Vlaams Belang heeft er een topweek opzitten: de rellen na de match van België tegen Marokko lieten Tom Van Grieken (Vlaams Belang) toe om nog eens onversneden uit te roepen dat we “een Marokkanenprobleem hebben”. Die opstoot komt bovenop een algemeen onbehagen bij de burger: de energiecrisis hakt er diep in bij de middenklasse. Daar bovenop legt de regering een laag van schijnbare malgoverno, met heel de heisa rond de begroting als dieptepunt. Het electorale effect dreigt straks desastreus te worden: het centrum krimpt steeds meer. Bij Open Vld heeft men alle geld gezet op Alexander De Croo (Open Vld), die als “crisismanager” moet scoren. Een stevig risico. Bij cd&v heeft Sammy Mahdi z’n start helemaal gemist: na Joachim Coens wilde hij met een aanvalsstrategie het tij keren, maar dat staat haaks op het DNA van zijn partij.

In het nieuws: Een rotweek voor het politieke centrum.

De details: Vlaams Belang aan Vlaamse kant en PVDA/PTB aan Franstalige kant, blijven maar terrein veroveren.

• “U drijft namelijk de mensen uit elkaar en gooit olie op het vuur. U wilt een conflict creëren dat totaal voorbijgaat aan wat we de afgelopen 70 jaar hebben opgebouwd. (…) U zit nog steeds verschanst in de klassenstrijd en u wakkert die zelfs nog aan. Het enige wat de PVDA hier komt doen, is olie op het vuur gooien met foutieve argumenten.”
• Het was een ontketende premier De Croo, die gisteren PVDA-voorzitter Raoul Hedebouw eens goed op z’n plaats wilde zetten, in de Kamer, tijdens het debat over het loonakkoord. Maandag sloot Vivaldi daarover een deal op regeringsniveau, de premier kon en mocht zich voor een keer op de borst kloppen in de Kamer.
• Zijn uitval naar extreemlinks kreeg dan ook luid applaus op alle banken van de meerderheid: met name de PS was in haar nopjes. De Croo, toch een liberaal, had zonet met vuur en vlam het mechanisme van de automatische index verdedigd. “Werknemers krijgen 12 procent loonsverhoging dankzij de index”, zo schermde hij, terwijl ze in Nederland of Frankrijk “nul procent krijgen”.
• Veel last van zo’n halfrond dat zich quasi helemaal tegen hem keert, leek Hedebouw niet te hebben. Hij ging nog eens crescendo, als was hij midden in de Kamer op een stakingspiket: “De klassenstrijd, de strijd rond pensioenen, de strijd rond lonen, vinden gewoon voor onze ogen plaats! De klassenstrijd bestaat! Het verschil schuilt erin dat wij, PVDA’ers, kiezen voor onze klasse, de werkende klasse en niet voor de rijke klasse van de Open Vld.”
• Het is tekenend voor het zelfvertrouwen waar Hedebouw deze dagen mee rondloopt. In peilingen surft hij op een comfortabele winst, zelfs al zit die grotendeels aan Franstalige kant. Daar is hij ondertussen zowat de enige oppositiestem: de kleine broertjes DéFI en Les Engagés komen er maar niet door, en kijken al maanden aarzelend naar elkaar in een fusieverhaal. En ondertussen steelt Hedebouw telkens de show met z’n in crisistijden simpele, maar heldere boodschap: de facturen moeten naar beneden, de rijken en vooral de ‘grote bedrijven’ moeten die betalen.
• Niet toevallig komt Hedebouw nu dus met een nieuw boek: ‘Doe de Switch’, waarin hij tal van voorbeelden aanhaalt uit het buitenland, om aan te tonen dat zijn extreemlinkse theorieën eigenlijk in praktijk al werken: de overdonderde meerderheid aan door de stad gecontroleerde woningen in Wenen, het gratis openbaar vervoer in Luxemburg, of collectieve warmtenetten in Denemarken.
• Het past in de strategie die voorganger Peter Mertens al uittekende: weg van de grote theorieën, zeker als het over wereldpolitiek gaat, en richting de concrete, tastbare cases, ‘voor de mensen’. En die moeten dan in de mainstream media op rustige manier geserveerd worden: dat lukt Hedebouw wonderwel, hij haalt er vlotjes De Standaard en de VRT mee, maar zeker ook Le Soir en RTBF.
• De PVDA/PTB als elke andere partij in hun mediabehandeling: die overwinning hebben Mertens en Hedebouw al lang binnen. Een deelname aan de Slimste Mens geldt daarbij in Vlaanderen nog steeds als ultieme bewijs van aanvaarding, voor een politicus: en ja, Hedebouw raakte daar al lang geleden. Het maakt meteen dat De Croo in de Kamer wel kan proberen de PVDA weg te zetten als een groepje extremisten, en Hedebouw zelf het woord ‘klassenstrijd’ kan blijven debiteren: het maakt allemaal nog weinig indruk.

Tegelijk: Aan de rechterkant telt Vlaams Belang de winst.

• Even later in diezelfde Kamer gisteren: “De integratie van de Marokkaanse gemeenschap is na 50 jaar compleet mislukt”, zo sneerde Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken. “Ik zeg niet dat iedere Marokkaan een relschopper is, maar ik stel wel vast dat zondag iedere relschopper een Marokkaan was. Daarom moet men het probleem bij naam benoemen. Ja, er is in dit land een Marokkanenprobleem.“
• Aanleiding waren de rellen van zondag, in Antwerpen maar vooral Brussel, na de match van België-Marokko op het WK. Een batterij vragen volgde op donderdag, voor ministers van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) en Annelies Verlinden (cd&v). Maar voor Vlaams Belang was toen de winst al lang binnen: kopstuk Chris Janssens (Vlaams Belang) had het zondag al gewoon getweet, bij de rellen, “een overwinning voor Vlaams Belang“.
• En opvallend daarbij: zowel in het Vlaams Parlement als in de Kamer een dag later een debat op harde toon, waarbij zowat elke partij, zelfs PVDA maar evengoed Groen, scherp uithaalde naar de relschoppers, en niemand enig begrip had voor wat was gebeurd.
• Geen expliciete polemiek dus met Van Grieken, die in het Kamerdebat enkel wat weerwerk kreeg van Eva Platteau (Groen), die het had over “de haatdragende taal” van Van Grieken. Minister Verlinden deed het zonder Vlaams Belang bij naam te noemen en in haar gebruikelijke, wat wollige omschrijving: “Dit is geen specifiek Marokkaans probleem. Er zijn in ons land ongeveer 500.000 mensen met Marokkaanse roots. We kunnen inderdaad niet die hele gemeenschap over dezelfde kam scheren. U zult maar eens die persoon zijn met goede intenties, die er een grote festiviteit van heeft gemaakt zondag en die zich moet aangesproken voelen door discriminatoir taalgebruik”, zo stelde ze letterlijk. Niet bepaald de taal van het volk.
• Dat Van Grieken en zijn troepen bij het uitbreken van de oorlog in Oekraïne wat in het defensief zaten, lijdt geen twijfel: jarenlang hadden zij minstens gekoketteerd met het Russische regime. Afstand nemen van Vladimir Poetin ging met horten en stoten. Hetzelfde gold overigens voor PVDA.
• Maar wanneer in Brussel auto’s branden en daarnaast Marokkaanse vlaggen wapperen, is Vlaams Belang op z’n assertiefst. Daarbij kan de partij veel minder dan PVDA op een verlengstuk in de klassieke media rekenen: geen deelnames aan de Slimste Mens of andere infotainment voor hen, om de zachte of humoristische kant van de kopstukken te laten zien.
• Maar die bladzijde lijkt definitief omgedraaid: het Vlaams Belang streeft niet langer naar een goed voetje bij wat ze de ‘mainstream media’ noemen. Integendeel, de oude recepten van het Belang/Blok lijken helemaal terug, alleen deze keer aangevuld met het vliegwiel van grote budgetten advertenties op sociale media.
• Getuige daarvan de tocht die Filip Dewinter (Vlaams Belang) houdt met z’n nieuwste boek ‘Omvolking’, met daarin de these dat Europa door moslims zal overgenomen worden. Dezelfde schermutselingen, dezelfde rellen met linkse tegenbetogers, dezelfde slogans als dertig jaar geleden: alles komt altijd terug met Dewinter.
• Niet toevallig kwam tegelijk zowel in het Vlaams Parlement als in de Kamer het woord ‘Marokkanenprobleem’ in hun tussenkomsten steeds terug: perfect materiaal om op sociale media te kunnen promoten.

De essentie: In het centrum wordt het drummen.

Tegenover die druk vanuit de twee extremen is het lastig opboksen in het centrum. Met name cd&v en Open Vld staan daarbij onder druk, maar evengoed de N-VA. Alle drie hebben ondertussen wel hun aanvalsplan naar 2024 uitgezet.

Bij Open Vld: De premier als ultieme gok.

• Voor Open Vld geldt sinds de zomer heel eenvoudig: alles op De Croo. Een desastreus marktonderzoek (want noem het geen ‘peiling’) noopte de top daartoe: het werd tijd voor de Vlaamse liberalen om keuzes te maken. Men gokt daarbij dus op de figuur van de premier, die de partij naar een hoger electoraal niveau moet tillen. Tot nu toe bleef de populariteit van de eerste minister immers in schril contrast staan met dat van zijn partij: veel meer mensen lijken vertrouwen te hebben in de regering en haar leider, dan in de partij Open Vld.
• Alleen, uitgerekend op die ‘betrouwbaarheid’ kreeg De Croo de afgelopen weken forse klappen. Want in essentie ging de hele rel om de begrotingscijfers niet zozeer over wie nu een “materiële fout” maakte, maar wel over de emotie daarrond: vertrouwen we de mensen die de kas van de overheid beheren, die taak naar behoren te doen?
• Dat bovendien daarbij het ontslag van Eva De Bleeker (Open Vld), toch net de ultieme verantwoordelijke van die kas, zo brutaal en hard werd gespeeld, liet een zure nasmaak: het is voor elke partij altijd een gevaar om kopstukken te gretig en ruw opzij te zetten.
• Bovendien loert een groter gevaar om de hoek, voor de Open Vld-strategie. Want De Croo kreeg de aura mee van ‘crisispremier’, van ‘de juiste man, als het brandt’. Het valt op hoezeer men vanuit de Zestien dat beeld wil uitspelen: wanneer de premier naar Kyiv trekt, midden in een internationaal conflict, is het met die boodschap dat hij daarna opduikt bij De Tafel van Vier.
• Maar in zijn eigen coalitie schreeuwt men nu vooral om hervormingen: zowat elke coalitiepartner wil nog een ‘groot moment’, waarop men echt een pakketdeal maakt en onder meer de pensioenen, de fiscale hervormingen en de arbeidsmarkt aanpakt. Het beeld van een onmachtige premier, die dergelijke grote akkoorden maar niet geforceerd krijgt, dreigt daarbij. Net daarom probeerde men op de Zestien dan ook angstvallig het beeld van een nieuw ‘groot moment’ te ontkrachten: vooral geen verwachtingen zetten, die dan oningevuld blijven.

Bij cd&v: De aanval als nieuwe verdediging.

• Ten tijde van Joachim Coens (cd&v) waren peilingen onder de tien procent een ramp voor de partij: het was zelfs de rechtstreekse aanleiding waarom de man uit Damme uiteindelijk vervroegd opstapte in het voorjaar. Nieuwe voorzitter Sammy Mahdi (cd&v) werd dan ook net voor de zomer als verlosser binnengehaald.
• Alleen gelden in de Wetstraat dezelfde ijzeren wetten van de marketing als overal: you have one chance to make a first impression. En zijn start lijkt Mahdi compleet gemist te hebben. Want na een weinig actieve zomer, koos hij radicaal voor de aanval in zijn Vlaamse coalitie.
• Dat hij daarbij de relaties met N-VA en minister-president Jan Jambon (N-VA) haast achteloos op de helling zette, en plots zo hard inzette op het kindergeld dat diens regering wankelde, verraste vriend en vijand. Want plots vervelde cd&v van beleidspartij, met rentmeesterschap als ultieme troef, naar een koppige pokeraar.
• Het gebrek aan duiding over die positie, zowel naar de coalitiepartners als naar de pers, ergerde een aantal kopstukken van de eigen partij mateloos. Maar het beschadigde ook een aantal cruciale relaties in de Wetstraat.
• Die geschiedenis herhaalde zich daarbij recent, minder afgetekend weliswaar, met een uitval van diezelfde Mahdi naar premier De Croo. Plots moest die in sneltempo ook gaan hervormen, waarbij de jonge partijvoorzitter de eerste minister een lesje leek te willen geven over hoe een regering te leiden.
• Zo blijft cd&v opvallend zoekend, in beide regeringen waar ze hoopt het verschil te maken met zes ministers. De vraag is of die mee zijn in de ‘omschakeling’, om het in voetbaltermen te zeggen: kunnen ze plots veel offensiever gaan spelen, zoals de jonge voorzitter eist? Het is zeker voor Hilde Crevits (cd&v), Vlaams boegbeeld en jarenlang de leading lady, een stijlbreuk: zij incarneert net het ploegspel, eerder dan de solodribbel.

Bij N-VA: Federaal aanvallen, maar met welk einddoel?

• Zelden beleefde N-VA dan weer betere weken in de federale oppositie dan de afgelopen tijd: Sander Loones (N-VA) heeft als Kamerlid in oppositie voortaan de scalp van een regeringslid aan z’n riem hangen, een zeldzaamheid in het halfrond.
• Belangrijker voor de partij nog: dat het uitgerekend op het dossier van Begroting was, dat Vivaldi struikelde. Al sinds de zomer heeft men op die strategie ingezet, om naast het beeld van de potverterende federale ploeg een Vlaamse spaarzaamheid te zetten. De krekel en de mier, als metafoor om opnieuw confederalisme te gaan bepleiten: de mier is daarin uiteindelijk beter af op zichzelf, zonder die krekel, in de N-VA-logica.
• Dat uitgerekend Jambon zo in de knoei kwam met zijn begrotingswerk, met ‘dank’ aan cd&v, was daarbij een stevige streep door de rekening van Bart De Wever (N-VA) en co: weg het verhaal dat de Vlaamse regering wél werkt.
• Met de hattrick van Loones, die dag na dag bleef scoren vanuit oppositie op het Begrotingsdossier en de fouten daarin, plus ultiem dan het ontslag van De Bleeker, kon N-VA het beeld verleggen, terug naar het federale niveau. Opvallend daarbij: De Croo maakte daarbij een zeldzame owngoal, door aan te dringen op een “budgetneutrale oefening” bij de operatie om de inkomsten van de btw-verlaging op gas en elektriciteit te vervangen. Die dreigt hem straks te gaan achtervolgen, als de begrotingscontrole in maart iets anders zal aantonen.
• Alleen: de N-VA heeft ondertussen nog eens de kaarten afgelegd over 2024. Daarin kan geen sprake zijn van regeringsdeelname, zonder een staatshervorming, zo gaf De Wever aan: “het confederalisme of niets”, is nu al de slogan. Of dat geloofwaardig kan standhouden, met een speelveld waarin de extremen iedereen in het centrum naar elkaar duwen, is zeer de vraag: ook intern zal N-VA daarover zonder twijfel nog opnieuw onder druk komen.

Daarom belangrijk: Voor Jambon staat er andermaal wel wat op het spel, rond landbouw: kan hij deze keer een open conflict vermijden.

• Gaat men naar een nieuw kookpunt, in de ploeg van Jambon? De afgelopen week leek het alvast al wat te gaan borrelen, tussen kemphanen Zuhal Demir (N-VA) en minister van Landbouw Jo Brouns (c&v), iemand die dicht bij Mahdi staat.
• Brouns lanceerde het offensief, door luid en duidelijk te stellen dat het Stikstofplan van de Vlaamse regering moet aangepast worden. Daarover sloot de regering in februari het ‘Krokusakkoord’, maar sindsdien blijft cd&v daarover mokken: de achterban van de Boerenbond is onverzettelijk tegen het plan, waarbij uiteindelijk 41 landbouwbedrijven zouden moeten sneuvelen.
• Jambon is daarbij begonnen aan een rondje discreet overleg, om een nieuwe openlijke ruzie te vermijden. In het Vlaams Parlement woensdag bleef Brouns op vragen van de oppositie ook voorzichtig: tegelijk ontkende hij wel niet dat hij de plannen toch wil aangepast zien.
• Ook Open Vld, onder aanvoering van Gwendolyn Rutten (Open Vld) in het Vlaams Parlement zit opvallend offensief in het dossier: zij wierp zich op als grote verdediger van de Abdij van Averbode, die voor industriële landbouw kozen, midden in natuurgebieden. Vraag is of binnen de regering die ‘plattelandskoers’ wordt aangehouden door Open Vld.
• Daarnaast is er ook nog het Mestactieplan dat Demir moet voorbereiden, samen met Brouns. Dat leidde al tot zure oprispingen, en zelfs het nieuws “dat de Belgische friet zou verdwijnen”. Dat dossier is voorlopig geparkeerd in overleg met verschillende sectoren. Maar ook daar moeten vroeg of laat knopen doorgehakt worden.
• De rol van Demir zelf daarin is tegelijk van groot belang. Zij bouwde haar imago net helemaal rond haar “onverzettelijkheid” in een aantal groene dossiers, wat haar veel populairiteit in de peilingen opleverde. Is zij bereid om zich nu plots te gaan offeren, voor de lieve vrede in de ploeg van Jambon? 

Dit nog: In de Kamer moet de premier toegeven dat het VK niet, en Iran en Rusland wél zo’n isostatische persen geleverd kregen.

• “We hebben het even opgezocht en sinds 2000 heeft de betrokken firma gelijkaardige machines  uitgevoerd. Dat gebeurde in het verleden onder meer naar China, Taiwan, India, Iran en Rusland.” Premier De Croo kwam met een stevig lijstje, aan exportbestemmingen van het bedrijf EPSI, dat isostatische persen maakt om nucleaire processen mee te kunnen doen.
• Dat bedrijf staat tegenwoordig in het middelpunt van de belangstelling, omdat de federale regering het maar niet eens raakt over de export van een dergelijke pers aan het Verenigd Koninkrijk. Die uitvoer heeft een goedkeuring nodig van het kernkabinet, via een speciale commissie. En Ecolo zegt ‘njet’.
• Maar in de Kamer gaf De Croo zo wel onrechtstreeks een stevige tik aan de groenen: het lijstje van bestemmelingen oogt wel heel pijnlijk, naast bondgenoot VK die dan geen pers zou krijgen. De premier schermde daarbij wel met de administratieve procedure van de CANVEK, een commissie die moet oordelen over de export van nucleair materiaal: het zou wachten zijn op “hun advies”, een manier om het interne conflict in Vivaldi te verbloemen.
• Dat merkte de oppositie meteen ook op: “U wacht op een advies van dat CANVEK, maar dat bleek niet nodig om Iran te beleveren, of zelfs China, Taiwan en Rusland. Dit is dus een politiek probleem, waarbij u wel zelf zegt dat het VK onze bondgenoot is. Dit is gevaarlijk voor onze reputatie”, zo sneerde Georges Dallemagne (Les Engagés).
• “Ik weet dat u nogal graag zoete broodjes bakt met Iran. U ziet er bijvoorbeeld geen probleem in om eventueel veroordeelde terroristen uit te leveren naar dat land. U schat Iran blijkbaar minder problematisch in dan het Verenigd Koninkrijk, wat heel bizar is”, zo stelde Anneleen Van Bossuyt (N-VA) wel heel scherp.