De zenuwachtigheid binnen de federale regering over de hoge energieprijzen neemt toe. Al weken ligt het dossier op tafel, een aantal coalitiepartners drong meermaals aan op snelle actie, maar die komt er niet. CD&V maakt dat het meest expliciet, met voorzitter Joachim Coens die “nu” actie eiste, en zijn minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) die in de Kamer “steun van de regering verwachtte”. Achter de schermen klinkt het nog scherper, bij meerdere coalitiepartners. Daar wijst men naar het ego van de premier, die graag zelf de deal maakt, en aan coalitiepartners niet gunt dat die al ‘hun’ succes krijgen: de verlaging van de btw op gas of de accijnzen op de brandstoffen aan de pomp.

In het nieuws: “Ik voel veel steun hier in het Parlement. Ik verwacht in de regering dezelfde steun”, zo stelde Vincent Van Petegem (CD&V) in de Kamer.

De details: De onvrede over de manier waarop de premier de agenda controleert van Vivaldi, leeft al langer.

• “Prijzen aan de pomp moeten NU naar beneden. De regering moet hier deze week nog over beslissen, de accijnzen moeten maximaal omlaag. Vanaf begin volgende week kunnen we dan minder betalen. Terug menselijke tarieven voor onze gezinnen helemaal aan de afgrond zitten!” De tweet van Joachim Coens (CD&V) kon moeilijk duidelijker zijn.
• Maar de christendemocraten, nochtans de grootste Vlaamse partij in de Vivaldi-coalitie, krijgen maar geen echte greep op deze coalitie. Het is immers niet vicepremier Van Petegem die de agenda zet, maar premier Alexander De Croo (Open Vld).
• Nochtans stak ook Van Peteghem niet langer onder stoelen dat het geduld van zijn partij, en van hemzelf, op is: “In november waren de prijzen onrustwekkend, vandaag zijn ze onhoudbaar en als we nog lang wachten worden ze onbetaalbaar.” En, hij gaf meteen mee: zijn koninklijk besluit, waarin ingegrepen wordt op de accijnzen voor diesel en benzine, ligt klaar om te tekenen. “We moeten beslissen.”
• De MR dringt met Georges-Louis Bouchez (MR) al meer dan een week aan op ingrijpen op de accijnzen op de brandstoffen. Op een tv-debat op de RTBF herhaalde hij “dat de overheid 100 procent van de meerinkomsten op brandstoffen moet teruggeven aan de consument.”
• Maar de frustratie gaat breder dan CD&V en MR: in de Kamer stond Van Peteghem allerminst alleen, ook verschillende stemmen uit de meerderheid, drongen sterk aan op onmiddellijke actie:
  • “De mensen zijn aan het afzien, ze kunnen niet meer. Ik vraag u niet langer naar uw visie of mening, ik vraag u om actie, concrete maatregelen“, zo stelde Ahmed Laaouej, fractieleider van de PS, in zijn gekende striemende stijl.
  • “Mijn enige vraag aan de regering luidt of u de mensen kunt garanderen dat er op korte termijn een akkoord komt? Waarom nog wachten?”, vroeg Kris Verduyckt (Vooruit).
• Tegelijk haalde de oppositie snoeihard uit:
  • “Stop met de staatskas te vullen met inkomsten op de kap van mensen die hun facturen niet kunnen betalen. In crisistijden moeten knopen worden doorgehakt, niet over een maand, niet over een week, niet morgen, maar nu onmiddellijk“, poneerde Wouter Vermeersch (Vlaams Belang).
  • “Wanneer mogen we eindelijk van deze regering de actie verwachten die men op de straat wil, die men aan de pomp wil en die men thuis wil op het moment waarop de energiefactuur in de bus valt?”, wilde Bert Wollants (N-VA) weten.

Aan de buitenkant: Vivaldi had gisteren nochtans een mooi oecumenisch moment in de Kamer.

• Oorlog brengt mensen (en politici) samen: het is een oud, gekend recept in de politiek. Nadat de Kamer al eens zo’n gezamenlijke applaussessie meemaakte, deed de regering gisteren dat nog eens dunnetjes over. En het moet gezegd: premier De Croo kan dat soort speeches als geen ander.
• Dat het “de sfeer van de grote dagen” was, zoals analist Carl Devos vaststelde, had natuurlijk ook te maken met het feit dat voor het eerst, na twee jaren van pandemie, de Kamer eindelijk nog eens op volle sterkte bijeen mocht komen: automatisch gaat dan de temperatuur de hoogte in.
• En zo greep De Croo meteen het begin van de sessie aan, om nog eens een applausmoment te forceren:
  • “De beelden die we de afgelopen twee weken gezien hebben, zijn hartverscheurend: een bombardement op een kinderziekenhuis in Marioepol, bommen die gedropt worden op mensen die op de vlucht zijn.”
  • “Zelfs een oorlog heeft regels. Rusland treedt vandaag deze regels flagrant met de voeten.”
  • “De moeilijkheid waarmee wij geconfronteerd worden, is hoe we moeten reageren op een agressor zonder zelf bij te dragen aan bijkomend menselijk leed. Hoe moeten we reageren op een agressor die met nucleaire wapens dreigt? Hoe moeten we reageren op een agressor die zelf weinig of geen waarde hecht aan het menselijke leven?”
  • “Het is nu onze plicht om die vreedzame middelen zo meedogenloos mogelijk in te zetten.”
  • “Zodat het Kremlin slechts één kant uit kan en dat is het neerleggen van de wapens en het beëindigen van het bloedvergieten, van deze wrede oorlog tussen twee volkeren, die veel meer zaken met elkaar gemeen hebben dan zaken die hen van elkaar scheiden.”
• Het applaus dat volgde was kamerbreed, de minuut stilte daarna verliep perfect volgens de vereiste politieke choreografie op dergelijke momenten: de dramatiek hing stevig over het halfrond.
• En er volgde, haast obligaat, ook de sneer naar extreemrechts, waarvoor Dries Van Langenhove (Vlaams Belang) al te voorspelbaar de deur had opengezet, toen die het had over “fraudeurs, misbruikers”, en stelde dat “een op drie mensen die nu van Oekraïne hierheen komt, eigenlijk geen Oekraïner is, maar een illegale migrant, die misbruik maakt van het leed en de situatie van Oekraïners om illegaal naar West-Europa te komen”. Waarop de premier repliceerde: “Ik heb heel veel moeite om mijn schaamte te verbergen voor wat hier net werd gezegd” en het handgeklap en gejoel helemaal losbarstte.

Aan de binnenkant: Frustraties over de premier en diens trage reactie over energie.

• Terwijl de coalitiepartners de handen op elkaar lieten gaan voor eerste minister De Croo, vielen in de wandelgangen stevige irritaties over de werking van zijn coalitie op te tekenen. Andermaal. Want bij CD&V is het geduld meer dan op: al maanden ligt het dossier van de accijnsverlagingen op tafel, deze week werd het overigens nog eens radicaal verder aangepast door Van Peteghem, om toch maar een effect te hebben.
• Die wil nu alle accijnzen tijdelijk verlagen tot het absolute minimum, kwestie van echt de prijs te dempen. En om het concreet te maken rekende zijn kabinet uit dat dat maar liefst 17 euro netto aan de pomp, per tankbeurt zou opleveren: niemand moet de woordvoerder van Van Peteghem uitleggen hoe je best zo effectief mogelijk communiceert in de Wetstraat.
• De spanningen zijn niet nieuw tussen de premier en de CD&V-vicepremier. Die eerste gunde expliciet een btw-verlaging op gas ook al niet aan Van Peteghem, toen hij dat in januari op tafel legde. De CD&V’er was “niet genoeg ploegspeler” geweest, en moest dus “gestraft” worden, zo viel bij andere vicepremiers toen te horen.
• “Heel cynisch dus, dat omwille van het ego van de premier, de bevolking geen korting kreeg op de btw. En dat van een liberaal“, zo is vandaag giftig te horen.
• En ook bij andere coalitiepartners is er frustratie, nadat gisteren Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert nog eens naar de studio’s van De Afspraak mocht, om het daar over de energieprijzen te hebben. “Dat die nog naar tv durven te gaan over energie … Ze houden al maanden alles tegen. En ter meerdere eer en glorie van wie? Zodat de premier straks een ‘groot akkoord’ kan aankondigen? Waarom beweegt De Croo niet?”
• Het gevoel leeft dat de maatregelen te laat komen. “Wie nu nog denkt dat we applaus gaan krijgen straks, van de bevolking, vergist zich schromelijk. Dit had al veel eerder moeten gebeuren”, zo stelt een toonaangevende Vivaldist.
• Maar De Croo heeft een paar verzachtende omstandigheden om in te roepen: er is de Europese top, waar ook de energiepolitiek van heel de EU wordt besproken. En de groenen hebben een stevig eisenpakket op tafel gelegd. In ruil voor het toch openhouden van de kerncentrales willen zij compensaties, in de vorm van meer investeringen in groene energie. Maar die kunnen niet op een wip en een knip geregeld worden, wat wel het geval is voor een accijnsverlaging op benzine of diesel en zelfs de verlaging van de btw op gas.
• Hoe dan ook neemt de druk op de federale regering toe: niemand gelooft nog dat echt gewacht zal worden tot de oorspronkelijke deadline van 18 maart, binnen exact één week. Vermoedelijk komt er dit weekend nog meer forse communicatie van de coalitiepartners: het geduld is op.
• Bovendien gaat de frustratie niet enkel in de richting van de premier. Ook Van Peteghem zelf, en minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) wekken wat irritatie op: ze beloofden tegen 1 maart de voorbereidende nota’s over mogelijke verlaging van de taksen op energie op te stellen. Maar vandaag hebben de coalitiepartners die nota’s nog steeds niet gehad. “Op die manier kan je moeilijk werken. Dan helpt het niet om in de Kamer te staan stampvoeten dat je snel wilt gaan.”

Ondertussen: In Versailles gaat dag twee van de EU-top in.

• Het was een beetje voorspelbaar: Oekraïne krijgt geen uitzicht op een versneld lidmaatschap van de EU. Dat werd een nachtelijke discussie, omdat de Baltische staten en Polen, samen met heel Oost-Europa stevig aandrongen. Maar Mark Rutte, de Nederlandse premier, lag stevig dwars. Ook België zat op die lijn: een associatieverdrag kan, maar veel verder dan dat gaat het niet.
• Zo eindigde alvast dat luik op een sisser, en een klassieke belofte van de EU: ze gaan meer geld geven aan Oekraïne, ook opnieuw in de vorm van militaire steun. Uiteraard probeerden de EU-leiders het anders te verkopen: de Litouwse president Gitanas Nausèda had het over “een historische nacht” voor de EU, aan Politico, terwijl Rutte onderstreepte dat de weg naar een kandidaat-lidmaatschap voor Oekraïne “maanden zo niet jaren zou duren”.
• Vandaag ligt de focus op de economische gevolgen van de oorlog, met name dus de energie en de hoge prijzen. De Europese Centrale Bank (ECB) schuift mee aan, met voorzitter Christine Lagarde, die gisteren ook aankondigde dat de ECB versneld gaat stoppen met hun programma van Europees staatspapier op te kopen. Het is de enige manier om de torenhoge inflatie te stoppen, maar vroeg of laat neemt zo de druk via hogere rente terug toe, op de begroting van de lidstaten.
• Tegelijk komt de discussie van financiering van de EU terug op tafel: de Franse president Emmanuel Macron wil opnieuw het instrument van gemeenschappelijk schuldpapier (zogenaamde eurobonds) gebruiken, om deze crisis aan te pakken. Dat gebeurde een eerste keer bij de pandemie, maar als de EU dat nu opnieuw doet, is meteen het pad definitief ingeslagen van gezamenlijke EU-schulden.
• Meest belangrijk voor België: de discussie over de energieprijzen. Met name het loskoppelen van de Europese elektriciteitsprijs van die van gas, zou een groot effect kunnen hebben: dan wordt alvast die rekening mogelijks wat lichter. De Europese Commissie heeft de plannen klaar, volgens de slides van Ursula von der Leyen, de Commissievoorzitter, zou er tegen het eind van de maand een loskoppeling kunnen gebeuren.
• Dat is nog niet hetzelfde als een prijsplafond voor gas, wat België en premier De Croo voorstellen, in navolging van minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen). De kans dat dat er Europees komt, is nihil: het is een veel te groot ingrijpen op de vrije markt, voor de andere lidstaten.

Genoteerd: Net op dit moment komen alle socialistische ministers met een oproep over andere begrotingsregels voor de EU.

• Het is een stokpaardje van Thomas Dermine (PS), de staatssecretaris voor Relance: de Europese begrotingsregels. De afgelopen twee decennia is immers gebleken hoe zeer de EU, door de Maastrichtregels, de lidstaten in een budgettair en fiscaal kader hield, een dwangbuis bijna. Wie zich niet aan voldoende strenge begrotingsdiscipline hield, belandde op het strafbankje bij de Commissie: 3 procent maximum overheidstekort was de absolute limiet. En eigenlijk ook 60 procent schuld ten opzichte van het bbp, al was dat laatste veel minder haalbaar.
• Een te conservatief beleid, zo vindt de PS al jaren: premier Elio Di Rupo clashte destijds niet toevallig met de Commissie en hun liberale commissaris Olli Rehn, over die regels.
• Nu voert Dermine de forcing: hij wil in de EU andere regels, en krijgt daarvoor alvast alle socialistische ministers, heel de PS, maar ook Frank Vandenbroucke (Vooruit) en Meryame Kitir (Vooruit) achter een open brief, die hij in De Tijd en L’Echo laat verschijnen. De essentie: geen regels meer over de begroting zoals voor de pandemie.
• “30 jaar na het Verdrag van Maastricht moeten we de Europese economische governance herdenken vanuit een meer autonoom, sociaal en ecologisch Europa. Dat is de enige manier om onze welvaart en sociale cohesie op de lange termijn te garanderen”, zo schrijven Dermine en co.
• Die zien daarbij de EU als een niveau dat een eigen financiële huishouding moet hebben, eigen belastingen moet heffen, en vooral eigen schuldpapier moet uitgeven: “De eurozone en de Europese Unie moeten over een reële begrotingscapaciteit op Europees niveau beschikken om te kunnen reageren op crisissen, maar ook om te investeren in Europese gemeenschappelijke voorzieningen gelinkt aan de uitdagingen op sociaal vlak, rond de klimaat- en digitale transitie, en wat betreft strategische autonomie”, zo schrijven ze.
• Dat sluit alvast helemaal aan bij de tijdsgeest: de eerste stappen binnen de EU werden hiervoor gezet met de bazooka van 750 miljard die de EU als reddingspakket op tafel legde na de pandemie.
• Maar of het zover komt om heel het idee van het ‘Europees Stabiliteits- en Groeipact’ ofwel de Maastrichtnormen te gaan herschrijven, dat is maar de vraag: dat blijft een politiek bijzonder gevoelig thema in heel Europa. En daarbij komen de krekels, ook wel de ‘Club Med’ genoemd, met landen als Frankrijk, Italië, Griekenland, Spanje, en Portugal, onvermijdelijk tegenover de mieren, of de ‘frugals’ te staan, met Nederland, de Baltische landen, Oostenrijk en eigenlijk ook Duitsland.
• België danst daarbij altijd op twee benen: echt willen toetreden tot de Club Med, heeft er nooit ingezeten. Dat is politiek gezien in Vlaanderen veel moeilijker, met een overwegend centrumrechtse voorkeur. Maar voor de socialistische ministers is er geen twijfel: met de open brief bekennen ze alvast heel duidelijk kleur, in welke club zij België zien.

Zoals aangekondigd: De Vlaamse regering ontvouwt vandaag haar plannen voor de Oekraïense vluchtelingen.

• In totaal verwacht België nu 200.000 vluchtelingen, 60 procent of 120.000 komen naar Vlaanderen, zo is beslist. Nadat de registratie federaal gebeurt, is het helemaal aan de Vlaamse overheid om de opvang, de huisvesting, het onderwijs en de toegang tot de arbeidsmarkt te regelen. Vanmorgen komt de Vlaamse regering samen om dat allemaal te bespreken.
• Daarbij voert minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers (Open Vld) duidelijk de forcing. Hij en minister van Huisvesting Matthias Diependaele (N-VA) leggen een plan op tafel om maar liefst 15 ‘minidorpen’ of grote opvangplekken te gaan bouwen, om de Oekraïners plaats te geven. De privéopvang, die onder de hashtag #plekvrij in een wolk van sociale media eerst opgang maakte, maar slechts goed is voor enkele weken noodopvang, wordt vervangen door een overheidsinitiatief dat veel langer zal duren en vanuit Vlaanderen komt.
• Het plan bestaat erin om per Vlaamse referentieregio (en zo zijn er vijftien) een heus vluchtelingendorp op te zetten. De gouverneurs begeleiden, en er is ook een soort vluchtelingencommissaris: Jeroen Windey, de voorzitter van het Agentschap Binnenlands Bestuur die ook de taskforce leidt. Concreet zijn die vijftien locaties nog niet, maar het zal dus wel snel moeten gaan.
• De bouw- en evenementensector wordt aangesproken om de vijftien dorpen zo snel mogelijk op te zetten. Daarbij kan men teren op de expertise die is opgedaan bij het bouwen en uitbaten van de vaccinatiecentra, zo hoopt men. Men denkt aan wooncontainers, in eerste fase. Tegen het einde van de maand moet alles veel concreter zijn. Het geld komt uit de Vlaamse begroting. 

Op de pijnbank: Wouter Beke (CD&V) moest het gisteren voor zowat elke camera herhalen: neen, hij neemt geen ontslag. De communicatie van zijn partij helpt hem niet bepaald.

• Vier keer. Zo vaak moest Karel Lattrez, politiek journalist van VTM, de vraag herhalen of “hij vond dat hij kon aanblijven”, aan Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V), die in prime time op Het Nieuws op zeven uur pas duidelijk antwoordde. Onwaarschijnlijke televisie.
• Eerst volgde een moeilijk betoog van Beke, waarin hij persoonlijk uithaalde naar Hannes Anaf, het Vlaams Parlementslid van Vooruit. Die had een onderzoekscommissie gevraagd én gekregen, rond de wantoestanden in de Vlaamse crèches.
• “Hij vraagt nu een nieuwe onderzoekscommissie, maar is voorzitter van de andere onderzoekscommissie rond PFOS, die nog steeds niet klaar is, maar waar Anaf in de pers al de conclusies van maakte”, zo sneerde hij eerst.
• Waarna hij begon over de administratie, Kind & Gezin in deze, waar men toch een onderzoek moet naar voeren. Het was exact het soort communicatie waardoor Beke al meermaals in de problemen kwam: het gebrek aan finesse en terughoudendheid woog ook deze keer pijnlijk door, lang voordat de woorden eruit kwamen: “Ja, ik kan aanblijven, anders had ik toch al ontslag genomen?” Soortgelijke sessies volgden bij de VRT, onder meer in Terzake.
• Vanmorgen mocht ook CD&V-voorzitter Joachim Coens in De Ochtend op Radio 1 alweer aan de bak, over dezelfde vraag: moet Beke gaan? De partijbaas had zich immers niet altijd even duidelijk daarover uitgesproken, de afgelopen dagen. En in de wandelgangen klonk meermaals twijfel, over het lot van Beke.
• “Het is vooral belangrijk om te zeggen dat daar iets vreselijk gebeurd is, daar in die crèche. Vandaar dat hij zelf had bevolen om een onderzoek te voeren. Het ontslag is niet aan de orde, er is een onderzoekscommissie die moet blootleggen wat er is mis gegaan”, zo suste Coens.
• Dat CD&V moeilijk anders kon dan de onderzoekscommissie aanvaarden, om zo mogelijks net Beke uit de wind te zetten en zijn vel te redden, wilde Coens niet horen: “Het gaat niet over de redding van een minister, maar de mensen moeten gerust zijn, als ze hun kind naar de crèche zenden.”
• Maar tegelijk zette Coens ook weer de deur wat open: “Indien het ontslag helpt om het vertrouwen in de kinderopvangen terug te brengen, dan zal minister Beke daar niet over twijfelen. Maar nu moet eerst onderzocht worden waar het probleem ligt en hoe we dit oplossen.” Opvallend was dat de partij zelf ook die laatste quote in een tweet omzette, kwestie van ook die boodschap te onderlijnen.
• Feit is dat Coens zelf opnieuw onder vuur ligt, nadat hij eerder een ambigue houding aannam rond Beke: tegenstanders van de gecontesteerde voorzitter zien er alweer een bewijs in dat het de huidige leiding van CD&V aan daadkracht ontbreekt.
• Hoe dan ook lijkt voorlopig de koortsopstoot rond Beke zo gepasseerd, nu de voorzitter zich duidelijk heeft uitgesproken. Eerder was al helder dat vooral coalitiepartner N-VA niet van plan was (net zoals tijdens de coronacrisis overigens) om Beke te laten vallen: ze zien in hem een loyale partner.
• En in eigen rangen kreeg Beke de steun van Hilde Crevits (CD&V), de Vlaamse viceminister-president en bepalende factor voor de Vlaamse christendemocraten in die regering. Tenzij er in de Onderzoekscommissie straks compleet nieuwe feiten naar boven komen, doet de Limburger dus de rit uit.