Normaal gezien vandaag in de Commissie en morgen in heel de Kamer, stemt de meerderheid eindelijk een nieuwe wet, die een juridisch deftig kader moet scheppen voor de hele aanpak van de coronacrisis. Die nieuwe pandemiewet kan dan de krakkemikkige methode van ministeriële besluiten op basis van de oude rampenwet vervangen: voortaan beslist dan heel de regering, niet enkel de minister van Binnenlandse Zaken. Maar verder blijven er toch maar heel weinig grendels: bij een nieuwe pandemie krijgt de regering vergaande bevoegdheden om maatregelen te nemen, zonder al te veel controle van de Kamer.

In het nieuws: Vanmiddag bespreekt de Kamer in commissie de nieuwe pandemiewet.

De details: Morgen moet die definitief gestemd raken.

• Na een nieuwe protestactie in Brussel zinderen schokkende beelden van excessief politiegeweld na. Zowel minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) als de Brusselse burgemeester Philippe Close (PS) weigerden dat politiegeweld meteen te veroordelen. Een interessant randfenomeen bij het debat over grondrechten dat in de Kamer woedt.
• Het verschil tussen La Boum 2, een bijeenkomst in het Brusselse Ter Kamerenbos, en de protesten in Luik tegen de strenge en langdurige coronamaatregelen kon gisteren niet groter zijn: waar in Brussel de zaak eindigde in een veldslag, was in Luik nauwelijks een vuiltje aan de lucht.
• Nochtans was ook in de Waalse grootstad sprake van een grote opkomst. Maar het cruciale verschil zat hem in het optreden van de ordediensten, waarvoor met name Close als Brussels burgemeester in de Franstalige pers veel kritiek kreeg: die zou veel te fors zijn geweest.
• Een heel ander klimaat heerst in de Vlaamse pers, en ook bij een pak Vlaamse politici, die scherp focusten op La Boum. Dat protest begon als een aprilgrap, maar ontaardde toen ook in een veldslag in het Brusselse park. Met name Verlinden stond als minister van Binnenlandse Zaken wel onder druk om het deze keer niet meer zo ver te laten komen.
• Dat opbod op voorhand rond de tweede versie van La Boum trok exact het soort volk aan dat zowel de organisatoren als de ordediensten liever niet hadden zien komen: opnieuw zaten er beroepsrelschoppers tussen de actievoerders.
• De eindbalans was een hele reeks aanhoudingen en een pak gewonden bij zowel de ordediensten als de actievoerders. In de marge van La Boum ontspoorde de zaak echter flink: agenten die in de straten rond het Ter Kamerenbos probeerden mensen weg te krijgen, gingen compleet uit de bocht. Alleen zijn we 2021 en wordt politiegeweld steeds vaker ongenadig op de camera van een smartphone vastgelegd.
  • Een man die geen geweld gebruikt, krijgt een beet van een hond en moet zittend op z’n knieën een trap van een politieagent incasseren op z’n gezicht, zonder aanleiding.
  • Een jonge vrouw krijgt zonder pardon een laag pepperspray in het gezicht, zonder enige waarschuwing.
  • Schijnbaar zonder aanleiding worden mensen geschopt en geslagen met matrakken. Systematisch lijkt het geweld bijzonder excessief.
• Dat leverde bijzonder veel geschokte reacties op en de nodige empathie voor de slachtoffers, maar niet van bij de ordediensten. De politie zelf liet weten ‘de filmpjes te onderzoeken en de precieze context te zullen proberen reconstrueren’.
• Opvallend genoeg kozen zowel Close als Verlinden ook voor die lijn: ‘Het komt altijd aan de politie ter plaatse toe om een oordeel te vellen over wat een gepast optreden is. Daarom vind ik het nu te vroeg om een finaal oordeel te vellen‘, zo stelde ze voor de camera’s van de VRT.
• De opmerkingen over grondrechten zijn nochtans interessant, omdat het toch kadert in de grotere discussie die maatschappelijk rond de crisisaanpak leeft: hoe ver kan en mag de overheid gaan in het intrusief optreden in ‘crisistijd’ of in tijden van een pandemie?

The big picture: De nieuwe pandemiewet schept eigenlijk een vergaand kader voor de overheid om krachtig op te treden en zo vrijheden op te schorten.

• Juridisch rammelt het eigenlijk al een jaar in de corona-aanpak: de regering gebruikt een oude wet, geschreven om snel te kunnen optreden bij aanslagen of een gasexplosie, om via ministeriële besluiten zaken zoals de avondklok of het sluiten van de horeca, of het beperken van contacten in bubbels te regelen.
• Dat leverde scherpe kritiek op van grondwetspecialisten, mensenrechtenactivisten, betrokkenen zoals handelaars en uiteraard ook de oppositie in de Kamer.
• Juridisch kwam er ook druk: een Brusselse rechter in eerste aanleg veroordeelde de regering tot een dwangsom, als die de zaak niet beter juridisch stutte. Daar kwam vorige week nog een tweede veroordeling bij over de sluiting van de horeca. Daar tegenover staat dat de Raad van State nauwelijks kritisch was in heel de periode: zij keuren de methode voor het grote deel wel goed.
• Uiteindelijk besliste de federale meerderheid om de zaak te regelen in één grote overkoepelende pandemiewet. Maar die liet maanden op zich wachten: het is ondertussen mei en de wet is er nog steeds niet.
• Minister van Binnenlandse Zaken Verlinden bracht die eerst versneld naar de Kamer, waarna er toch wat aanpassingen volgden:
  • Het belangrijkste is dat voortaan niet meer met een ministerieel besluit gewerkt wordt, maar een Koninklijk Besluit: het is nu héél de regering die verantwoordelijk is, niet enkel de minister van Binnenlandse Zaken.
  • Ook moet de Kamer nu na maximum 15 dagen stemmen of ze akkoord gaat met het uitroepen van een ‘pandemie-noodtoestand’. Eens ze dat doet, is ze wel alle controle kwijt.
  • Zaken die te ver gingen in verband met de privacy zijn in de uiteindelijke wet ook geschrapt.

De essentie: De kritiek blijft, maar de regering gaat door.

• De wet blijft dus ook na de nodige aanpassingen grotendeels wat ze is. Daarmee kan de regering dus voortaan bij een pandemie grotendeels alleen handelen en zonder controle van het Parlement allerlei bijzonder vergaande stappen nemen. Dat maakt de oppositie, met name N-VA-fractieleider Peter De Roover, zeer opstandig.
  • Hij heeft het over een ‘bijzondere machtenwet‘, geen ‘pandemiewet’, die men vanuit de Kamer bovendien op voorhand geeft. ‘Dat maakt het totaal onaanvaardbaar vanuit democratisch oogpunt’, zegt hij in Le Soir.
  • N-VA had een alternatief voorstel klaar, waarbij de regering veel meer systematisch toestemming moest vragen aan het Parlement. Maar dat verwierp de Vivaldi-meerderheid.
  • ‘Steeds opnieuw vraag ik in de Kamer naar de wetenschappelijke argumenten voor maatregelen, de harde data die aantonen dat bepaalde ingrepen werken. Ik heb daar nog nooit antwoord op gekregen. En dat vindt men allemaal normaal.’
• Bovendien is er ook nog de aanpak in praktijk: het heeft er alle schijn van dat de regering de rit wil uitrijden met de huidige methode, iets waar premier Alexander De Croo (Open Vld), maar ook Verlinden zelf wel voor te vinden waren. Want de wet hoeft maar in werking te treden binnen anderhalve maand, nadat ze gepubliceerd is in het Staatsblad. We spreken dan van midden juni voor het nodig wordt: op dat moment hoopt men alvast al bijzonder veel maatregelen weer te kunnen lossen.
• Vandaag dus bespreking en stemming in de commissie, morgen plenair de goedkeuring. Als er geen wiel meer afvliegt tenminste.

Na 1 mei: Het stof is gaan liggen, een akkoord moet nu kunnen.

• ‘De socialisten zijn terug‘, zo stelde PS-voorzitter Paul Magnette triomfantelijk op ‘zijn’ feestdag, de eerste van mei. Ook bij Vooruit was het gevoel na 1 mei positief: vorige week hebben zij de stempel gedrukt. De vaststelling dat ‘Debora’, de kassierster uit Nieuwpoort, hét dominante verhaal werd en niets anders, deed eveneens deugd.
• Bovendien is er geen sprake van enige spijt of twijfels over de voortvarende actie die gelanceerd werd rond het schrappen van de dividenden. Dat zette de regering danig onder druk: de liberalen schreeuwden moord en brand dat het regeerakkoord zelf zeer duidelijk was (de loonwet van ’96 blijft behouden) en dat heel die optie om dividenden te schrappen compleet ridicuul was.
• ‘We kennen die houding van de liberalen wel: zij beginnen de rel door de zaak op te poken op de radio, en gaan vervolgens in een hoekje huilen omdat wij ook eens reageren via de media. Niemand is onder de indruk van die kritiek’, zo klonk het afgelopen 1 mei fel bij de socialistische top.
• Ten gronde lijkt wel, nu het stof wat is gaan liggen en iedereen de rug eens heeft kunnen rechten, een mogelijke deal ook niet zo ver af.
  • Het waren de groenen – die zich nochtans ook verzetten tegen de wet van ’96 en de norm om ‘maar’ 0,4 procent te doen – die dit weekend een compromis suggereerden: via omzendbrieven kan je makkelijk per sector toch uitzonderingen toestaan.
  • Bovendien kan er via de zogenaamde ‘werkbonus‘ ook netto iets worden gedaan voor alle werknemers. Dat is een korting op de RSZ-bijdrage, wat betekent dat iedereen wat meer nettoloon zou overhouden. Maar dan is het uiteraard de overheid, en dus de belastingbetaler die finaal de zaak moet ophoesten: smeergeld om zowel werknemers als werkgevers ‘af te kopen’ en de rust te doen weerkeren.
• Meer fundamenteel zou het uiteraard moedig zijn moest de federale regering heel de loonnormwet aanpakken en moderniseren. Maar dat lijkt in het huidige vijandige klimaat haast onmogelijk.

Ook opgemerkt: CD&V moeit zich in de discussie.

• Afgelopen week waren Paul Magnette (PS), Conner Rousseau (Vooruit), Egbert Lachaert (Open Vld) en Georges-Louis Bouchez (MR) al erg actief in het debat rond de lonen, vanmorgen gooide nog een partijvoorzitter, deze keer dus Joachim Coens (CD&V), zich vol in de discussie. Aan schoonmoeders geen gebrek voor Vivaldi.
• Daarbij klonk Coens toch eerder als een voormalige bedrijfsleider dan als man van het ACW:
  • ‘Men moet eerst eens beseffen dat er een recessie van 6 procent bezig is. Dit gaat om jobs behouden.’
  • ‘3,2 procent loonstijging, dat is meer dan Duitsland, dat is al veel. De welvaartsenveloppe, de loonsverhogingen in de zorg, daar doen we al veel.’
  • ‘Een consumptiecheque om de lokale economie te steunen, dat kan wel als extraatje. Maar structureel is er een kader en dat moeten we aanhouden. We moeten in eerste instantie de jobs redden.’
• Opvallend was ook dat Coens een lans brak om de ‘fiscale hervormingen voor te bereiden‘. Dat lijkt een aartsmoeilijk dossier voor Vivaldi, maar CD&V levert de bevoegde minister van Financiën, Vincent Van Peteghem. En Coens heeft ideeën daardoor: ‘De lasten op arbeid kunnen omlaag. En tegelijk kunnen we de vervuiler zwaarder belasten. Ik denk daarbij aan taksen op de CO2-uitstoot, in de mobiliteit.’
• Dat laatste is opvallend. Eerder kwam immers minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) met plannen voor een CO2-taks, maar die werd door de liberalen meteen fel teruggefloten: de taks werd uit haar beleidsverklaring geschrapt.
• Maar Van Peteghem kondigde recent nog aan dat hij alle bedrijfswagens vanaf 2023 elektrisch wil maken: fiscale voordelen voor niet-elektrische wagens worden van dan af geschrapt. Dit verraste opnieuw de liberalen, die vinden dat het wel erg snel gaat zo.
• Voorzitter Coens komt niet toevallig met ‘groene’ voorstellen. Al langer maakt hij de analyse dat CD&V op twee ‘fronten’ opnieuw in de aanval moet gaan, om de oude CVP-kiezers terug te gaan halen: het ecologische (en dus bij Groen) en het eerder ethisch-conservatieve/christelijke (bij Vlaams Belang). Vandaar dat hij zich inzet voor onder meer ideeën rond de circulaire economie en zaken zoals groene fiscaliteit. En rond het abortusdossier liet hij z’n tanden al zien bij de regeringsonderhandelingen.
• Vraag is of die analyse hout snijdt en vooral of ze gedeeld wordt door de brede partijtop: al eerder klonk er bij een aantal topfiguren kritiek op het ‘gebrek aan een duidelijk profiel’ van de partij.

Opvallend: Georges-Louis Bouchez (MR) slaagt er maar niet in eens benoemingen te doen zonder dat er heisa ontstaat.

• Het is een beetje een beschamende benoemingscarrousel geweest, een bananenrepubliek waardig: alle aanstellingen van topambtenaren die de federale regering de afgelopen weken deed. Maar het is bittere realiteit in dit land: als je een topfunctie wil in het overheidsapparaat, kan je maar beter een partijkaart hebben. Tientallen benoemingen werden zo gedaan de afgelopen weken.
• De MR-voorzitter komt daarmee nu in de problemen. Want ze benoemden Geraldine Demaret, de adjunct-kabinetschef van minister David Clarinval (MR), als de nieuwe voorzitter van de Nationale Loterij. Dat kaderde volgens Bouchez in de ‘verjonging en vervrouwelijking’. Alleen, één vervelend detail: Demaret is de zus van de vriendin van Bouchez.
• Le Vif bracht het verhaal, dat de Wetstraatpers eigenlijk al dagen wist, als eerste uit. Pijnlijk voor Bouchez, omdat die net bij z’n verkiezing als voorzitter bij hoog en laag beloofd had dat het ‘nepotisme’ en de ‘vriendjespolitiek’ na het tijdperk van de clan-Michel en de clan-Reynders gedaan was bij de MR.
• Maar bij z’n keuze van regeringsleden, schoof hij compleet verrassend wel plots Mathieu Michel (MR), de broer van ex-premier Charles Michel naar voren als staatssecretaris, tot woede van een pak MR-kopstukken. Dat kostte hem toen bijna z’n kop als voorzitter.
• Nu is er dus zijn ‘schoonzus’ die benoemd is. Maar Bouchez zelf verzette zich fel in L’Echo en onderstreepte ‘dat hij niet getrouwd is‘. Een wat vreemde redenering, maar daarmee lijkt de discussie wel gaan liggen. Aan Vlaamse kant lijkt men overigens niet geïnteresseerd in de Nationale Loterij: daar maakt niemand melding van de zaak.

Genoteerd: De Vlaamse regering heeft een deal over stikstof. Voorlopig toch.

• Het leek een splinterbom te gaan worden voor de Vlaamse regering, net als in Nederland het geval was: het stikstofdossier. Maar voorlopig raakt de ploeg van Jan Jambon (N-VA) eruit.
• Nieuwe richtlijnen over de hoeveelheden stikstof die de industrie en landbouw mogen uitstoten waren nodig. Dat komt door steeds meer druk vanuit Europa in dat dossier, maar ook omdat recent nog alle vergunningen van een nieuwe kippenstal vernietigd werden, omwille van de stikstofnormen. De Raad voor Vergunningsbetwistingen schoot eind februari het wettelijk kader af.
• Sindsdien raakte er geen enkele nieuwe vergunning goedgekeurd. De Vlaamse regering werkte daarop in het weekend een deal uit, die ten minste voorlopig de zaak weer doet rollen. Maar echt goed nieuws is er niet voor boeren die extra stallen willen zetten of bedrijven die nieuwe sites willen bouwen.
• Nu sluit de Vlaamse regering een voorlopig akkoord, bij gebrek aan politieke kracht voor een écht grote deal die voor eens en altijd de stikstofknoop doorhakt.
• Daarin staan N-VA en CD&V met getrokken messen tegenover elkaar: minister van Milieu Zuhal Demir (N-VA) wil dat vooral de landbouw inspanningen doet: ’78 procent van de stikstof komt van intensieve landbouw en 4 procent van de industrie’. Maar CD&V, die traditioneel aanleunt bij de Boerenbond, wil daar niet van weten.
• De voorlopige deal bestaat erin dat administraties uitbreidingen in de landbouw nu wel strenger gaan beoordelen dan projecten in de industrie. De boeren zijn alvast bijzonder ontevreden.
• In Nederland leidde een ingrijpend stikstofplan tot wekenlang protest van de boeren, die hun toekomst zwaar gehypothekeerd zien. Zij zetten dus volop druk op CD&V om straks bij een definitief akkoord meer uit de brand te slepen. Maar bij Demir stoten ze op een koppige minister, die vrij radicaal de banden met de Boerenbond heeft doorgeknipt. Jarenlang was het kabinet van Milieu, (of ‘Omgeving’ zoals het heet in de Vlaamse regering) in handen van CD&V.
• ‘Ik zit op deze stoel om een tijdelijk kader te maken, niet om bepaalde lobby’s op hun wenken te bedienen. We moeten dus nu heel voorzichtig zijn met het oog op definitief kader’, zo stelde Demir vanmorgen op Radio 1.