Weer geen witte rook voor de hoge energiefacturen: de federale kern moest vannacht om twee uur onverrichter zake uiteengaan. Het spel wordt hoog gespeeld: premier Alexander De Croo zijn eigen Open Vld kwam met een alternatief voorstel, om elk gezin een cheque van 100 euro te geven. Maar dat was onaanvaardbaar voor zowel de PS (“te weinig, niet doelgericht”) als voor Vooruit, als voor CD&V. Zij blijven inzetten op de structurele ingreep van een btw-verlaging, in combinatie met accijnzen die later stijgen. Opvallend was dat Groen, die eerder via minister van Energie Tinne Van der Straeten akkoord leek met die “slimme btw-verlaging”, achter de premier ging staan. Zo was de impasse compleet, en dreigt ook vrijdag een doorbraak onmogelijk te worden: een gunfactor is er niet. Geen goed nieuws voor De Croo, die op een krachtige start voor 2022 hoopte.

In het nieuws: De ingreep op de hoge energiefacturen van de Belg, blijkt een uiterst lastige bevalling voor Vivaldi.

De details: Al drie weken borrelt het dossier, maar ook nu geen doorbraak.

• “Het is toch vreemd, dat de partij van de premier, die de deal moet maken, plots op de proppen komt met een heel eigen voorstel, waarvan ze weten dat dit niet aanvaardbaar is voor de partners.” Hier en daar was vanmorgen toch wat frustratie te horen over de methode-De Croo.
• Die bleek ook gisterenavond weer niet effectief, om een deal rond te krijgen over een dossier dat verschillende partijen als cruciaal achten: de stijgende energiefacturen. Die zijn de jongste maanden geëxplodeerd: voor een gemiddeld gezin is een stijging met meer dan 1.000 euro op jaarbasis niet eens meer abnormaal.
• Daarom maakten zowel de socialisten als CD&V de afgelopen weken dezelfde analyse: er moet iets gebeuren, dat moet snel, en met stevige financiële impact op die factuur. De verlaging van de btw van 21 naar 6 procent leek de oplossing.
• En kijk: daar waar de MR in heel veel dossiers de grote nemesis van links in deze regering leek, lagen de Franstalige liberalen deze keer helemaal niet dwars. Maar dat kan niet gezegd over Open Vld, die sinds 2022 ook “een eigen koers, met liberale vuur” willen uitstippelen.
• In de Kamer noemde fractieleider Maggie De Block (Open Vld) het verlagen van die btw al “boerenbedrog”. Ook Eva De Bleeker (Open Vld), de staatssecretaris voor Begroting, zette op Twitter nog eens de hakken in het zand: “Ik ben geen voorstander van steekvlampolitiek. Met deze btw-verlaging krijgen we averechtse effecten én dat kan echt niet de bedoeling zijn”.
• Toen het kernkabinet gisteren vanaf 19.00 uur bijeen zat, legden de Vlaamse liberalen uiteindelijk hun eigen voorstel op tafel: een premie of cheque van 100 euro, voor iedere Belg.
• Dat schoot in het verkeerde keelgat bij een aantal vicepremiers:
  • De PS pleit al weken voor een cheque, maar dan wel de volle 200 euro, én gericht: enkel voor diegenen die minder dan het mediaaninkomen hebben. En tegelijk konden zij wel best leven met die btw-verlaging.
  • CD&V en Vooruit houden al veel langer vast aan hun btw-verlaging, en blijven daarop inzetten. Zij konden en wilden niet zomaar terug. Zeker niet omdat zowel CD&V-kopstuk Vincent van Peteghem en ook Vooruit-voorzitter Conner Rousseau al fel hun nek uitstaken in het dossier.
• Opvallend was dat Groen minder star vasthield aan het voorstel rond de btw-verlaging. Want duidelijk was dat Vandenbroucke en Van Peteghem daarvan niet wilden afwijken.
• Maar Petra De Sutter (Groen) staat erom bekend vooral de consensus te zoeken in de kern. Haar partij had via voorzitter Meyrem Almaci ook eerst een premie gevraagd, onder de voorwaarden van de PS. Maar minister van Energie Tinne Van der Straeten was vervolgens wel beginnen pleitten voor een “slimme btw-verlaging”, waarbij de accijnzen tegelijk zouden stijgen en corrigeren op grote verbruikers en groene producenten.
• Aan tafel bleek in de late uurtjes dat De Sutter wel mee wilde in de piste van de premier, tot ergernis van CD&V en Vooruit. De patstelling was compleet.

En nu? De frustratie bij sommigen over het uitblijven van een akkoord is groot.

• Vannacht om twee uur ging het kernkabinet uiteen. Het is niet duidelijk of het dossier vrijdag, wanneer de kern traditioneel bijeenkomt elke week, dan terug op tafel zal liggen.
• Want de teleurstelling bij een aantal regeringspartners is niet klein: er kwam enkel een akkoord over het verlengen van het sociaal tarief. Maar de échte zaak, een ingreep voor ‘de mensen’ of de ‘middenklasse’, die raakt maar niet door de regering.
• “Blijkbaar ziet premier De Croo dat tegenhouden van de btw-verlaging als een overwinning voor hem. De begroting is plots prioritair geworden. Of moeten electorale concurrenten beknot worden?”, zo klinkt het wat cynisch in de wandelgangen.
• Al eerder had de PS openlijk kritiek op die “methode-De Croo”, waarbij akkoorden binnen Vivaldi maar moeilijk tot stand komen. De vergadering van gisteren is niet van die aard om de kritiek weg te nemen, integendeel: het voornemen om onder de chapeau ‘koopkracht’ nu eindelijk te laten zien dat de regering beslist, lijkt al een stukje verdampt. Want het dossier suddert al echt lang, naar het aanvoelen van de partners: drie weken van IKW’s (meetings met de technici van de regering of Interkabinettenwerkgroepen), van allerlei nota’s ook en van kernkabinetten, leverden dus weer een impasse op.
• En zoals gezegd: de tegenzet van de Vlaamse liberalen kon een pak anderen aan tafel dus maar matig appreciëren. Na non-akkoorden over kernenergie, over pensioenen en de verhoging van de werkzaamheidsgraad, is het een zoveelste dossier dat maar geen goed einde kent, zo is het gevoel.
• De rode draad daarbij: men gunt elkaar niets. De vraag is of dat tegen vrijdag op miraculeuze wijze kan veranderen. De kans lijkt klein.

The Big Picture: Ook andere dossiers zitten vast. Neem nu de pensioenen.

• Nog een dossiertje voor vrijdag: de hervormingsplannen van Vivaldi voor de pensioenen. Dat was een van de kroonstukken van het regeerakkoord, en een grote werf die premier De Croo en co voor zichzelf hadden klaargezet.
• Maar nu al lijkt het opnieuw een maat voor niets te worden. Want via De Tijd laat bevoegd minister Karine Lalieux (PS) weten “dat er eigenlijk nauwelijks iets gewijzigd is aan de originele voorstellen”, die ze in september op tafel legde.
• De geschiedenis lijkt zich zo te herhalen: begin september 2021 legde Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert eerst zijn ambitieuze plannen op tafel, die inhouden dat mensen die langer aan de slag blijven meer pensioen binnenhalen, en die het geheel betaalbaar moeten houden. Dat irriteerde de PS enorm, waarna ze behoorlijk ‘rode’ plannen presenteerde, die de rest van Vivaldi dan maar afschoot, en het dossier deed stollen.
• Ook nu gaven Lachaert en Georges-Louis Bouchez (MR) al een interview op voorhand, om hun plannen alweer te herhalen. Voor de volledigheid moeten we erbij zeggen dat ook CD&V soortgelijke plannen al op tafel legde: wie meer werkte, krijgt meer. Maar morgen komt de PS dus met nauwelijks gewijzigde tegenvoorstellen.
• Ten gronde is dat logisch: de Franstalige socialisten haalden hun grote trofee voor de pensioen al lang binnen, bij de ondertekening van het regeerakkoord. Het minimumpensioen van 1.500 euro is ondertussen geregeld. De betaalbaarheid daarvan is minder hun probleem: begrotingsbesognes laten zij graag aan de liberalen. De PS leunt dus achteruit, en reageert zelfs niet op de plannen van de liberalen.

Ook op de kern: Oekraïne is niet weg.

• Zoals gezegd: voor de discussie over de energiefacturen was er de grote veiligheidscrisis van het moment: Oekraïne. Overigens zijn beiden ook verbonden: de extreem hoge gasprijzen kunnen niet los gezien worden van de assertieve Russische houding, waarbij president Poetin duidelijk uit is op het loswrikken van de status-quo.
• Eerder op de dag had premier Alexander De Croo contact met Jens Stoltenberg, de secretaris-generaal van de NAVO. Daarbij verzekerde België dat het zijn bijdrage aan een snelle reactiemacht zal leveren, mocht dat nodig zijn: het gaat om zo’n 300 militairen.
• Tegelijk hoopt men in Belgische regeringskringen ook op een succes in de vorm van Europese diplomatie: Frankrijk en Duitsland hebben via het zogenaamde ‘Normandy Format’ gesprekken lopen met Rusland én Oekraïne. Diplomaten van die vier landen komen daarbij samen om aan ‘de-escalatie’ te doen.
• De Verenigde Staten hebben ondertussen een formeel antwoord gegeven op de Russische eisen. Die wilden onder meer garanties dat landen als Oekraïne en Georgië nooit lid zouden worden van de NAVO, maar ook dat NAVO-landen die grenzen aan Rusland minder bewapend zouden worden.
• Beide eisen worden afgewezen, wat niet verwonderlijk is: dat toestaan, zou een fundamentele ondergraving van het NAVO-verdrag betekenen. Bovendien heeft de crisis met Rusland net het omgekeerde uitgelokt: zowel Zweden als Finland flirten nu met een lidmaatschap van de NAVO. “De deur van de NAVO staat open en blijft open”, zo herhaalde Anthony Blinken, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken.
• Tegelijk houdt ook Blinken de diplomatieke lijn open, en zoekt men nog steeds naar een vreedzame oplossing. Maar onder meer het feit dat Gazprom een gastanker heeft gestuurd naar Kaliningrad, een Russische enclave tussen Polen en Letland, belooft opnieuw weinig goeds, zo meldt Reuters: dat stukje Rusland wordt bevoorraad met gas uit pijplijnen die door de EU gaan. En nu willen de Russen het dus via de zee bevoorraadden, een teken dat die pijplijnen wel eens helemaal dicht zouden kunnen gaan.

Opvallend: Minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) tikt haar collega uit Mali op de vingers.

• Wie ooit in Bamako geweest is, de Malinese hoofdstad, beseft dat dit land niet het centrum van de wereld is. Dit jaar is Mali wel extra belangrijk voor België: er is beslist om in 2022 zo’n 300 Belgische militairen naar daar te sturen, voor een belangrijke operatie tegen islamitische strijders in de Sahel.
• Die operatie, Takuba genaamd, wordt al een tijdje door de Fransen getrokken. Die leveren de meeste militairen en vliegtuigen, en willen absoluut verhinderen dat islamisten daar de Sahel overnemen. Het woestijngebied in het noorden van Mali is al jaren onrustig. Maar nu wordt Takuba meer Europees: andere landen nemen het over van Frankrijk, waaronder ook België, dat op vlak van buitenlandpolitiek altijd graag in het spoor van Emmanuel Macron zit.
• Alleen: vorige maand werd in Mali door de regering aangekondigd dat de verkiezingen, die dit jaar moesten doorgaan, opgeschoven worden naar 2025. De Malinese regering is niet democratisch verkozen, maar een clubje coupplegers uit het leger.
• Vervelend dus voor de EU om met zo’n lokale partner te werken. Want de andere West-Afrikaanse landen veroordeelden de houding van de Malinese regering al scherp. Komt daarbij dat Mali ondertussen beslist heeft om met de Russische groep huurlingen van Wagner te werken, een instrument van het Poetin-regime. Ook dat zit niemand in de EU lekker.
• De Malinese minister van Buitenlandse Zaken, Abdoulaye Diop, kreeg op bezoek in Brussel dan ook een stevige boodschap van Sophie Wilmès, zijn Belgische evenknie. Die kon niet anders dan te wijzen op de situatie in Bamako: “We hebben gepraat over het belang van de samenwerking tussen onze twee landen, maar vooral ook de dringende nood aan positieve acties in functie van de democratische transitie en de veiligheid”, zo liet Wilmès weten.
• Tegelijk tonen de Malinezen dat de relaties met de EU gespannen blijven: deze week nog eiste de Malinese regering dat plots een groep van 90 Deense special forces die deelnemen aan Takuba terug naar huis zouden keren, omdat “geen toestemming was gegeven”, zo stelden de Malinezen tot verbazing van de EU.

Schokgolf: De verkoop van de krantenwinkels van Press Shop en Relay aan Golden Palace veroorzaakt rimpels in de Wetstraat.

• “Dit dossier roept echt vragen op.” Binnen de federale regering kijkt men met grote ogen naar de beslissing van Bpost, toch een bedrijf waarin de Belgische overheid de meerderheidsaandeelhouder is, om een hele reeks van krantenwinkels, 170 in totaal, te verkopen aan Golden Palace.
• Dat gokbedrijf, eigendom van de Italiaans-Brusselse familie Menegalli, is erg bekend om zijn online gokspelen en als casino-uitbater. Maar die business is sterk gereguleerd. Alleen, in krantenwinkels kan veel meer aan gokproducten verkocht worden: het is een sluiproute langs de strenge regelgeving. Vandaar dat Golden Palace sterk geïnteresseerd was om Ubiway Retail, een dochterbedrijf van Bpost, over te nemen. De deal brengt 170 winkels onder de merken Press Shop, Hubiz, Ubi en Relay in de handen van het gokimperium.
• Bpost zelf doet de verkoop af als “activiteiten die niet tot de kerntaken behoren van de hand doen”. Maar dat de overheid verkoopt aan een bedrijf dat zo haar gokproducten makkelijker in de markt kan zetten, en zo in feite de strenge wetgeving omzeilt, gaat er maar moeilijk in.
• Verschillende meerderheidspartijen reageren afwijzend, CD&V en Vooruit deden dat publiek. En dat de voogdijminister Petra De Sutter (Groen), die Overheidsbedrijven in portefeuille heeft, het afdoet als een zaak van de raad van bestuur van Bpost, en dus een autonome bevoegdheid van het bedrijf, stoort de coalitiepartners, is te horen in de wandelgangen. “Hebben wij geen meerderheid van de aandelen daar?”
• Zelf zegt De Sutter overal hetzelfde: “dat het wrang smaakt”, maar ze gaat de deal niet terugdraaien. “Bpost is een autonoom overheidsbedrijf en dit werd beslist door de raad van bestuur, maar dat neemt niet weg dat het vanuit ethisch oogpunt wrang smaakt. Ik betreur de keuze van Bpost om te verkopen aan de kansspelmarkt. Deze verkoop draagt niet bij tot de doelstelling van de regering om gokverslavingen aan te pakken”, zo liet ze weten aan onder meer De Tijd, De Standaard en VRT NWS.
• De vraag is of de kous daarmee zomaar af is. De coalitiepartners duwen immers op het dossier: “Amper regels in krantenwinkels. Al jarenlang een probleem, gaat Bpost (en dus de overheid) nu gewoon de deur helemaal openzetten? Vooruit vraagt al jaren strengere, niet soepelere, regels én een deftige aanpak van de schuldenproblematiek. We moeten problemen oplossen in plaats van ze te creëren”, zo laat de fractieleider van Vooruit in de Kamer, Melissa Depraetere weten.
• Eerder had ook al Vlaams minister van Jeugd en Media, Benjamin Dalle (CD&V) uitgehaald naar De Sutter: “Krantenwinkels verkopen aan een gokbedrijf, net op een moment dat we gokverslaving sterker willen aanpakken … Really?”
• Vanuit de kansspelcommissie reageerde op Radio 1 ook professor psychiatrie Frieda Matthys (VUB), lid van de kansspelcommissie. Die wijst erop dat het aantal casino’s en gokkantoren beperkt is. Maar niet het aantal krantenwinkels. En daarvan zijn er ‘plots’ een pak bijgekomen. Geen toeval, zegt ze. “Als ze minstens 50 procent halen uit kranten en tijdschriften mogen dagbladwinkels weddenschappen aanbieden. Ik hoop dat de overheid ingrijpt, want dagbladwinkels zijn het meest toegankelijk en het meest laagdrempelig voor iedereen die wil gokken.
• “De wetgeving moet strikter over wat er allemaal kan in een dagbladhandel”, stelt ook zij, net als Vooruit. Zo wordt de verkoop van de winkels, of minstens de regulering ervan, straks een regeringsdossier: striktere wetgeving is de taak van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld). 

Om te volgen: De discussie over geweld tegen de politie is niet weg.

• We zijn ondertussen vier dagen na de feiten, maar de gewelddadige betoging van afgelopen zondag in Brussel zindert nog na. Een open brief van een lokaal korpschef, Yves Asselman, richt zich rechtstreeks tot de betrokken ministers: Vincent Van Quickenborne (Open Vld) van Justitie, en Annelies Verlinden (CD&V) van Binnenlandse Zaken.
• “De wijze waarop politiemensen hier aangepakt worden, roept bij mij een beeld op van oorlogsvoering, eerder dan het gebruikmaken van het recht op vrije meningsuiting en het recht op betoging. Het is overduidelijk dat het voor een klein deel van de betogers louter om een kwaadwillige samenscholing gaat met als enige intentie een georganiseerde agressie naar de politie en vernielingszucht naar de eigendom van derden”, zo schrijft Asselman.
• En nog: “Er ontstaat een gevaar tot gewenning voor agressieve toon tegenover de politiemensen op het terrein. Vraag is, hoe lang wij dit als politieambtenaren nog kunnen tolereren?“
• Het dossier is lastig voor de federale regering, omdat uit de cijfers van vervolgingen blijkt dat niet bijster veel relschoppers ook effectief zijn gestraft.
  • Zondag werden meer dan 200 mensen opgepakt, maar slechts elf werden gerechtelijk aangehouden, en uiteindelijk zijn er enkel twee minderjarigen geplaatst door de jeugdrechter.
  • En van de meerderjarigen is er één die een rechtstreekse dagvaarding kreeg.
  • Al schermde de Brusselse politie ermee dat er nog gerechtelijke aanhoudingen kunnen volgen.
• Van de meer dan 1.000 mensen die bij de afgelopen gewelddadige betogingen in Brussel zijn aangehouden, zijn er zo uiteindelijk maar 91 waar nog een onderzoek tegen loopt. Daarbij benadrukt het gerecht dat er een verschil is tussen een administratieve aanhouding (waar je wordt opgepakt om de openbare orde te verzekeren) en een gerechtelijke, wanneer je een misdrijf hebt gepleegd. Die 1.000 zijn vooral aanhouding van de eerste categorie. Maar het beeld dat men grotendeels wegkomt met de feiten, zonder gevolgen, blijft zo wel hangen.
• Op Facebook reageerde Van Quickenborne al, door te pleiten voor een “plaatsverbod”, een tijdelijk verbod om ergens te komen, zoals geldt bij hooligans voor voetbalmatchen. “Onze veiligheidsdiensten kennen veel van deze relschoppers. Via een plaatsverbod kunnen we hen weghouden van betogingen. Zodat ze niet in staat zijn onze winkels te vernielen en onze agenten te verwonden. Dit doorvoeren vergt een samenwerking tussen justitie, politie en de lokale overheden.” 
• De vraag is of de minister van Justitie daarmee voldoende antwoord biedt op de frustratie van de politie. Onder meer de MR, met Georges-Louis Bouchez op kop, profileerde zich al sterk om iets fundamenteels te doen tegen het politiegeweld.