschuwt de rebellen dat ze dan hun rechten op staatssteun verliezen. ‘De ondernemingen die tegen de regels in opengaan, verliest 1 maand toegang tot het solidariteitsfonds’, verklaarde minister van Economie Bruno Le Maire.

4. Moeten jongeren voorrang krijgen bij vaccinatie?

Enkele bekende en minder bekende Vlaamse ouders van tienerkinderen vragen in een open brief om jongeren voorrang te geven bij de vaccinaties, zodat ze sneller weer hun vroegere leven kunnen opnemen. Ook in Frankrijk klinkt de roep om de jongeren als eerstvolgende groep aan te duiden, eens de meest kwetsbare ouderen en de eerstelijnswerkers een vaccin gekregen hebben. De politicus Jean-Christophe Lagarde stelt voor om het vaccin van AstraZeneca, waarvan de werkzaamheid bij 65-plussers nog niet bewezen is, prioritair aan de 2,8 miljoen studenten in Frankrijk te geven.

5. Wanneer mag het staatsinfuus uit de economie?

Een kwestie die nog niet centraal staat in de maatschappelijke debatten, maar economen al enige tijd zorgen baart: hoelang moet de Franse staat de noodlijdende bedrijven nog ondersteunen? De ‘whatever it takes’-aanpak van de Franse regering leidt, net als elders in Europa, tot massale steun via tijdelijke werkloosheid en andere mechanismen. Het geeft de getroffen sectoren de nodige financiële zuurstof, maar brandt tegelijkertijd een enorm gat in de begroting. Zowel in Frankrijk als in België zwelt de staatsschuld enorm aan. Hoe die ooit terugbetaald moet worden, lijkt een zorg voor later. België heft vanaf vandaag wel de bescherming tegen faillissement op.