Vanmorgen heeft premier Alexander De Croo (Open Vld) samengezeten met Jan Jambon (N-VA) en Elio Di Rupo (PS) om te overleggen over de vluchtelingenstroom. Daarbij wijst Vlaanderen alvast duidelijk het aanbod af dat de federale regering maakte, expliciet via staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V), om de regie over te nemen via een ‘federale fase in het crisisbeleid’. Die sprak gisteren van “tot 200.000 vluchtelingen”, maar wordt ‘profileringsdrang’ verweten, ook door z’n coalitiepartners binnen Vivaldi. “Wij zullen hen de weg tonen naar ons onderwijs, onze arbeidsmarkt en onze woningmarkt”, zo stelde Jambon gisteren in het Vlaams Parlement over de vluchtelingen. “De instroom moet verlopen zonder dat er te veel spanningen in onze samenleving ontstaan.”

In het nieuws: “De eerste twee, drie dagen is de ontvangst federaal, dan is het het Vlaamse niveau dat de opvang doet”, zegt Bart Somers, Vlaams minister van Binnenlands Bestuur.

De details: De Vlaamse regering houdt duidelijk het heft in eigen handen.

• “We hebben te maken met een agressor van wie we nauwelijks kunnen inschatten tot welke vreselijke daden hij in staat is. Eén iets is wél zeker: wat Rusland tot nog toe heeft gedaan, is een schande! Een absolute schande!” Een week na de Kamer, kwam het Vlaams Parlement gisteren terug uit de Krokusvakantie, om daar ook haar moment van verontwaardiging te houden over de oorlog in Oekraïne.
• Een duidelijk uitgeruste minister-president Jan Jambon kreeg er voor het eerst sinds lang overtuigend en kamerbreed applaus, van oppositie en meerderheid, waarbij hij forse bereidheid toonde om als rijkste deelstaat de rol op te nemen:
  • “Wat de Oekraïense bevolking meemaakt, is met geen woorden te beschrijven. Ik zeg u zeer duidelijk in dit halfrond: Vlaanderen zal al wat het kan, doen om deze mensen te helpen.”
  • “We zien het aantal vluchtelingen dat zich in Brussel aanmeldt nu al dag na dag groeien. We hebben allemaal de beelden kunnen zien van de overrompeling aan het aanmeldcentrum in Brussel.”
  • “Er is beslist dat de Oekraïense oorlogsvluchtelingen geen asiel hoeven aan te vragen. Zij hebben voor minstens een jaar recht op verblijf, werk en onderwijs, maar ook op leefloon, ziekteverzekering en gezinstoelage. De doorstroming naar de steden en gemeenten zal onmiddellijk en massaal zijn.”
  • “We weten vandaag echt niet wat er nog op ons afkomt. Ik maak me daarover zorgen. Want ik realiseer me dat het nog zware tijden worden, hele zware.”
  • “Het zal even duren voor de Oekraïense oorlogsvluchtelingen bij ons hun weg vinden. Zij zullen op hun positieven kunnen komen, en we zullen hen de weg moeten tonen naar ons onderwijs, naar onze arbeids- en naar onze woningmarkt.”

De essentie: Voor de camera’s van Villa Politica zette Bart Somers (Open Vld) de puntjes op de i: geen tweede keer een aanpak zoals de Covid-crisis.

• Net nadat Jambon klaar was met zijn vrij algemene speech, waarin hij dus veel voluntarisme vanuit Vlaanderen toonde, was het aan zijn viceminister-president en vooral minister van Binnenlands Bestuur Somers, om het bij Villa Politica-anker Goedele Devroy toch iets scherper te zetten.
• Dinsdag nog zei Sammy Mahdi dat hij op het overleg vanmorgen tussen de deelstaten en het federale niveau de zogenaamde ‘federale fase in de crisisbestrijding’ zou aankondigen: daarmee zou de regie dan helemaal bij de Vivaldi-ploeg komen te liggen. Eerder gebeurde dit al voor de Covid-crisis én de overstromingen in de Vesder-vallei in Wallonië.
• Maar dat voorstel veegde Somers met fluwelen handschoenen toch van tafel:
  • “Wij werken heel goed samen met de staatssecretaris, we moeten goed met elkaar coördineren. Maar de asielprocedure, die normaal maanden duurt, wordt nu gereduceerd tot één of twee, maximum drie dagen, en nadien zijn de gemeenschappen bevoegd.”
  • “Wij gaan 60 procent opvangen van alle vluchtelingen die toekomen, we hebben de capaciteit. We zijn bezig met grootschalige plekken te creëren waar we ze kunnen opvangen, oude scholen, hotels, leegstaande kloosters.”
  • “Het is goed dat men nu die eerste federale opvang, waar ze zich kunnen inschrijven, heeft uitgebreid, en dat ook eindelijk de namen van de gastgezinnen zijn overgemaakt. Het is logisch dat het de eerste dagen wat chaos is.”
  • “Laat de mensen daarna maar snel tot bij ons komen, dan gaan wij ze samen met de burgemeesters een plaats geven.”
• Opvallend ook: Jambon en Somers wezen er wel op dat het federale niveau “beschikt over logistieke mogelijkheden die wij niet hebben”. Jambon wees daarbij naar Defensie en civiele bescherming. Maar het is dan volgens hen het Vlaamse niveau dat organiseert, terwijl het federale niveau dan in onderaanneming werkt.
• In realiteit zal dat maar moeilijk gebeuren. Het leger toonde zich al heel gereserveerd over de opvang van asielzoekers. Daar sijpelden de eerste berichten nu al door “dat er geen opvangcapaciteit is omwille van de militaire operaties”, voor de Oekraïense vluchtelingen.
• Overigens sust premier Alexander De Croo (Open Vld) op zijn beurt in De Standaard: “Het is goed uit te lijnen wat er nodig is en goede afspraken met de deelstaten te maken”, zo stelt hij over wat hij “een titanenwerk” noemt. “Door Covid hebben we een ­manier gevonden om met elkaar samen te werken zonder ons in te veel procedures te verliezen. Als men ons dat vraagt, willen wij als federaal niveau een rol spelen”, zo voegt hij toe. Het is duidelijk dat hij alvast geen conflict zoekt met de Vlaamse regering.

In de wandelgangen: Er is een stevig potje armworstelen bezig over wie nu de touwtjes in handen heeft bij deze crisis, en wie straks de pluimen op zijn hoed mag steken.

• Voorlopig vangt één man veruit de meeste aandacht in de vluchtelingencrisis. Vanuit de televisiestudio’s van De Afspraak krikte staatssecretaris Mahdi gisteren de aantallen die straks gaan toekomen nog eens stevig op. Nadat begin deze week sprake was van 50.000 verwachte vluchtelingen, sprak Mahdi gisteren het getal van 200.000 uit. “Ik tover dit cijfer niet uit mijn hoed”, zo stelde die, waarbij hij zich baseert op ramingen van de VN.
• Daarbij herhaalde hij andermaal zijn aanbod om federaal de regie in handen te nemen, met als commentaar “dat het geen zin heeft om politiek ruzie te gaan maken over bevoegdheden“.
• Maar die houding oogst kritiek in de Wetstraat. “Mahdi herhaalt telkens geen ruzie te willen maken, maar lanceert wel eerst hashtags, en zoekt profilering, zonder enige vorm van overleg. Nadien kunnen de andere beleidsniveaus het dan opsoppen. Dat kan je niet blijven doen”, zo klonk vanuit de Vlaamse regering. Eerder had N-VA-voorzitter Bart De Wever al stevig uitgehaald naar de staatssecretaris.
• Maar ook binnen Vivaldi is men niet overtuigd: “Het leek wel alsof Mahdi even premier wilde spelen. Hij communiceert veel, maar er moet ook actie volgen hé. De kritiek van oppositie was hier toch terecht, zo vrees ik”, zo stelde een hoge bron bij de meerderheid.
• Wat zeker meespeelt: de ervaring van de Covid-crisis, waarbij de Vlaamse regering volledig in het defensief werd geduwd. Dat wil men deze keer niet laten gebeuren: Jambon mag niet langer in de schaduw van De Croo staan. En dat geldt deze keer duidelijk evengoed voor Open Vld-minister Somers, die zijn rol wil opnemen, als voor de N-VA’ers in de ploeg van Jambon.
• Maar tegelijk is het ook een ferm politiek risico: het zijn dezelfde crisiscellen, dezelfde mensen, die de regie van de Covid-crisis deden op de lokale niveaus, die nu weer aan de slag moeten. Dat leidt tot oververmoeidheid, en de vraag hoeveel rek er nog op het systeem zit.

Opgemerkt: PVDA kwam toch even in de verlegenheid.

• Het gebeurt niet vaak dat Jos D’Haese, het jong talent en fractieleider van PVDA, verbaal in de problemen komt, in het Vlaams Parlement. Maar gisteren zat hij danig in het defensief. Een en ander had te maken met zijn eigen positie, waarbij hij de rest van het halfrond uitdaagde:
  • “De PVDA heeft deze oorlog vanaf dag één veroordeeld, en wij doen dat vandaag opnieuw.”
  • “Al meer dan twintig jaar is de PVDA gekant tegen Poetin.”
  • “Poetin is een kapitalistische autocraat, een ultranationalist die zijn land heeft uitverkocht aan de oligarchen, iemand die geen enkel, maar dan ook geen enkel excuus heeft voor het binnenvallen van een ander land, voor het bombarderen van een bevolking.”
  • “Dat hebben wij vanaf het eerste moment gezegd, en dat herhaal ik hier vandaag.”
• Die houding contrasteert toch stevig met wat PVDA vlak na het uitbreken van het conflict te zeggen had. Toen kwam PVDA-Parlementslid Kim De Witte tussen, om te verklaren waarom zijn partij als enige in dat Vlaams Parlement niet meestemde met een resolutie die de Russische inval scherp veroordeelde.
• Toen stelde De Witte onder meer het volgende:
  • “De vredesakkoorden gesloten in 2014 in Minsk, zijn nooit toegepast. De Oekraïense regering weigerde om die akkoorden na te leven.”
  • “En er is een uitbreiding van de NAVO naar het oosten, in tegenstelling tot de beloftes aan Rusland. Dat wordt door hen als een bedreiging ervaren. Dat is toch evident?”
  • “Stel dat Rusland of China een alliantie zou aangaan met Mexico of Canada en daar basissen zou bouwen en wapens installeren. Hoe zou de VS reageren? Het kot zou toch te klein zijn?”
  • “Collega’s, dat is echt een infantiele benadering van de situatie. Er is een opbodpolitiek vanuit de VS om de NAVO uit te breiden.”
• Die stellingen kon en durfde D’Haese allemaal niet meer herhalen gisteren, nadat de Russen net die dag een kraamkliniek hadden gebombardeerd.
• Hij koos voor de aanval als de beste verdediging, en had het wel over “fake news“: “Ik kan alleen maar betreuren op welke manier leden van dit Parlement leugens hebben verteld over de standpunten van mijn partij. De leugen dat de PVDA de Russische inval niet zou veroordelen, terwijl we dat vanaf dag één hebben gedaan. De leugen dat wij Poetin zouden steunen.”
• Het leidde tot scherpe replieken vanuit het halfrond, dat twee weken voordien, bij het stemmen van de resolutie, nog had moeten vaststellen dat PVDA op een andere lijn zat. “Het draait niet rond u, het draait om de vluchtelingen”, zo riep Stijn Bex (Groen) vanop zijn zitje, waarna heel het halfrond met een fel applaus D’Haese tot zwijgen bracht.
• Aan onze redactie liet D’Haese achteraf nog eens weten “absoluut geen bocht te hebben genomen”: “Wij hebben de inval twee weken geleden veroordeeld. Dat was helemaal niet de reden waarom we ons toen over die resolutie onthouden hebben.” Gisteren werd overigens een nieuwe resolutie, die de Russische agressie veroordeelde en pleite voor opvang van de vluchtelingen, wel door elke partij, inclusief PVDA, goedgekeurd.

Opgemerkt: Ook Vlaams Belang kreeg ervan langs.

• Het moet gezegd: Vlaams Belang hield zich op haar beurt veel meer in de luwte, in vergelijking met PVDA. Fractieleider Chris Janssens had zijn troepen duidelijk wel bijgespijkerd: ook oudgedienden Filip Dewinter en Anke Van dermeersch applaudisseerden mee bij elke veroordeling van het Russische regime die Jan Jambon in z’n speech uitsprak.
• Zowel Janssens als daarna Johan Deckmyn (Vlaams Belang) veroordeelden scherp de Russische agressie, terwijl het Vlaams Belang zowaar zelf een hulpkonvooi naar Oekraïne inlegde. Wel deel van het discours: de Oekraïners zijn “echte vluchtelingen” en anderen zijn “nepvluchtelingen”.
• “Mensen uit Afghanistan, Syrië, Palestina, Eritrea, Somalië, Irak, Guinee, Turkije, enzovoort. Dat zijn dus nepvluchtelingen. Die mensen dienen in eigen regio te worden opgevangen, niet hier, zodanig dat wij die schaarse middelen, belastinggeld van de Vlamingen, nu kunnen besteden aan de echte vluchtelingen, namelijk de Oekraïners”, zo stelde Sam Van Rooy (Vlaams Belang).
• Daarop ging oud-minister Marino Keulen (Open Vld) helemaal crescendo: “Als er één Poetinfractie bestaat in West-Europa, dan zit ze bij u. Verdorie! Filip Dewinter, Jan Penris, Frank Creyelman, allemaal zijn ze druk bezig met hun sociale media uit te kuisen om alle adhesiebetuigingen aan Poetin weg te gommen, om toch maar dat verleden uit te kuisen, om toch maar niet te herinneren aan toen Poetin werd weggezet als het voorbeeld waar wij ons aan moesten spiegelen”, zo stelde hij onder luid applaus van zowat alle andere partijen.
• “Op de dag van de inval heeft collega Dewinter, eerste ondervoorzitter van dit Parlement, het gepresteerd om volgende boodschap de wereld in te sturen: ‘Steun aan Poetin en geen wapenleveringen en geen steun aan de regering Zelensky‘, en hier dan een dergelijke tussenkomst houden? Shame on you. Dit is geen politiek gespin, dit zijn feiten”, zo sneerde Keulen. Die duwde door, en wilde van fractieleider Janssens weten “wat die vond van de verbondenheid van Jan Penris, Frank Creyelman, Filip Dewinter en anderen van uw groep ten aanzien van Poetin en het Russische regime?”. “Dewinter zit achter u en zwijgt als vermoord?”
• En effectief, de anders zo kwieke Dewinter zweeg en bleef zwijgen. Janssens viel daarop terug op het antwoord dat zijn partij nu al dagenlang hanteert, op vragen rond het voormalige boegbeeld: “Filip Dewinter heeft op 1 maart in De Standaard gezegd: ‘Ik veroordeel met kracht de Russische inval. Het is de verantwoordelijkheid van Poetin en niemand anders. Verzachtende omstandigheden bepleiten heeft geen zin.’ Dat laat mijns inziens aan duidelijkheid toch niets te wensen over”, zo stelde Janssens.
• Toch blijft de partij verveeld zitten met Dewinter en zijn kliek. Parlementsleden van het Belang doen vandaag moeite om te onderstrepen dat ze “niet tot dat groepje behoren”. En de vragen blijven: wie betaalde bijvoorbeeld de reisjes van Dewinter en co naar Syrië en Griekenland, toen die daar handjes ging schudden met Assad en Gouden Dageraad? Bronnen binnen Vlaams Belang zelf wezen toen richting Rusland en Poetin.

Om te volgen: In korte tijd krijgt het Vlaams Parlement een tweede onderzoekscommissie. Wouter Beke (CD&V) zal op de rooster gelegd worden, zijn politieke lot ligt in handen van zijn partij.

• Twintig jaar lang kon het niet: het Vlaams Parlement dat haar eigen leden een onderzoek liet starten, met een heuse Parlementaire Onderzoekscommissie. Dat is een van de stevigste instrumenten in de koffer van een Parlementslid om zijn of haar job te doen: het Parlement krijgt dan de macht van een onderzoeksrechter om iets uit te spitten.
• Bij het losbarsten van het PFOS-schandaal kreeg men de meerderheid zo ver om daar een commissie rond op te richten. Eindelijk, de eerste dus in decennia.
• Gisteren forceerde oppositiepartij Vooruit, dat voorzichtige lobbying had gepleegd bij de meerderheid, én de juiste timing hanteerde, het opnieuw, voor een tweede keer in een paar maanden: een voorstel van Hannes Anaf, nota bene de voorzitter van de PFOS-commissie, haalde het om rond het wanbeheer van de crèches in Vlaanderen een grondig onderzoek te gaan voeren.
• De vraag kwam er op moment dat de positie van Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) uiterst wankel is: na de dood van een 6 maanden oude baby in een crèche in het Gentse bleek dat onvoldoende de alarmbellen waren afgegaan over wangedrag van de uitbaters. Beke zelf communiceerde daarbij aanvankelijk veel te weinig empathisch. Groen en Vlaams Belang vroegen ronduit zijn ontslag, hij weigerde.
• En daarna kwamen meerdere aberraties bij andere Vlaamse crèches naar boven: een cascade waar de minister maar moeilijk een antwoord op kon formuleren in de commissie Welzijn deze week in het Parlement, behalve dan door te wijzen naar zijn administratie, de werking van Kind & Gezin, die doorgelicht wordt.
• Politiek gezien hadden coalitiepartners Open Vld en N-VA niet veel zin om een onderzoekscommissie tegen te houden. En ook CD&V en Beke zelf konden dat niet maken: dan zou het teveel lijken alsof ze het vel van de minister zouden proberen te redden. En zo stemde de meerderheid dus mee met het voorstel van oppositiepartij Vooruit.
• Maar dat betekent niet dat Beke nu automatisch zal moeten gaan, door de zet om een heuse onderzoekscommissie in het leven te roepen. Die beslissing ligt uiteindelijk bij CD&V zelf, waar wel onvrede leeft bij een aantal misnoegde Vlaamse Parlementsleden (Beke sprong in 2019 over hun hoofden om Vlaams minister te worden), maar waar de top hem eigenlijk nooit heeft laten vallen. Zeker voorzitter Joachim Coens (CD&V) blijft aarzelend in het dossier staan, ook al leeft het besef dat Beke de partij schade berokkent.
• Bij de oppositie klinkt het vandaag ook dat Beke niet per se hoeft te gaan, na de Commissie: “Hoe langer hij blijft zitten, hoe meer wij daar uiteindelijk van winnen”, zo klinkt het cynisch bij een tenor.
• Toch circuleerden er al scenario’s over een mogelijke opvolger binnen CD&V, moest het zover komen. De naam van Nawal Farih viel daarbij: zij liet zich tijdens de coronacrisis als jong Kamerlid uit Limburg opvallen door haar stevige en onderbouwde tussenkomsten over gezondheidszorg. Ze kan gelden als een wissel op de toekomst in Limburg, en heeft de steun van lokale sterke man Jo Vandeurzen.
• Overigens zal het voorzitterschap van de Onderzoekscommissie meer dan vermoedelijk naar N-VA gaan: dat werkt via een beurtrol, en het is deze keer normaal aan de grootste fractie. Namen daarvoor zijn er nog niet, maar onder meer kopstuk Lorin Parys zou passen voor de job. Diegene die in de Commissie tot nu toe het dossier beheerde voor N-VA is Koen Daniëls, het actieve Parlementslid uit Beveren, die vooral als Onderwijsspecialist bekendstaat. 

Bezig vandaag: De EU-hoogmis in Versailles.

• Het is verzamelen geblazen voor de kiescampagne van Emmanuel Macron, de Franse president, én kandidaat voor herverkiezing, die 26 regeringsleiders en staatshoofden ontvangt even buiten Parijs, in het weelderige decor van Versailles.
• Maar de waarheid is dat door de actualiteit het veel meer is dan een fotomoment voor Macron: er moeten stevige knopen doorgehakt worden door de 27 leiders.
• Het meest politieke, en moeilijkste onderwerp: het EU-lidmaatschap van Oekraïne. Die wil, hier en nu, toetreden tot de EU. Heel Oost-Europa staat daarachter: zij willen dat de EU Oekraïne luid en duidelijk dat perspectief geeft. De anderen aarzelen: Oekraïne is in realiteit helemaal niet klaar om bij de EU te komen, het heeft nog gigantisch werk op wetgevend vlak, maar ook onder meer over corruptie. En, vooral, het zou meteen verdere escalatie zijn ten opzichte van Rusland.
• Bovendien zijn er andere aanvragen voor een EU-lidmaatschap: Moldavië en Georgië klopten plots op de deur, terwijl landen als Servië, Albanië, Montenegro en Noord-Macedonië al jaren in een soort wachtkamer zitten richting EU.
• Daarnaast is er de energiekwestie: hoe snel draait Europa nu de gaskraan dicht met Rusland? De VS hebben dat gedaan (alleen niet voor uranium uit Rusland, want dat hebben ze nodig) en de druk ligt nu bij de EU. Maar ook daar zijn enorme verschillen in afhankelijkheid van Russisch gas. In de marge moet daar gekeken worden wat er allemaal kan om de factuur te verlichten in Europa: in hoeverre haalt de Commissie weer de geldbeugel boven?
• In die zin is het afwachten of er een nieuw steunfonds komt, en of de zogenaamde Maastrichtregels nu versoepeld worden. Een aantal dossiers met een enorme impact dus op de koers van de lidstaten. Na de top kan Vivaldi dan ook eindelijk haar eigen ‘energietop’ houden.

Blijvend in het nieuws: In de aanloop naar die Vivaldi-energietop blijft het gonzen.

• Vandaag organiseert minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) een top rond ‘energiearmoede’. De groenen proberen het thema van de veel te dure facturen expliciet te claimen, en er de focus op te leggen. Onder meer een stevige eis rond btw van gas op 6 procent én een nog breder sociaal tarief zijn hun eisen, in ruil voor het openhouden van de kerncentrales.
• Van der Straeten kondigt haar top aan in De Morgen: ze zal een reeks armoede- en consumentenorganisaties zien, maar onder meer ook de vakbonden, de Gezinsbond en de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten.
• Tegelijk is er Georges-Louis Bouchez (MR), die de temperatuur nog wat hoger duwt: in L’Echo pleit hij voor het openhouden van meer dan enkel Doel 4 en Tihange 3. “Twee centrales zullen niet volstaan. Als enkel twee reactoren worden verlengd, moeten er hoe dan ook nog altijd nieuwe gascentrales gebouwd worden. Is dat redelijk in de huidige context?”
• De vraag is welke reactoren dat dan zijn. Want het Internationaal Energieagentschap suggereerde om in België ook Doel 3 en Tihange 2 open te houden, net als drie Duitse kerncentrales. Maar belangrijk: de Duitsers zien dat uiteindelijk toch niet zitten, de groenen staan daar op de rem.
• De vraag is of dat wel kan met de twee zogenaamde “scheurtjescentrales”, Doel 3 en Tihange 2: in hun nucleaire tanks zitten kleine scheurtjes. Het zou wel erg veel investeringen vergen hen nog open te houden: in regeringskringen werd het als “pure fictie” afgedaan.
• Dat maakt dat Bouchez uitkomt bij Tihange 1, die veel minder complex is dan de duo-reactor Doel 1 en 2. Maar zelfs die laatste twee, de oudste en minst efficiënte, sluit Bouchez niet uit. “Enkel de scheurtjesreactoren moeten we niet verlengen”, zegt hij.