Sinds middernacht heeft het Verenigd Koninkrijk zich definitief losgemaakt van de Europese eengemaakte markt en van de douane-unie. De scheiding is een feit na een jaar van moeizame en soms bittere onderhandelingen. Wat verandert er concreet door het vertrek van de Britten?

Gedaan met vrij verkeer van personen

Sinds de klok middernacht sloeg is het afgelopen met de bewegingsvrijheid tussen het VK en de Europese lidstaten. Ook het automatische recht om te wonen en werken op elkaars grondgebied vervalt. 

Inwoners van EU-landen mogen dus nog maximaal 90 dagen visumvrij verblijven in het VK. Ze moeten wel bewijzen dat ze voldoende geld hebben om hun verblijf te financieren. Bij het binnenkomen kan ook gevraagd worden naar het retourticket. 

Hetzelfde geldt voor Britse burgers in de meeste EU-lidstaten, en in IJsland, Liechtenstein, Zwitserland en Noorwegen. De Britten kunnen vrij blijven reizen van en naar Ierland zoals voorheen. 

Gibraltar, een Brits overzees gebied, wordt beschouwd als een Schengengebied. Dat kwamen Spanje en het VK gisteren op de valreep overeen. 

Handelsverstoring?

Toen het VK nog tot de EU-club behoorde, konden Britse en Europese bedrijven goederen en diensten verhandelen zonder importtarieven te betalen, en zonder limiet op het handelsvolume. Door het moeizame bereikte handelsakkoord verandert daar vooralsnog weinig aan. Om te vermijden dat een van beide partijen een oneerlijk concurrentievoordeel heeft, zijn Londen en Brussel dezelfde regels en normen overeengekomen inzake arbeidsomstandigheden, milieu en sociale rechten. 

In theorie kan de Europese handel met het VK dus ongestoord verder gaan, in de praktijk zal dat ongetwijfeld anders uitdraaien. Er moeten dan wel geen importtaksen betaald worden aan de grens, de nieuwe verhouding zorgen voor heel wat extra controles en papierwerk. 

Douane-aangiften, de oorsprong van producten, veiligheidscertificaten, voedselinspecties,… Transportbedrijven zullen hun paperassen op orde moeten hebben alvorens naar de grens te rijden. Hoewel er extra infrastructuur gebouwd is om de controles in goede banen te leiden 

in havens zoals die van Calais en Zeebrugge, zal er zo goed als zeker verwarring en vertraging zijn aan de grenzen. 

De Britten hebben al bekendgemaakt dat ze nog zes maanden gaan wachten alvorens uitvoerige controles uit te voeren op producten komende vanuit de EU. Aan de Europese zijde van de grens beginnen de controles in theorie op 1 januari. 

Het is moeilijk te voorspellen op welke schaal de nieuwe situatie de handel zal verstoren, maar de Britse handelsminister Michael Gove waarschuwde dat bedrijven zich moeten voorbereiden op ‘hobbelige momenten’.

Nu Downing Street niet meer gebonden is aan de EU, kan het zelf handelsakkoorden sluiten met andere landen. Zo zijn er gesprekken aan de gang met de VS, Turkije en Australië.

Schotland

Schotland maakt als land deel uit van het Verenigd Koninkrijk. Tijdens het brexitreferendum in 2016 koos een duidelijke meerderheid van de Schotten ervoor om bij de EU te blijven, in tegenstelling tot het VK als geheel. Na de moeizame gesprekken, en de in Schotse ogen slecht onderhandelde deal, gaan er in het land steeds meer stemmen op om uit het Verenigd Koninkrijk te stappen, en als onafhankelijk land bij de EU te blijven. 

De Schotse premier Nicola Sturgeon liet vannacht weten dat ‘Schotland snel terug zal zijn’. Sturgeon wil dit jaar nog een tweede referendum houden over de Schotse onafhankelijkheid.

Gedaan met brexitonderhandelingen?

Neen, zo is het visbestand maar vijf jaar geldig, en moeten er nog afspraken gemaakt worden over de samenwerking van financiële instellingen, en over het delen van gegevens. 

De deal die gesloten werd laat trouwens ook toe dat de eengemaakte normen omtrent milieu, arbeid en sociale rechten in de toekomst van elkaar gaan afwijken. Dan kunnen er handelsconflicten ontstaan waardoor importtarieven alsnog kunnen ingevoerd worden. De brexit is nu misschien rond, met het gebikkel tussen Brussel en Londen is het nog lang niet afgelopen.