Slechts 8,4 procent van de wereldbevolking leeft in een sterke democratie. Uit de jaarlijkse Democracy Index van The Economist Intelligence Unit (EIU) blijkt dat dat niveau wel gestegen is doordat veel Aziatische landen zijn opgewaardeerd. Toch leeft meer dan een derde van de wereldbevolking onder een autoritair bewind. Een groot deel daarvan woont in China. 

De index is een jaarlijkse evaluatie van de democratie in 167 onafhankelijke landen. Om de score op een totaal van tien punten te berekenen, krijgen verschillende democratische aspecten een beoordeling: het kiesproces, pluralisme, het functioneren van de regering, politieke deelname, politieke cultuur en de toestand van de burgerlijke vrijheden. Dit zijn volgens het rapport van The Economist de belangrijkste evoluties van 2020:

• Als het aankomt op de categorie ‘burgerlijke vrijheden’ zijn de scores gedaald ten opzichte van 2019. De verklaring daarvoor ligt voor de hand: de coronacrisis. Heel veel mensen zijn bereid geweest om hun eigen persoonlijke en fundamentele vrijheden in te leveren om mensenlevens te kunnen redden. Toch is er vanuit andere hoeken ook veel kritiek geweest op de verschillende maatregelen wereldwijd. Zij konden geen alternatieven aanbieden om de crisis aan te pakken, maar dat betekent niet dat ze gecensureerd moeten worden. Pogingen om de vrijheid van meningsuiting aan banden te leggen zijn in strijd met democratische beginselen. Dat is ook de reden waarom de scores in meerdere landen gedaald zijn.
• Het mondiale machtsevenwicht is sneller aan het verschuiven van het westen naar het oosten door de coronacrisis. Aziatische regeringen hebben die bijna perfect aangepakt, met lagere infectie- en sterftecijfers en een snelle economische heropleving. Ze hebben het vertrouwen van hun bevolking weten te behouden. Europa daarentegen reageerde traag en sommige gezondheidsstelsels stonden op instorten. De pandemie heeft de groeiende kloof tussen een dynamisch oosten en een afnemend westen aan het licht gebracht.
• De Verenigde Staten blijven net als het jaar voordien een ‘gebrekkige democratie’. Daar zijn een aantal positieve en negatieve indicatoren voor, maar die laatste nemen de bovenhand. Er is extreem weinig vertrouwen in politieke partijen en instellingen. Ook is er een toenemende bedreiging van de vrijheid van meningsuiting en laat ons vooral de maatschappelijke polarisatie niet vergeten. Toch zijn er ook een aantal positieve zaken. Er is een grotere politieke participatie door de coronacrisis, maar ook door bewegingen tegen politiegeweld en racisme.

• In een jaar dat weinig winnaars kende, was de prestatie van Taiwan spectaculair. Het land vervoegde de sterke democratieën en steeg van de 31ste plaats in 2019 naar de elfde plaats in 2020.
• Aan de andere kant van het spectrum ging de democratie vooral in Mali opvallend fel achteruit. Het land kreeg in 2020 een autoritair regime ten gevolge van een staatsgreep.
• De meeste sterke democratieën bevinden zich in Europa. Opvallend is dat Frankrijk en Portugal geen sterke democratieën meer zijn.
• De zwakste democratieën zijn landen uit het Midden-Oosten, Afrika en Oost-Europa. Noord-Korea blijft ook dit jaar de slechtste democratie ter wereld.

België pas 36ste

We zien België niet meteen in een dictatuur veranderen, maar ons land doet het wel opvallend slecht in de index. Al jaren zijn we de status van ‘volledige democratie’ kwijt. Daarvoor moet je meer dan 8 punten scoren, terwijl België dit jaar op 7.51 staat. Officieel hebben we daardoor een ‘gebrekkige democratie’. Hoe komt dit dan? Ons land scoort op de meeste criteria even goed als een sterke democratie, behalve op politieke deelname.

Slechts 4,85 procent van de Belgische kiezers zijn lid van een politieke partij, en dat haalt onze score aanzienlijk naar omlaag. Bovendien zijn veel Belgen ook niet geïnteresseerd in wat er in politieke kringen gebeurt. De opkomst tijdens verkiezingen is wel erg hoog, maar dat komt alleen maar omdat er een opkomstplicht geldt. Liefst 36 procent zegt z’n stemrecht op te geven als dat zou kunnen, en dat is alarmerend veel. De kloof tussen burgers en bestuur wordt almaar groter, waardoor er volgens de index onmogelijk sprake kan zijn van een sterke democratie. Ook al lijkt dat probleem dus vooral bij de burgers zelf te beginnen.

Hoe slecht ons land scoort, merken we ook wanneer we naar enkele landen kijken die ons voorgaan. Zo doen we het minder goed dan pakweg Chili (17de), Kaapverdië (32ste) en Botswana (33ste). Ook de Verenigde Staten (25ste) staan met Joe Biden als president nog steeds boven België.

De 10 meest democratische landen:

Meer dan de helft van de wereldbevolking leeft dus in een land waar sprake is van een democratie. Daar horen wij als Belgen gelukkig ook nog wel bij. Liefst 35,6 procent leeft echter in een autoritair regime. En slechts 8,4 procent kan zeggen dat ze in een ‘volledige democratie’ wonen. Amper 23 landen kunnen stellen dat het echt goed gaat met de democratie.

Wij lijsten de top tien van de meest democratische landen voor u op. Net buiten deze ranglijst vallen dus nog eens tien landen die officieel een sterke democratie hebben. Van plaats twintig naar elf: Mauritius, Costa Rica, Oostenrijk, Chili, Verenigd Koninkrijk, Uruguay, Duitsland, Luxemburg, Zwitserland en Taiwan. Dit zijn dan de beste leerlingen van de klas:

10. Nederland

*Index: 8.96

Nederland wordt geregeerd volgens de bepalingen van de Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden. Het land is opgedeeld in twaalf provincies, De eilanden in het Caribisch gebied zijn bijzondere gemeenten die elk afzonderlijk direct onder de verantwoordelijkheid van de landelijke overheid vallen.

9. Australië

*Index: 8.96

Australië heeft nog steeds Queen Elizabeth als staatshoofd, en in een referendum uit 1999 heeft de bevolking een overgang naar een republiek nog afgewezen. Iedere deelstaat in Australië heeft een eigen regering, een rechterlijke macht, en een grondwet. En overal is er een eigen premier verkozen. Op federaal niveau vormen de senaat en het Huis van Afgevaardigden het Australische parlement. De regeringsleider is de minister-president van Australië.

Op veel vlakken wordt Australië als een voorbeeldig land beschouwd. Opvallen deden ze bijvoorbeeld al met hun puntensysteem voor immigratie. Toen dat thema in Europa erg actueel werd, en toen de Britten hun stem in het referendum over de Brexit nog moesten uitbrengen, werd vaak naar de Australiërs verwezen.

8. Ierland

*9.05

Ook voor Ierland is neutraliteit belangrijk. Om die reden is het land niet aangesloten bij de NAVO. Op Europees niveau is Ierland wel lid van de Europese Unie en de eurozone, maar het hoort niet bij de Schengenlanden.

In Ierland vervult de president volgens de grondwet vooral een ceremoniële functie. De bevolking verkiest die president rechtstreeks, maar enkel inwoners met de Ierse nationaliteit mogen stemmen. De bewoners met de Britse nationaliteit mogen wel kiezen voor het parlement.

De Brexit laat ook in Ierland z’n sporen na. Zo zijn al flinke discussies gevoerd over de Ierse grens.

7. Denemarken

*Index: 9.15

Denemarken is een monarchie die ook buiten de landsgrenzen nog gebieden controleert. Zo zijn Groenland en de Faeröer deel van het Deense koninkrijk. Het land werkt eveneens met een regering en parlement. Sinds 1909 heeft geen enkele partij nog de absolute meerderheid gehaald. Het land wordt geleid door de monarch en de ministers van de regering, die onder leiding van de premier staan.

Denemarken is sinds 1973 lid van de Europese Unie, en sinds 2001 van het Schengengebied. Het land is ook één van de oudste leden van de NAVO.

De laatste tijd krijgt de Deense politiek ook te maken met een strikter migratiebeleid. Zo zijn er plannen om de zwaarste getto’s met immigranten aan strengere verplichtingen te onderwerpen.

6. Finland

*Index: 9.20

Finland heeft al meermaals zowel een vrouwelijke president als premier gehad. De president is het staatshoofd en wordt voor een termijn van zes jaar gekozen. Hij is de bevelhebber en leider van de strijdkrachten, speelt een belangrijke rol in buitenlandse zaken, en kan een grote invloed op wetgevende zaken uitvoeren.

De premier leidt het kabinet dat verantwoording aan het parlement aflegt. In Finland werken ze met één kamer, waarvan de 200 leden voor een termijn van vier jaar door een systeem van evenredige vertegenwoordiging worden verkozen. Alle Finnen vanaf 18 jaar hebben het recht om te gaan stemmen.

De Finse regering legt al lang de nadruk op groene energie. Hoe dat de belangrijkste energiebron werd, lees je hier!

5. Canada

*Index: 9.24

Canada deelt de zesde plaats met Ierland. Officieel is de Britse Queen nog steeds het staatshoofd in het land. Het politieke systeem is ook gebaseerd op dat van Westminster, maar dan met Amerikaanse invloeden. Tot in 1931 was Londen nog in grote mate verantwoordelijk voor het buitenlandse beleid van Canada.

Natuurlijk kom je geen Lords tegen in het politieke systeem van Canada, aangezien het land geen adellijke titels kent. De regering bestaat uit een minister-president, die wordt bijgestaan door diverse ministers. De grootste partij mag de regeringsleider afleveren, en bij gebrek aan een meerderheid wordt een minderheidsregering gevormd.

4. Nieuw-Zeeland

*Index: 9.25

Nieuw-Zeeland maakt eveneens nog steeds deel uit van de Commonwealth. Uit het parlement wordt een kabinet van ongeveer twintig ministers gekozen. Zij zetelen in de hoofdstad Wellington, aangevoerd door de premier. Dat is sinds 2017 Jacinda Ardern.

Nieuw-Zeeland is lid van de Verenigde Naties. In 1985 kreeg het een meningsverschil met de Verenigde Staten over kernwapens. Zo is Nieuw-Zeeland resoluut tegen elke vorm van kernenergie en -wapens.

3. Zweden

Index: 9.26

De hele top drie is Scandinavisch. Zweden is een monarchie met een parlement en een minister-president. Het parlement bestaat uit één kamer en ontfermt zich samen met de regering over de wetten. Het Zweedse volk kiest om de vier jaar de 349 leden van het parlement. Zij benoemen daarna de minister-president.

Zweden is een perfect voorbeeld van een succesvolle welvaartsstaat, ook al begint de bevolking er steeds meer te morren.

2. IJsland

*Index: 9.37

IJsland stelde zich in 2009 kandidaat om lid te worden van de Europese Unie, maar in 2015 heeft het die aanvraag ingetrokken. Na de bankencrisis besloot IJsland de grondwet te herzien. Het zorgde voor een absolute wereldprimeur, want het volk mocht gaan stemmen om burgers te kiezen die deze grondwet zouden schrijven. Het was nooit eerder gebeurd dat een grondwet via een direct democratisch proces herzien werd.

IJsland heeft geen eigen strijdmacht. Tot 2006 bewaakten de Verenigde Staten het land zelfs nog op basis van een militair verdrag. Ook nu staan ze nog steeds in voor de territoriale integriteit van IJsland. Het land was ook het toneel van een belangrijk overleg tussen Ronald Reagan en Michail Gorbatsjov in aanloop naar het einde van de Koude Oorlog.

Het land heeft dus de op één na sterkste democratie ter wereld, maar het is in elk geval ook het meest vredelievende land volgens de Global Peace Index. Dat heeft het dus te danken aan de afwezigheid van een leger, maar ook aan de lage criminaliteitscijfers en de sociaal-politieke stabiliteit die er al sinds mensenheugenis heerst.

1. Noorwegen

Index: 9.81

Noorwegen is het meest democratische land ter wereld. Het land is een monarchie, en heeft een regering met een premier en een parlement. De 169 leden worden om de vier jaar door het volk gekozen.

In de Democracy Index scoort Noorwegen een perfecte 10.0 op het verkiezingsproces, de politieke participatie, en de politieke cultuur. Daardoor heeft het een score die heel dicht bij het maximum ligt.

Origineel gepubliceerd op 15/04/19. Bewerkt en geschreven door Dominique Dewitte en Arnaud De Martelaere op 15/03/2021.

(jvdh)