Opvallend, hoe de PS terugblikt op het schrijven van het Vivaldi-regeerakkoord. Wonderboy en huidig staatssecretaris Thomas Dermine (PS) verklaart zonder blikken of blozen openlijk: ‘De informateursnota van Paul Magnette van november 2019 is grotendeels overgenomen.’ Een straf statement, want het was nochtans uitgerekend die tekst, voor een paars-groene coalitie, waar zowel Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert als huidig Vivaldi-premier Alexander De Croo zich destijds heftig hebben tegen verzet: zij verhinderden dat Gwendolyn Rutten (Open Vld) hen destijds in die coalitie loodsten. Bronnen binnen Open Vld bevestigen overigens die stelling.

In het nieuws: Langs de neus weg vertelt Dermine hoe de PS inhoudelijk de zaken bij Vivaldi ziet.

De details: Een dubbelgesprek met De Zondag levert een straffe uitspraak op van de PS-topman, die breed gedeeld wordt bij de Franstalige socialisten.

• Thomas Dermine (PS) is aan Vlaamse kant minder gekend, als staatssecretaris voor de Relance heeft hij nochtans wel een potje van bijna 6 miljard euro uit te delen. Dat is grotendeels Europees geld en wordt via de gebruikelijke Belgische methode verdeeld: met evenwichten tussen de deelstaten en met partijvoorzitters die ook hun verlanglijstjes doorgeven.
• Toch blijft het een uiterst belangrijke oefening. Het is decennia geleden dat dergelijke budgetten zijn uitgetrokken om grote investeringen in infrastructuur te doen. Hoe het geld nu besteed wordt, zal mee bepalen of België in de toekomst haar welvaart kan behouden.
• Maar Dermine is meer dan dat. Vanaf november 2019, toen hij directeur van de PS-studiedienst Emile Vandervelde werd, tot op de laatste dag van de regeringsonderhandelingen met Vivaldi, was hij naast Paul Magnette de leidende figuur van de PS bij de regeringsonderhandelingen.
• Dat maakt de kijk van Dermine interessant: zowel bij de pogingen om paars-groen te maken, als bij de grote manoeuvres om paars-geel ineen te draaien, zat hij aan de knoppen.
• Wat in de wandelgangen van de PS al langer gezegd werd, maar waar men altijd enige schroom aan de dag legde om de liberalen niet te veel te beschadigen, zegt Dermine nu wel luidop. In een dubbelgesprek met Stijn Baert, professor Arbeidsrecht aan de UGent, in De Zondag doet de PS-topman een paar felle uitspraken.
  • Met name over het Vivaldi-regeerakkoord: ‘Er lag wel een basistekst klaar: de informateursnota van Paul Magnette van november 2019. Die is grotendeels overgenomen’, zo stelt hij zonder blikken of blozen.
  • Daarbij is er de nodige borstklopperij: ‘De PS heeft een sterke onderhandelingsreputatie. Zelfs Bart De Wever zegt dat. We hebben dat te danken aan onze sterke studiedienst.’
  • Dermine is onomwonden Keynesiaans: ‘We moeten nu vooral geld uitgeven om uit deze crisis te komen. Het budget mag geen limiet zijn. We mogen niet de fout maken van 2008. Na de financiële crisis heeft Europa de focus gelegd op harde besparingen. Gevolg: vier jaar crisis. Saneringen leiden alleen maar tot nieuwe saneringen.’
  • Tenslotte duwt de PS’er nog eens op een andere ambitie: ‘Een ander deel van de oplossing is eerlijke fiscaliteit. De belastingen moeten progressiever worden: wie meer heeft, moet meer bijdragen. Dat is ook de ambitie van de regering.’

Waarom dit ertoe doet? Diezelfde Open Vld-top, die in november 2019 weigerde mee te stappen met paars-groen, deed Vivaldi dus inhoudelijk met dezelfde tekst?

• Voor wie een beetje een geheugen heeft in de Wetstraat, is de periode van november 2019, toen Paul Magnette (PS) informateur was, toch een boeiend hoofdstuk. De Vlaamse liberalen, onder impuls van voorzitter Gwendolyn Rutten (Open Vld), gooiden zich in gesprekken met de PS en dat leverde de basis op voor een mogelijke paars-groene coalitie.
• Binnen Open Vld ontstond een heuse opstand, waarbij twee mensen op de barricaden sprongen: toenmalige fractievoorzitter Egbert Lachaert, en achter de schermen Open Vld-vicepremier Alexander De Croo. Zij hadden, naarmate duidelijker werd dat PS en Open Vld een akkoord zouden vinden, steeds meer inhoudelijke kritiek op de nota van Magnette, die als onderhandelingsbasis moest gelden.
• Zeker voorzitter Rutten kwam daarbij fel onder vuur: zij zou de inhoud van het akkoord aan het verkopen zijn, om haar eigen kansen op het premierschap veilig te stellen, zo was de kritiek uit het kamp van de ‘opstandelingen’.
• Uiteindelijk strandde de poging van Magnette en Rutten op de weerstand vanuit Open Vld, en ook op de komst van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez, die niet kon verkroppen dat de PS-topman zomaar een deal zou sluiten.
• Op de vraag waarom Open Vld dan met diezelfde mensen amper tien maanden later wél akkoord kon gaan met een inhoud die al eens grotendeels op tafel lag, antwoordt Dermine ontwijkend: ‘Dat is de magie van de politiek. Andere vraag.’
• Feit is zeker dat bij de onderhandelingen rond Vivaldi de Open Vld absoluut niet op steun van de MR kon rekenen. De delegatie van de Franstalige liberalen woog nauwelijks op het akkoord: vaak voerde Bouchez in zijn eentje het woord, zonder veel dossierkennis. Op de laatste dag had de MR nog een lijst van honderden tegenkantingen en opmerkingen op het regeerakkoord, die er gewoon nooit doorkwamen.

De essentie: De voormalige Open Vld-onderhandelaars bevestigen wel wat Dermine zegt.

• Opvallend, in de wandelgangen van Open Vld wordt die analyse van Dermine overigens al veel langer gemaakt. Hoge bronnen bij het team van de Vlaamse liberalen dat in november bij paars-groen mee aan tafel zat, bevestigen helemaal de these van Dermine: ‘Paul en Gwendolyn hebben 80 procent van het frame gelegd in november. Die 20 procent is natuurlijk de lastigste, in corona ook nog. Maar goed, de grondslag lag er en die is dezelfde gebleven.’
• Dat is opvallend, omdat zeker Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert altijd de stelling heeft gehanteerd dat het voorstel van paars-geel in de zomer – waarbij Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) een grote deal hadden – ‘bijna communistisch’ was van aard.
• In ruil voor een staatshervorming had De Wever volgens Lachaert aan de socialisten te veel toegevingen gedaan. Bij N-VA hebben ze dat altijd fel ontkend. Met name op het vlak van fiscaliteit stonden er ook ferme lastenverlagingen gepland.
• Maar uiteindelijk viel Open Vld inhoudelijk dus grotendeels terug op de nota van Magnette uit 2019, bij de Vivaldi-poging. Was de keuze voor Vivaldi er dan een die veeleer ingegeven is geweest door carrièreplanning van de kopstukken?
• Lachaert had het in de zomer ook over ‘een gebrek aan respect’ vanuit N-VA en PS voor zijn partij. Open Vld kon in die ‘kleine’ paars-gele regering – er was plaats voor 10 à 12 ministers – één mooie ministerportefeuille krijgen: Financiën werd voor De Croo aangeboden. Maar dat was het dan.
• Dat wimpelde Lachaert fel af, wat paars-geel deed mislukken: een gok die goed uitpakte. Vandaag heeft Open Vld het premierschap en daarnaast nog een vicepremier en minister van Justitie, Vincent Van Quickenborne (Open Vld). Die was destijds, nog meer dan De Croo en Lachaert, de felste tegenstander van het paars-groene plan van Magnette en Rutten.

Om te volgen: Vooruit blijft duwen op een meer voorzichtige corona-aanpak.

• De crisisaanpak blijft de huidige regering verdelen. Vorige week was al duidelijk dat minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) nog stevig de rem ging staan als het over het heropenen van de maatschappij staat. Maar op het Overlegcomité stond hij behoorlijk alleen: de tandem met premier Alexander De Croo (Open Vld) bestaat niet meer.
• De Croo was immers volop in het offensief gegaan, onder meer over de festivals, om toch meer zaken toe te laten. Daarbij negeerde hij de cijfers die hij eerst zelf in de Kern op tafel legde als richtlijnen. De Croo ging op die communicatielijn fel door, om de ‘man van de festivals’ te zijn: zo verklaarde hij op Studio Brussel onder meer dat ‘muilen zonder masker op de festivalweide’ weer kan.
• Alleen, de Vlaamse socialisten geven weerwerk. Zo verklaarde Vandenbroucke zelf op Villa Politica met het nodige pathos ‘dat hij precies de enige was die de mensen van de zorgsector nog beschermde’.
• Dit weekend was het aan Conner Rousseau, de Vooruit-voorzitter, die op de Zevende Dag diezelfde voorzichtige lijn toch stevig ging verdedigen.
• Daarbij pleitte hij voor het verplicht maken van testen, om zo festivals of trouwfeesten veiliger te organiseren. Dat is een methode die in een aantal landen, waaronder Denemarken, ook wordt gebruikt om de maatschappij meer te openen: veelvuldig testen.
• Ook over het afgelopen Overlegcomité was hij niet mals: ‘Wat beslist is, is te laks. We moeten veilig opnieuw openen, of we gaan straks anders allemaal rap terug binnen zitten’.
• Ook over een mogelijk coronapaspoort was hij duidelijk: ‘Het coronapaspoort is de sleutel naar leuke dingen. Het ‘green certificate‘ dat de Europese Commissie uitwerkt, zal ook in Vlaanderen worden gebruikt. Hoe absurd is het om daar iets naast te leggen dat net hetzelfde doet’, stelde Rousseau. Nu is er sprake van een ‘Covid Safe Ticket’ dat naast dat green certificate zal bestaan, om toegang te geven tot festivals.
• Met dat voorstel komt Rousseau ongetwijfeld tegen de liberalen, die een halszaak maken van het tegenhouden van ‘pasjes’, alsof daarmee de grote vrijheidsstrijd is ingezet. Dat maandenlang wel avondklokken gehandhaafd zijn, los van allerlei andere fundamentele vrijheidsbeperkingen, lijkt alweer snel vergeten. ‘Pure kafka’, noemde Rousseau dat verzet tegen een coronapaspoort van de liberalen.
• Ook voor de zomerkampen wil Rousseau verplichte testen. Dit zou moeten vermijden dat er verspreidingen optreden bij jongeren. Maar de Vlaamse regering besliste net om die testen niet verplicht te maken.
• Zo belooft de volgende meeting van het Overlegcomité toch weer een stevige discussie op te leveren over het tempo en de aanpak van de versoepelingen.

Welkom in Absurdistan: Misschien toch nog eens over tuinfeesten praten, op dat Overlegcomité?

• Pijnlijk: de manier waarop Jan Jambon (N-VA) er weer eens in lukte om negatieve aandacht naar zijn Vlaamse regering te zuigen. Want de minister-president dook op ATV op om een maatregel te gaan verdedigen die toch wel wat kwaad bloed zet.
• Wie namelijk ‘bijeenkomsten in de privésfeer’ deze zomer wil organiseren – een BBQ of tuinfeest, zeg maar – mag dat niet. Dat is beperkt tot 10 personen. Wil je meer, dan mag dat enkel – tot 50 personen – ‘onder de controle van een professionele cateraar’.
• De maatregel ruikt toch wel fel naar een ‘vercommercialisering’ van de regels rond corona, of op zijn minst een zoveelste interventie van een keizer-koster-overheid, die opnieuw regeltjes oplegt waarvan vermoed kan worden dat de gemiddelde Vlaming niet van plan is die tot de letter na te leven.
• Maar kijk, Jambon sprong in de bres en ging vol verve de maatregel verdedigen: ‘Of een professionele cateraar nu een feest verzorgt in een zaal of bij iemand thuis, de regels blijven dezelfde.’

Ook duidelijk: Een Pandemiewet is nog niet voor morgen

• Ruim een jaar nadat de pandemie is uitgebroken, ontbreekt het in België nog steeds aan een deftig wettelijk kader om de aanpak van de crisis netjes legaal te laten verlopen. Dat gaat nu nog altijd via een oude ‘rampenwet’ en via ministeriële besluiten. Dat leverde felle kritiek op van Grondwetspecialisten: de hele manier van werken was op zijn minst slordig en miste zowel controle van collega-ministers als van het Parlement.
• Naast die kritiek van specialisten, fors overgenomen ook door de oppositie, zijn er de rechtszaken: de Belgische regering is voor haar aanpak door rechters van eerste aanleg nu al twee keer veroordeeld. Deze week komt de zaak in beroep voor.
• Het idee was er al langer om alles voortaan via een grote ‘Pandemiewet’ te regelen, maar het duurde erg lang voor die van de grond kwam. Uiteindelijk is de regering het nu eens, het wetsvoorstel is klaar en zou door de meerderheid in de Kamer gestemd moeten worden. Dat zou meteen de juridische zaken, maar ook de kritiek van de oppositie moeten wegnemen.
• Dat lijkt echter nog niet voor morgen. Want die oppositie is niet van plan de regering vrije baan te geven. Het ziet ernaar uit dat er nog amendementen gaan komen, die vervolgens een advies nodig hebben van de Raad van State. Dat is een methode om wetgeving te vertragen, een soort filibuster, die ook is toegepast bij de kwestie rond abortus, die in 2020 in de Kamer opdook.
• Die techniek heeft maar 50 stemmen in de Kamer nodig, een aantal waaraan de verdeelde oppositie van N-VA en extreemrechts en extreemlinks wel kan raken. Dan vertraagt de wetgeving onvermijdelijk opnieuw.

Een dossier voor deze week? De elektrische bedrijfswagens komen op de agenda.

• Toch een lastig dossiertje: hoe snel moeten bedrijfswagens vergroenen? De regering wil al in 2023 fel de voordelen voor brandstofwagens afbouwen en in 2026 alle nieuwe bedrijfswagens elektrisch maken: dat zou een stroomstoot geven aan de vergroening van heel het wagenpark in België.
• Maar het heeft ook vergaande consequenties: zowel de inkomsten uit accijnzen van brandstoffen als de inkomsten uit wagentaksen zouden dan fel naar beneden gaan. Dat kan een stevige put slaan in de begroting, die er al meer dan kwakkelend uitziet.
• Minister Vincent Van Peteghem (CD&V), die bezig is met plannen voor een grote fiscale hervorming, wil graag het dossier er deze week netjes doorkrijgen, zo bericht De Morgen. Alleen is het echt niet evident te becijferen wat de hele grap gaat kosten.
• De grote ideologische knoop zit hem in de vraag of de operatie budgetneutraal is – en dus gewoon de operatie op zich kan doorgaan – of er toch elders moet gecompenseerd worden. De groenen en socialisten willen wagens niet nog goedkoper maken en meer mensen richting een auto jagen. Dus mag het totale plaatje qua kost stijgen, vinden ze. Maar liberalen en CD&V zijn daar veel minder voor te vinden.
• Blijft het feit dat de Belgische regeling voor bedrijfswagens absurd ineen zit: het gaat om een systeem om toch maar werknemers op een fiscaal vriendelijke manier te belonen, maar legt tegelijk een enorme druk op het milieu. De kern zit hem natuurlijk in de bijzonder hoge fiscale lasten op arbeid in dit land en de vele achterpoortjes die vervolgens nodig zijn om daaraan te kunnen ontsnappen.
• Tegelijk zijn het geen kleine aantallen: in totaal gaat het om 800.000 bedrijfswagens. Dat is dus een enorme electorale vijver. Elke hervorming van het systeem is dus hypergevoelig. De groene kopman Kristof Calvo kreeg in 2019 een enorme klap bij de kiescampagne, toen hij er niet in lukte om deftig uit te leggen wat er voor de groenen met de bedrijfswagens moest gebeuren.