De Europese Centrale Bank (ECB) heeft donderdag uitgepakt met een verrassing. Ondanks de oorlog in Oekraïne zal de toezichthouder wellicht in het derde kwartaal het opkoopprogramma stopzetten, waardoor de weg wordt vrijgemaakt voor een eerste renteverhoging in het vierde kwartaal.

De ECB kiest voor een geleidelijke normalisering van het monetaire beleid. Zoals eerder aangekondigd zet de toezichthouder het PEPP-programma, oftewel het pandemie-noodaankoopprogramma, eind deze maand stop. Dat stimulusprogramma wordt vervangen door het APP-programma, het opkoopprogramma dat voor de start van de pandemie van kracht was.

Stopzetting in derde kwartaal

Via het APP-programma zal de ECB haar maandelijkse opkopen gefaseerd verlagen. In april zal de toezichthouder 40 miljard euro aan schuldpapier opkopen. In mei wordt dat bedrag afgezwakt tot 30 miljard euro om in juni verder te dalen tot 20 miljard euro. Indien de inflatieverwachtingen niet dalen, zal het programma in het derde kwartaal worden stopgezet.

Een verstrakking van het beleid moet de inflatie temperen. De geldontwaaring in de eurozone bedroeg in februari 5,8 procent. De ECB streeft naar een inflatie van 2 procent op de middellange termijn. De centrale bank verwacht dat de inflatie voor het volledige jaar 2022 zal uitkomen op 5,1 procent en de kerninflatie op 2,6 procent. In 2023 moet de inflatie dalen tot 2,1 procent en in 2024 tot 1,9 procent. In december rekende de ECB voor 2022 nog op een inflatie van 3,2 procent en van 1,8 procent in 2023 en 2024.

De beslissing om sneller dan verwacht op de rem te gaan staan, komt toch wel als een verrassing. Door de oorlog in Oekraïne steekt namelijk het stagflatiespook de kop op. Er is sprake van stagflatie wanneer de inflatie hoge toppen scheert, terwijl er sprake is van een stagnerende economie. Een verstrakking van het beleid mag dan wel de inflatie temperen, het vormt ook een gevaar voor de economische groei.

Maximale flexibiliteit

Ondanks de vroeger dan geplande stopzetting van het opkoopbeleid spreekt Carsten Brzeski, econoom bij ING, van een minder havikachtige houding dan de markt had voorspeld. “Al met al zijn de beslissingen van vandaag een goed compromis, waarbij maximale flexibiliteit behouden blijft in een zeer geleidelijke normalisering van het monetaire beleid. Een eerste renteverhoging voor het einde van het jaar is nog mogelijk”, klinkt het.

Uit een bevraging van het persagentschap Reuters bij economen begin deze maand bleek dat de meerderheid verwacht dat de ECB in de laatste maanden van dit jaar de rentes naar boven zal bijstellen. Er is momenteel geen consensus over de exacte maand waarin dat zal gebeuren.

De rentes blijven vandaag hoe dan ook ongewijzigd. Dat betekent dat de banken nog altijd een strafrente van 0,5 procent moeten betalen als ze geld stallen in Frankfurt. De basisherfinancieringsrente blijft 0 procent.

(lb)