Dit land heeft geen normaal werkend federaal bestuur. Dat toont de speciale Corona-commissie in de Kamer nog eens bijzonder pijnlijk aan. Het minderheidskabinet Wilmès II kwam daar uitleg geven over de maatregelen die ze nam, maar het werd vooral een ruw ontwaken: de oppositie (en die zijn met veel) wees erop dat dit ‘geen persconferentie’ of ‘voorleessessie’ was, en toonde haar tanden.

In het nieuws: Een zitting van de Corona-commissie op een avondlijk uur levert vuurwerk op in de Kamer.

De details: Het Parlement werkt, en is kritisch, zoveel is wel duidelijk.

• Voor wie het zich niet helemaal meer herinnert: de speciale Corona-commissie is opgericht om vanuit het Parlement de nodige controle uit te voeren op de regering Wilmès II, die speciale volmachten gekregen heeft van tien partijen. Die volmachten zijn bedoeld specifiek om de coronacrisis aan te pakken.
• Ze loopt dus wat parallel met de zogenaamde ‘superkern’, de groep van partijvoorzitters van de tien partijen die op zaterdagmorgen samenkomt met de kern van de regering, om daar de maatregelen al eens te overlopen. Over de werking van die superkern is hier al veel gezegd en geschreven: laten we het erop houden dat het allerminst optimaal verloopt, en voor de betrokkenen die vanuit de oppositie steunen, en zelfs voor voorzitters van de meerderheid, veel vragen openlaat.
• De Corona-commissie kwam gisteren in de late namiddag samen, onder leiding van Servais Verherstraeten (CD&V). Elke partij heeft z’n zwaargewichten gestuurd: onder meer Peter De Roover (N-VA), Egbert Lachaert (Open Vld), Kristof Calvo (Groen) en John Crombez (sp.a) zitten in de commissie. Het waren minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V) en vicepremier en minister van Justitie Koen Geens (CD&V) die als eerste langskwamen. De vergadering duurde tot laat in de avond.
• Wie dacht dat hij op Canvas moest zijn, voor het betere debat gisterenavond, vergiste zich dus schromelijk: de commissie, die voor een groot deel met Parlementsleden via video op afstand verliep, leverde hoogstaand verbaal vuurwerk, en bij momenten ook wel grappige situaties, met dank aan de videoverbindingen en de tolken, die zich nauwelijks inhielden met begeleidend commentaar: ‘De klank daar bij mevrouw thuis is vreselijk …’
• Verschillende Parlementsleden van de oppositie (iedereen dus behalve MR, Open Vld en CD&V) beten fel van zich af, en zetten vooral De Crem in de hoek over de kaduke aanpak rond de GAS-boetes.
• Geens leefde zichtbaar op in de Kamer, en ging gretig in op het debat, zij het bij momenten wel een tikje pedant naar de Parlementsleden toe: ‘Als men mij zou vragen, functioneert de Belgische democratie nog, dan kan ik niet anders dan zeggen: ‘Dat valt nog wel mee”, zo pareerde hij de kritiek dat de volmachtwetten in feite het Parlement buitenspel zetten.
• ‘We hebben ons systeem, met de volmachten, de heerlijke zaterdagochtenden (Geens z’n cynische omschrijving van de uren durende ‘superkernen’, wov.), en tenslotte nu de dinsdagavond in het Parlement. Dat systeem vraagt veel liefde. Als men morgen nog wil zeggen dat onze democratie niet werkt, doe het ons maar eens na. Doe het ons maar eens na, op die korte tijd’, zo klopte hij zichzelf op de borst.

De essentie: In de Kamer kan Wilmès II allerminst op een meerderheid rekenen. En zelfs de sympathie is verdampt, ondanks dus de houding van de regering ‘dat de democratie werkt’.

• Zeker de aanpak van de GAS-boetes (Gemeentelijke Administratieve Sanctie), het systeem dat onder minister van Binnenlandse Zaken De Crem is uitgewerkt om de coronamaatregelen af te dwingen, kwam zwaar onder vuur. Veel heeft daarbij te maken met de communicatiestijl van de minister, die ondertussen z’n bijnaam ‘Crembo’ alle eer aandoet.
• Zo moest De Crem toegeven dat die boetes wel degelijk aangevochten kunnen worden, en vooral dat ze niet onmiddellijk moeten betaald worden. Dat had hij nochtans letterlijk zo verklaard op De Zevende Dag op 5 april: ‘De onmiddellijke inning kan u niet weigeren’. Foute info dus, die de minister had verspreid, en nu moest corrigeren.
• Maar de GAS-aanpak riep wel meer vragen op, waar de minister van Binnenlandse Zaken maar erg partieel op inging.
  • Zo moest De Crem ook toegeven dat het uiteindelijk aan elke gemeente is om de boetes toe te passen zoals ze willen.
  • En sommige gemeenten hebben zelfs niet eens een GAS-reglement, zeker in Wallonië is het systeem niet ingeburgerd.
  • Eén helder systeem voor heel het land is het dus zeker niet.
  • Bovendien zijn alle boetes die voor 7 april zijn uitgedeeld, want pas toen is het KB gepubliceerd, eigenlijk dus niet rechtsgeldig.
  • Plus, het is een binair systeem: het is enkel 250 euro of niets. Dat laat weinig mogelijkheden voor bestraffing.
• Ook de aanpak van de wet en de beslissing om niet langs de Raad van State te gaan voor advies, bleven omstreden. Al in de ‘superkern’ was daar een heftig debat over, waarbij zowel PS, als sp.a en de groenen, maar zelfs Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten hadden aangedrongen om via die ‘voorzichtige’ weg te gaan. Geens had het in de commissie over ‘een breed draagvlak om geen advies in te winnen bij de Raad van State’. Hijzelf had die aanpak in de superkern fors verdedigd.
• De reactie van de oppositie was vernietigend.
  • ‘Is dat hier een commissie of is dat hier een persconferentie? Wij hebben een hele reeks vragen gesteld over de ideologische keuzes van dit systeem, onder meer over recidieven, over de strafrechtelijke boetes. Ik wil antwoorden’, zo stelde de PS.
  • ‘Ik vat het even samen voor de burgemeesters: die moeten maar hun plan trekken? De lokale besturen zijn vragende partij, ze hebben erop gewacht, maar het KB is procedureel ongelofelijk moeilijk, het levert nog meer chaos op. Dit is een gemiste kans, het is nu zo, men zal het lokaal wel oplossen’, zo merkte de N-VA op, via Sophie De Wit.
  • ‘Het lijkt erop alsof u alleen maar uw eigen instrumenten er wil doordrukken. Wat is het belang van het Parlement als je vragen stelt en er geen antwoorden komen? Dit is een voorleessessie, of hoe moet ik het noemen? We moeten nagaan of een juridische basis al dan niet ontbreekt. Dat is de essentie, hé. U faalt hier in het bijzonder’, was John Crombez van sp.a vlijmscherp.
  • ‘Ik ben niet gerustgesteld, de juridische basis is niet in orde. Er blijven grote tegenstellingen tussen de richtlijnen van het crisiscentrum en het ministerieel besluit. Dit is juridisch drijfzand‘, zo stelde Jessika Soors namens Groen.
• Niet bepaald bemoedigend dus voor de regering: als de federale ploeg ooit de illusie had dat ze parlementair draagvlak had, kon daar na gisterenavond nog weinig van overschieten.
• Vraag blijft of dat nodig is: via de ‘superkern’ en de tien partijen zijn de volmachten toegezegd tot midden juni. Niemand twijfelt eraan dat er op dat moment een einde komt aan Wilmès II, de regering is dus tot zolang een beetje ‘sitting duck’.
• Maar tegelijk moet de crisis wel aangepakt worden, en zal de oppositie, tandenknarsend of niet, moeten aanvaarden dat ze de leiding bij die drie partijen en hun 38 zetels heeft gelegd.
• ‘Als je uzelf geen bloemekes toewerpt in de politiek, zal niemand het doen’, zo citeerde Geens één van z’n politieke mentoren. Waarop hij dat dus dan maar deed en het harde werk van z’n kabinet zelf bejubelde in de Kamer: ‘Voor elk van die 4 KB’s die we op zo korte tijd hebben afgewerkt, hebben telkens twee medewerkers volop doorgedaan. We hebben geprobeerd goed te werken, ondanks de noodsituatie.’ Bloemen aan zichzelf dus, want de oppositie deed het niet: het vatte het parcours van Wilmès II tot nu toe wel mooi samen.

Wat u moet weten van vandaag: De Nationale Veiligheidsraad komt bijeen.

• Er is al veel over gezegd en geschreven, iedereen weet al in feite wat beslist zal worden: een verlenging, geen verstrenging. De scholen gaan nog niet open, sommigen winkels wel al. De details van wat en hoe staan al zowat overal te lezen, veel discretie daarrond bestaat er echt niet.
• Wat dan vooral van belang is, als het ‘nieuws’ eigenlijk al weg is: de manier van communiceren, de aanpak van de boodschap. De ogen zijn daar andermaal gericht op Sophie Wilmès (MR), de premier, die de Veiligheidsraad voorzit. Na de kritiek van de afgelopen dagen over de afwezigheid van de premier in het publieke debat, is het nu aan haar om het podium te nemen.
• Niet dat we een tussenkomst zoals Emmanuel Macron in Frankrijk moeten verwachten, maar verschillende Europese leiders, onder meer ook Sebastian Kurz, de Oostenrijkse kanselier, gaven hun bevolking een duidelijke boodschap, een perspectief uit de crisis. In Denemarken opent premier Mette Frederiksen bijvoorbeeld nu vandaag al de scholen. ‘De premier wil vandaag een maximaal antwoord bieden’, zo belooft de woordvoerder van de Zestien in De Morgen.

De harde cijfers: Heel ontnuchterend, maar waar: de helft van de coronadoden in Europa zijn te vinden in de woonzorgcentra.

• Dat zijn cijfers van de London School of Economics. Zo wijzen ze erop dat tussen 6 en 11 april tot 42 procent van de Belgische sterfgevallen uit de woonzorgcentra komt. In Frankrijk zijn dat 45 procent van de overlijdens, in Italië is dat 53 procent, in Ierland gaat het naar 54 procent en in Spanje is het zelfs 57 procent.
• Maar de LSE erkent meteen ook hoe moeilijk het is om vergelijkingen te maken, omdat niet alle landen op dezelfde manier rapporteren.
• Dat debat steekt ook in België de kop op. Doordat men hier erg nauwgezet telt, loopt het dodencijfer op. In andere landen telt men de overlijdens in rusthuizen of buiten ziekenhuizen niet mee. En is men strenger om Covid-doden op te schrijven: enkel als men echt zeker is dat ze daaraan overleden, tellen ze mee.
• ‘Wat we nu doen is iedereen, bijna iedereen die in een woonzorgcentrum sterft, en elke dag sterven er een paar honderd in die woonzorgcentra, elke dag hé, nu komen die allemaal in die statistieken terecht. Want mogelijk Covid …’, zo stelde Marc Van Ranst in De Afspraak. Op vraag van de moderator of een hartstilstand ook werd meegeteld, stelde Van Ranst ‘dat die bij Covid terechtkomen’. ‘Ik vind dat dom.’
• Een bijzonder felle uitspraak dus van een viroloog, over dodencijfers. Niet de eerste overigens. Steven Van Gucht, de ‘nationaal coronabestrijder’, verklaarde afgelopen weekend in De Tijd nog afgemeten: ‘We moeten ervan uitgaan dat de Chinese cijfers kloppen. En dat ze met hun maatregelen de zaak onder controle hebben gehouden.’
• In zowat elke zichzelf respecterende nieuwsinstelling over de wereld zijn die Chinese cijfers ondertussen erg in vraag gesteld. Onder meer de Financial Times, The New York Times en The Washington Post hebben daar al uitgebreid over bericht.

De moeite om te lezen: Amerikaanse diplomaten waarschuwden al in januari 2018 voor onveilig onderzoek rond coronavirussen in Wuhan.

• Het is de Amerikaanse journalist Josh Rogin die dat schrijft in The Washington Post, hij kon daarvoor interne documenten van Buitenlandse Zaken van de Amerikanen inzien.
• In januari 2018 stuurde de Amerikaanse ambassade in Peking meermaals diplomaten naar een onderzoekslaboratorium in Wuhan, de stad waar het nieuwe coronavirus uitbrak. Wat de ambtenaren daar zagen, in het Wuhan Institute of Virology, vonden ze uiterst zorgwekkend. Ze stuurden prompt twee waarschuwingen naar Washington.
• De ‘cable‘ naar Washington maakt melding van experimenten met coronavirussen op vleermuizen. ‘Er is een ernstig tekort aan goed opgeleide technici en onderzoekers, die nodig zijn om dit laboratorium veilig te doen functioneren.’
• In de Verenigde Staten zelf werd er geen gevolg gegeven aan de waarschuwingen. Pas twee maanden geleden, toen de uitbraak van Covid-19 al een feit was, begonnen de documenten opnieuw te circuleren binnen de overheidsdiensten. On the record wil de Amerikaanse overheid echter geen commentaar kwijt over de waarschuwingen.
• De Chinese overheid heeft strenge overheidscensuur ingevoerd over het ontstaan van het virus. Afgelopen woensdag heeft de Chinese regering nog een controlemechanisme ingevoerd voor wetenschappelijke publicaties die het over de origine van Covid-19 hebben.

Ondertussen bij Open Vld: De verkiezingen voor het voorzitterschap gaan door, eind mei zit er een nieuw gezicht in de Melsensstraat.

• De kandidaten zijn overeengekomen geen grote kosten meer te maken. Zo is er geen nieuwe mailing meer naar alle leden, een grapje dat zo’n 30.000 euro kost. Zowel Egbert Lachaert (Open Vld) als Bart Tommelein (Open Vld) hadden al zo’n mailing gedaan naar alle leden. Dat gaan ze dus niet opnieuw doen.
• De eerste en mogelijk tweede ronde van de verkiezingen moeten afgewerkt worden tussen 22 en 29 mei. Die verlopen dus nu grotendeels digitaal, al kunnen mensen ook per brief of zelfs per telefoon stemmen.
• Zo gaan de kandidaten opnieuw het strijdtoneel in, al zal het allemaal minder fel zijn. Bart Tommelein, die zelf door corona werd getroffen, is ondertussen als Oostendse burgemeester volop bezig met de crisis in z’n eigen stad. Lachaert is dan weer als fractieleider in de Kamer volop bezig met het parlementaire werk.
• Overigens heeft de statutaire commissie van Open Vld zich ondertussen ook schriftelijk uitgesproken over het gerommel. Immers, een pak leden waren ervan overtuigd dat niet het partijbestuur, maar de bredere partijraad moest beslissen.
• Niet dus, volgens de commissie, die wel degelijk het partijbestuur bevoegd verklaart en niet de partijraad.
• Wel tikt de statutaire commissie het partijbestuur en de voorzitter op de vingers: het partijbestuur werd niet formeel bijeengeroepen, het advies van het Kiescomité werd niet volledig gecommuniceerd en de kandidaten voor het partijbestuur werden niet geraadpleegd. ‘Maar deze beslissing werd inmiddels uitgevoerd en kan aldus niet meer teruggeschroefd worden, waardoor een nietigverklaring ervan zonder voorwerp is.’

Boeiend om te volgen: Wie is nu eigenlijk de kapitein op het schip?

• In België mocht men ‘de kapitein in volle crisis niet vervangen’, en daarom bleef plots de nobele onbekende Sophie Wilmès op post, om ons ‘door de storm te loodsen’. Dat ze dat bovendien met volmachten doet, en zo rond het Parlement gaat, leverde al boeiende constitutionele debatten op, zoals gisteren in de Kamer.
• In de Verenigde Staten is ook een heftig debat rond ‘who’s in charge?’ aan de gang: president Donald Trump wil daar z’n economisch herstelplan erdoor duwen, zelfs als dat tegen de wil van gouverneurs in is. De federale overheid versus de staten dus: een zeer oude discussie in de VS.
• ‘When somebody’s the president of the United States, the authority is total‘, zo stelde Trump op z’n dagelijkse persconferentie. ‘De autoriteit van de Amerikaanse president is totaal. En de gouverneurs weten dat. Ze kunnen niets doen zonder de toestemming van de president.’
• ‘We don’t have King Trump, we have President Trump‘, zo repliceerde de gouverneur van New York, Andrew Cuomo. ‘We zijn van een koning afgescheurd ooit, en namen George Washington als president, niet als koning. Hij heeft helemaal geen totale autoriteit. Als hij me zou bevelen om te heropenen en dat zou de publieke gezondheid in gevaar brengen, dan doe ik het niet.’
• Op Twitter schoot Trump terug: ‘Cuomo wil onafhankelijkheid. Dat gaat niet gebeuren!’ Hij vergeleek de situatie zelfs met de film Mutiny on the Bounty. ‘Een goede oude muiterij zo af en toe is opwindend en verkwikkend om te zien, zeker als de muiters zo hard hun kapitein nodig hebben.’ Om maar te zeggen: er zijn wel meer schepen die op dit moment onstabiel varen.