Ontwart de top van de federale regering de knoop rond de energiefactuur? Na een weekend waarin weinig tot niets gebeurde in de kern, is de druk immens op premier Alexander De Croo (Open Vld) en zijn vicepremiers. De kaarten liggen ook duidelijk: fractieleider Maggie De Block (Open Vld) zette de deur open om toch met een verlaging van de btw te gaan werken, de enige piste die dit weekend ook technisch verder werd uitgewerkt door minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) en minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen). Die laatste twee herhalen nu weer luidkeels hun pleidooi voor een “slimme verlaging”, waarmee ze nadrukkelijk opnieuw hun wagonnetje aan dat van CD&V en Vooruit hangen. Zo lijkt het erop alsof premier De Croo, die dwars lag vorige woensdag, zal moeten inbinden.

In het nieuws: De klok tikt ongenadig voor de ‘deadline’ van 1 februari. Voor die datum zou het sociaal tarief alvast verlengd moeten worden. En vanaf woensdag is de helft van de regering naar het Midden-Oosten.

De details: Daarover zijn de regeringspartijen het eigenlijk eens. Maar het dossier hing ‘vast’ aan de rest van het energiedossier.

• Geen Servais Verherstraeten (CD&V) of Melissa Depraetere (Vooruit) gisteren in de Zevende Dag. De vier fractieleiders van de meerderheid waren nochtans eerst van plan allen te komen: dat zou pittige televisie opgeleverd hebben, gezien de felle tegenstellingen in het dossier, die donderdag al open en bloot kwamen te liggen in de Kamer. Maar CD&V trok de staart in: dit zou geen goed beeld opleveren voor de politiek.
• CD&V speelt immers een wat atypische rol in de weken waarin het opbod rond de energiefacturen nu al duurt: zij waren het, met vicepremier Van Peteghem, die na de kerstvakantie met een klap het voorstel van de btw-verlaging op tafel legde, en zo de debatten opende. Offensief spel: niet meteen het handelsmerk van de christendemocraten.
• Daardoor ontstond een alliantie met Vooruit, die met voorzitter Conner Rousseau eigenlijk al maanden, als enige meerderheidspartij, voor die btw-verlaging pleit. Afgelopen week, woensdagavond tot donderdag vroeg in de ochtend, stond die tandem van CD&V en Vooruit, tegenover de premier. Die had als compromis een eenmalige premie van 100 euro op tafel gegooid, nadat zijn eigen partij als enige eigenlijk een veto had gesteld tegen de btw-verlaging, maar vicepremiers Van Peteghem en Frank Vandenbroucke (Vooruit) speelden alles of niets. Het werd niets.
• Donderdag leverde dat een kletterend debat op, waarbij zowel CD&V als Vooruit inbeukten op De Croo, ze een “structurele oplossing wilden”, en plagerig de premier eraan herinnerden “dat dit toch een hervormingsregering was?”. Verherstraete wilde dat niet zondag op televisie dunnetjes overdoen, te meer omdat Van Peteghem, mét Groen en Van der Straeten in het weekend opnieuw doorwerkte op een voorstel … om toch de btw te verlagen. Vooruit ging akkoord ook weg te blijven uit de studio’s.
• Voor Groen en Open Vld lag dat anders. Een stroom sms’jes vanuit CD&V, tot zelfs de vraag om via de premier alle meerderheidspartijen te verbieden naar televisie te stappen … het mocht niet baten: zowel Maggie De Block (Open Vld) als Wouter De Vriendt (Groen) daagden wel op, bij De Zevende Dag. “Wij durfden ten minste te komen”, stelde De Block ferm, over haar collega’s van CD&V en Vooruit.

Ten gronde: De bocht richting een btw-verlaging lijkt ingezet.

• Hoewel CD&V en Vooruit niet opdaagden in de studio’s, lijkt hun standpunt niet veranderd. Integendeel, aan de top van die partijen is een vastberaden houding op te tekenen.
• Maar tegelijk viel op dat zowel Groen als Open Vld wel optimistisch waren over de afloop: “Hier raakt de regering wel uit, op korte termijn“, zo was te horen in de wandelgangen op zondag. Een kern vandaag zou, als de technische contacten op niveau van de kabinetten goed uitdraaien, tot de mogelijkheden behoren. Dan raakt Vivaldi eindelijk door dat lastige dossier en kan ze ‘daadkracht’ tonen.
• Groen was in elk geval duidelijk, ook voor de camera’s: “De regering staat onder hoogspanning. Voor ons is het extreem belangrijk dat de regering snel een beslissing neemt. Het kernkabinet moet snel bijeenkomen. De tijd om te debatteren is voorbij. Nu is het money time, het moment van de waarheid”, zei Wouter De Vriendt.
• Opvallend ook: Groen was woensdag, via vicepremier Petra De Sutter, voorzichtig meegegaan met het compromisvoorstel van De Croo van een eenmalige cheque. Maar dit weekend hing de groene wagon duidelijk weer aan de locomotief van CD&V en Vooruit: het moest voor De Vriendt op televisie “een slimme btw-verlaging” zijn. Elders bij Groen eenzelfde geluid: “Vincent en Tinne worden als de experten gezien. En zij klikken nu al een hele tijd samen.”
• Belangrijker: het is Open Vld die nu een bocht moet nemen. “Woensdag stond het hoofd van de premier duidelijk op die premie van 100 euro“, zo is te horen. “Maar nu is er precies toch een opening”, stelde een coalitiepartner met de knipoog.
• Die opening lijkt te komen van De Block, die in de televisiestudio’s niet langer de btw-verlaging resoluut afwees: “Wat nu voorligt is alvast een meer uitgewerkt voorstel. Wat destijds in de media is gesmeten, was niet berekend. Wij konden toch geen blanco cheque tekenen? We gingen niet blind een zaak doen, een gat, een krater van 2 miljard in de begroting slagen”, zo stelde de liberale fractieleider. Daarmee sloot ze alvast die btw-verlaging niet langer uit: een opmerking die iedereen goed genoteerd heeft.
• Zo lijkt de discussie te kantelen. Want vrijdag nog vatte Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert een beetje voluntaristisch de toestand binnen Vivaldi samen door te zeggen dat “slechts twee partijen tegen het consensusvoorstel van de premier waren”. Maar nu lijkt de coalitie rond een btw-verlaging weer dominant:
  • Vooruit, CD&V zijn resoluut voor, Groen heeft zich daaraan vastgehaakt.
  • Aan Franstalige kant pleiten zowel PS als Ecolo voor “duurzame oplossingen“. “Er ligt een waaier aan voorstellen, we moeten nu beslissen, het is tijd om te landen”, stelde zondag Zakia Khattabi (Ecolo), minister van Klimaat op RTL.
  • De MR die niet tegen een verlaging van de btw is, zolang de hele operatie fiscaal geen vestzak-broekzak is, waarbij de accijnzen straks even hoog zijn als de verlaging in de btw.
  • Open Vld die dus de bocht heeft ingezet, en niet langer haar veto tegen een btw-verlaging uitspreekt.
• Naast die btw-maatregel komt er hoe dan ook de verlenging van het sociaal tarief. Bij de socialisten ontkende men in alle toonaarden dat zij het dossier van de sociale tarieven aan de rest hadden gekoppeld: een verwijt dat andere coalitiepartners hen hadden gemaakt. Het kan dus, los van de grotere deal, hoe dan ook al vandaag beslist worden.
• Die sociale tarieven moeten in principe voor eind deze maand verlengd worden, om te vermijden dat een half miljoen gezinnen een brief in de bus krijgen waarin staat dat hun gunsttarief afloopt in maart. Maar die kwestie lijkt al ontmijnd: de verlenging van het tarief tot de zomer komt er, iedereen is akkoord. En Van der Straeten vroeg de leveranciers hoe dan ook de brief nu niet te sturen, zou men vanavond niet rond zijn, voor 1 februari, de normaal verplichte datum om de brief te versturen.

The Big Picture: Vivaldi moet erdoor. Vooral Vooruit en CD&V kunnen dan straks triomferen.

• Het dossier van de energiefactuur lijkt zo naar een kookpunt te gaan. Na bijna drie weken van gesteggel is de tijd duidelijk op. Nadat premier De Croo zelf het dossier had opgepompt, en er een ”koopkrachttop” van gemaakt had, waarbij ook de schrapping van de bijzondere bijdrage in de sociale zekerheid zou uitgewerkt worden, liep het vorige week op een sisser af.
• Deze week moet de premier dus met een akkoord komen, al was het maar om zijn Vivaldi met een klein beetje glans opnieuw aan 2022 te laten beginnen, voor straks de loodzware dossiers van de pensioenen, de arbeidsmarkthervorming en de kernuitstap wachten. Al betekent dat wel dat De Croo daarvoor zal moeten plooien voor het front Vandenbroucke-Van Peteghem.
• De timing is ook krap: vanaf woensdag vertrekken de koning en koningin naar Oman en de Verenigde Arabische Emiraten, met in hun kielzog een hele stoet ministers: zowel vicepremiers Sophie Wilmès (MR) als Pierre-Yves Dermagne (PS) reizen mee, net als de minister van Energie Van der Straeten. Zonder die cruciale spelers lijkt het moeilijk een deal te maken rond de energiefacturen: het moet dus voor dinsdagnacht.
• Als de deal er komt, mét een btw-verlaging, heeft dat tegelijk toch consequenties. Want deze keer is er sprake van Vlaamse profilering en een gevonden assertiviteit, zeker voor CD&V. Dat is een nieuwe factor voor Vivaldi, die in haar eerste twee jaren vooral kampte met knaldrang aan Franstalige kant: Georges-Louis Bouchez (MR), maar evengoed ook Paul Magnette (PS) en Jean-Marc Nollet (Groen) leken bij momenten onhoudbaar in hun zoektocht naar eigen accenten.
• Opvallend daarover: tegelijk leunde Magnette dit weekend wel heel comfortabel achteruit in het dossier van de pensioenen. Hij is naar eigen zeggen “helemaal zen” in deze federale regering, en wijst er, alweer, op dat de verhoging tot 1.500 euro minimumpensioen al lang binnen is. “Als de liberalen twee tarieven willen, met meer geld voor diegenen die langer gewerkt hebben, dan kunnen ze dat doen: dan moet het andere tarief nog hoger”, zo stelde hij haast laconiek.
• Niet meteen de prettigste vooruitzichten dus voor Open Vld, dat met operatie “liberaal vuur” net aan de eigen accenten wilde werken. Op vlak van een pensioenhervorming lijkt er vooralsnog bitter weinig haalbaar.

Opvallend: De staatssecretaris voor Asiel en Migratie, Sammy Mahdi (CD&V) komt Progress Lawyers Network, de “juridische arm van de PVDA”, op zijn pad tegen.

• Alles komt ooit terug in de Wetstraat. In de vorige regering, de Zweedse ploeg van Charles Michel (MR), vocht de toenmalige staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) hele juridische veldslagen uit rond zijn asielbeleid. Nu wacht Sammy Mahdi blijkbaar hetzelfde lot.
• De tegenstanders: de advocaten van Progress Lawyers Network. Vanmorgen mocht Marie Doutrepont, advocate van die groep, minutenlang op Radio 1 haar discours houden, een striemende aanklacht tegen Mahdi. Eerder werd haar bericht door Belga ook netjes opgenomen: dat ze naar de rechtbank stapt tegen de staatssecretaris en diens beslissing om een pak hongerstakers van afgelopen zomer niet te regulariseren. Vreemd wel dat de VRT of Belga daarbij niet vermelden dat Doutrepont voor dat Progress Lawyers Network actief is.
• Die groep advocaten heeft bijzonder sterke banden met PVDA. Ze worden door tegenstanders de “juridische arm van de communisten” genoemd, al ontkennen ze dat zelf helemaal. Maar onder meer advocaten Raf Jespers, Ivo Flachet, Jan Fermon, en Zohra Othman doken zowel daar op, als op lijsten van PVDA. In het verleden vielen ze onder meer de Turteltaks aan, en profileerden ze zich ook scherp als advocaten van de familie van het gestorven meisje Mawda.
• Wat Doutrepont verklaarde, is er niet naast: “Het is ongezien, hoe een staatssecretaris mensen zo kan beliegen”, zo stelde de advocate. Daarbij draait alles rond de afwikkeling van de hongerstaking, afgelopen zomer in de Brusselse Begijnhofkerk en aan de ULB.
• Daarover beweren de actievoerders nu al maanden, met Tarik Chaoui, woordvoerder van de Union des Sans-papiers pour la Régularisation, maar ook Alexis Deswaef, van de Liga van de Mensenrechten, dat Mahdi op het eind van de hongerstaking allerlei beloftes over regularisatie zou gedaan hebben.
• Dat is een versie van de feiten die in de Wetstraat ferm wordt tegengesproken. Bij hoorzittingen in de Kamer herhaalde Mahdi zelf dat hij nooit beloftes heeft gedaan. Freddy Roosemont, de directeur-generaal van de Dienst Vreemdelingenzaken en ‘speciale gezant’ Dirk Van den Bulck, bevestigden die lijn: regularisaties in ruil voor het stopzetten van de acties zat er nooit in.
• Allemaal leugens dus, volgens de advocaten van Progress Lawyers Network: “Hij heeft natuurlijk niet beloofd dat iedereen geregulariseerd zou worden, maar hij heeft wel duidelijke criteria benoemd die tot regularisatie zouden kunnen leiden. Onder meer lang in België blijven, familie hebben, en werk: het zou kunnen leiden tot een regularisatie. En deelnemen aan de hongerstaking zou geen negatieve invloed hebben op beslissingen. Maar nu zien we dat die allemaal harder beoordeeld zijn”, zo stelde Doutrepont.
• Ze sprak nog eens de verklaringen van de staatssecretaris radicaal tegen: “Dan zou meneer Mahdi moeten werken aan zijn communicatie, want de vier die daar aanwezig waren (onder meer dus Deswaef en Chaoui, red.), zeggen dat het zo is, zij zijn gespecialiseerd in asielrecht. Volgens die vier was er duidelijk een akkoord. Alsof die hongerstakers opeens hun actie zouden hebben stopgezet. (…) We leven in een rechtstaat, en het kan niet dat een minister die afspraken niet naleeft. Hij moet zijn woord houden.”
• Mahdi zelf reageerde afkeurend op heel de rechtszaak bij de VRT: “Ik vind het redelijk straf dat men papieren probeert af te dwingen via een rechtbank. Het gaat om personen die hier onwettig verblijven, de migratieregels niet gevolgd hebben en die een beroep doen op regularisatie. Een uitzondering op de regels dus, voor mensen die heel kwetsbaar zouden kunnen zijn. Maar in dit geval gaat het vaak over personen die niet die kwetsbaarheid hebben”, zo stelde die. Het gaat voornamelijk om mensen uit Algerije of Marokko. “Wanneer je een negatief antwoord krijgt, moet je niet naar de rechter stappen, maar terugkeren naar je land van herkomst.”
• Opvallend genoeg bevestigde de PS de afgelopen weken de versie van Mahdi nadrukkelijk. Er zijn geen beloftes gedaan, zo was daar te horen. Zij hebben overigens een andere verklaring waarom de hongerstaking dan wél afliep. “Wij hebben die crisis voor Mahdi opgelost, door met de Brusselse burgemeester Philippe Close (PS) druk te zetten, en te dreigen om de boel stop te zetten op politiebevel”, zo is informeel te horen bij de Franstalige socialisten.

Overleden: Freddy Thielemans (PS), icoon van de Brusselse politiek.

• Een stortvloed aan condoleances en warme herinneringen, afgelopen weekend in de Wetstraat, bij het overlijden van de voormalige Brusselse burgemeester Freddy Thielemans. De man stierf zaterdagavond, zo liet zijn voormalige kabinetschef en huidige burgemeester Philippe Close weten. Hij had al vijf jaar een zwakke gezondheid, na een val.
• Thielemans was duidelijk een geliefd figuur, een bon vivant, die met velen warme relaties onderhield. Dertien jaar lang, van 2001 tot 2013, omgorde hij de tricolore in de hoofdstad. Zijn beleid bracht geen grote ommezwaai voor de stad, maar zijn opvolger Yvan Mayeur, die als veel minder populaire politicus in 2013 naar het burgemeesterschap werd gebracht, had veel meer dadendrang.
• Mayeur sneuvelde in het schandaal van Samusocial, en moest de PS verlaten. Zo werd de huidige burgemeester Close de eerste man in de stad. Vandaag woedt binnen de PS een strijd om de leiding in de brede hoofdstad: het is onduidelijk wie nu echt de baas is, nu Rudi Vervoort (PS) afscheid aan het nemen is als Brussels minister-president: Close of lokaal PS-voorzitter Ahmed Laaouej. 

Om te volgen: De VS en het VK laten zich niet in de hoek zetten, de EU staat erbij.

• De crisis in Oekraïne lijkt nog niet te koelen. Afgelopen weekend roerde Boris Johnson, de Britse premier die zelf onder vuur ligt, de oorlogstrom. Hij staat klaar om oorlogsbodems, gevechtsvliegtuigen en extra militairen naar het oosten van Europa te sturen, naar de Baltische staten onder meer. En hij wil Oekraïne flink militair helpen, met onder meer zwaar materiaal. Tegelijk dreigt men aan het thuisfront met keiharde maatregelen tegen de oligarchen uit Rusland, die zich gezellig thuis voelen in Londen.
• Het standpunt van de Britten zit zo helemaal op de lijn van Washington DC: daar spreekt Joe Biden, de Amerikaanse president, al weken ook soortgelijke harde taal. Ook de Amerikanen kondigden aan extra troepen te sturen. Ze lijken meer en meer van plan om het geostrategische pokerspel van Poetin te benoemen voor wat het is, volgens hen: bluf.
• Daarbij heeft ook Biden veel te verliezen: na zijn imagoverlies in Afghanistan kan de Amerikaanse president zich niet nog een nederlaag veroorloven. De Chinezen spreken al langer dreigende taal over Taiwan. Als Biden in Oekraïne zou moeten terugkrabbelen, staat men in Peking klaar om van die zwakte optimaal gebruik te maken.
• Die recente Britse houding is niet meteen goed nieuws voor de EU. Daar probeerden zowel de Franse president Emmanuel Macron als de Duitse regering van kanselier Olaf Scholz de lijn met Poetin open te houden, en te pleiten voor de-escalatie.
• Maar die Frans-Duitse houding wordt in Oost-Europa met argusogen gevolgd. Want onder meer in de Baltische staten en in Polen voelt men zich in de steek gelaten door het leidende duo van de EU: de Duitsers hielden onder meer de levering van oude houwitsers aan Oekraïne tegen, omdat die ooit eigendom waren van het Duitse leger. En er blijft het project van Nord Stream 2, een pijplijn voor Russisch gas, die rechtstreeks naar Duitsland gaat en heel Oost-Europa zo afsnijdt. De Duitsers hebben die pijplijn nog niet in gebruik, maar hebben ze ook niet definitief opgedoekt. De voormalige socialistische kanselier Gerhard Schröder is overigens de voorzitter en grote lobbyist van die Nord Stream-pijplijn.
• Komt daarbij dat Litouwen zich zwaar in de steek gelaten voelt door de Duitsers, in een ander conflict: China heeft het kleine Baltische land in het vizier genomen. De Litouwers hebben het namelijk aangedurfd om de banden met Taiwan wat aan te halen, waarna Peking een hele lading sancties en represailles op de kleine EU-lidstaat afvuurde.
• De Duitse regering heeft achter de schermen daarbij de Chinese kant gekozen, en onder meer productieprocessen uit Litouwen weggehaald. Zo toonde een groen parlementslid in Berlijn vorige week aan, tot schaamte van zijn eigen regeringscoalitie van socialisten, groenen en liberalen.
• De Europese Unie wilde met Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en de voorzitter van de Raad Charles Michel net een meer prominente rol op vlak van het buitenlandbeleid. Ook Macron steunt die assertieve EU-houding. Alleen blijkt de EU hopeloos uiteengespeeld: de Baltische staten en Polen, maar ook Nederland, hebben samen met het Verenigd Koninkrijk een harde lijn ten opzichte van Rusland. Frankrijk en Duitsland staan er anders in. Zo is eenheid uiteraard ver te zoeken.