De Vlaamse regering heeft vannacht een akkoord bereikt rond twee grote dossiers: de stikstof en de bouwshift. “Historisch”, klinkt in de wandelgangen, “een kwantumsprong, dit akkoord brengt ons zelfs verder dan Nederland”, zo klopt men zich op de borst. Opvallend daarbij: veel lof voor de methodiek van minister-president Jan Jambon (N-VA), van bij de coalitiepartners ook. “Hij heeft hier hard aan gewerkt, en de aanpak zat goed”, zo is te horen. Meteen kan de Vlaamse regering met hun ‘Krokusakkoord’ heropleven, zeker Jambon zelf, die in heel de Covid-periode maar moeilijk kon scoren. Nu wil men vooral het contrast met de federale regering onderstrepen: “Wij maken wél deals die tot in de puntjes zijn uitgewerkt. Geen losse eindjes.”

In het nieuws: Straks in het Vlaams Parlement stelt de Vlaamse regering haar Krokusakkoord voor.

De details: De deal komt er na weken onderhandelingen, over dossiers die een jaar aansleepten.

• “Jan heeft dat goed aangepakt. Stap voor stap, iedereen meenemen, dat was de juiste tactiek.” Het was een tijdje geleden, maar de afgelopen dagen, en ook vanmorgen, klinkt lof over de minister-president bij de andere ministers in zijn regering. Als je wint, heb je vrienden.
• “Inderdaad, de methode zat goed. En hij heeft gedurfd iedereen, ook zijn eigen partijgenote Zuhal Demir (N-VA) terug in haar kot te duwen“, zo klinkt bij een andere minister in de Vlaamse regering. “Jan stond boven de emotie van de vakministers, en nam iedereen mee in de methode van de trechter, steeds verder richting een akkoord. Als hij dat mag doen, is hij op z’n best”, zo is elders wat diplomatischer te horen.
• Daarbij speelde Jambon de diplomaat, de dealmaker, die pendeldiplomatie hanteerde tussen zijn ministers, over twee grote dossier: de stikstof en de bouwshift. Bij dat eerste zat de discussie vooral tussen minister van Landbouw Hilde Crevits en haar CD&V, die tegenover de minister van Omgeving Zuhal Demir en haar N-VA stond. Het tweede dossier was van groot belang voor Bart Somers en zijn Open Vld, die een regeling wilden, samen met dat stikstofdossier.
• Dat laatste kwam ook Jambon niet slecht uit: “Op die manier kon hij een echt Krokusakkoord maken, waarbij in één keer echt grote dossiers geregeld worden. En nu kan de Vlaamse regering echt verder met een nieuw elan”, zo stelt een insider. “En kijk: je moet toch ook noteren dat alle partners dit grondig akkoord een kans hebben gegeven, door allemaal hun mond te houden. Jan heeft zich teruggetrokken, maandenlang, en geen ronkende verklaringen afgelegd.”

Wat dit nu betekent voor de Vlaamse regering: Een echte kans op een herstart.

• Het was Jambon zelf, die een crisissfeer afriep over zijn ploeg, toen hij midden november op de radio openlijk toegaf dat zijn regering “met een vertrouwensprobleem zat“. En hij voegde er toen aan toe “dat het zijn taak was om dat vertrouwen te herstellen”.
• Dat werd nog versterkt door zijn viceminister-presidenten, Bart Somers en Hilde Crevits, die niet onder stoelen of banken staken dat het vierkant draaide. Twee grote dossiers, dat van de stikstof en de bouwshift (“bouwshit” genoemd, in de wandelgangen), zweefden al bijna een jaar boven de ploeg. En de timing om eind 2021 met een groot akkoord uit te pakken, haalde Jambon niet.
• Daardoor begon ook 2022 bleek voor Jambon. Een aantal heftige momenten in het normaal versufte halfrond van het Vlaamse Parlement, onder meer over de sociale woningen, waarbij de meerderheid compleet verdeeld was, versterkten nog het parfum van crisis. De grap deed de ronde in de Wetstraat “welke regering nu eigenlijk het slechtst aaneen hing, de Vlaamse of federale?“
• Om maar te zeggen: de opluchting is groot, nu er een deal is. En dat die erg gedetailleerd is, zoals ook het Vlaams regeerakkoord met 300 pagina’s dat was, ziet iedereen als een goede zaak. “Je kan dit niet proberen regelen, omdat het allemaal zo technisch is, zonder het helemaal in detail te doen. Het is dus echt tot in de puntjes uitgewerkt. Want natuurlijk hebben wij het voorbeeld van de federale regering gezien, die akkoord na akkoord maken, om er dan achteraf op te moeten terugkomen, of het opnieuw te moeten onderhandelen. Geen Vivaldi-praktijken voor ons“, klinkt bij een minister.
• Zeker bij N-VA, voor wie die Vlaamse regering het vlaggenschip moet zijn van hun ambities als beleidspartij, haalt men opgelucht adem. “Vlaams gaat de begroting naar een evenwicht, de woonfiscaliteit wordt hervormd, de belasting op arbeid wordt verlaagd, én de grote dossiers worden nu opgelost. Het contrast met Vivaldi kan niet groter zijn. Die doen niks en wat ze doen is verkeerd“, klinkt strijdvaardig op het partijhoofdkwartier.
• Ja, de wil is er wel om nu samen door te pakken. Bij alle partners”, zo klinkt ook enthousiast bij CD&V. “Het heeft lang genoeg aangesleept, die periode van stuurloosheid.”
• En ook Jambon zelf, die persoonlijk zwaar moest incasseren als regeringsleider, kan nu herleven. “Hij is zo tevreden dat die Covid-ellende nu eindelijk wegtrekt. Dat geeft echt een kans om terug op het voorplan te komen”, zegt een insider. Vanmiddag in het Vlaams Parlement stelt Jambon zijn akkoord voor, vermoedelijk onder luid applaus van de meerderheid.

Wat is er nu beslist? Een pak landbouwbedrijven moet dicht, maar in ruil is er 3,7 miljard euro steun.

• Stikstof was een huizenhoog probleem geworden: de EU vraagt al langer strengere normen, en twee arresten maakten de zaak urgent. De rechter beval de Vlaamse regering in te grijpen, de facto dreigde een stop van vergunningen als er niets gebeurde aan de regels.
• Landbouw is goed voor bijna één derde van alle uitstoot, en kwam daardoor scherp in het vizier van bevoegd minister Demir. Maar die botste dus op Crevits en achter haar partijvoorzitter Joachim Coens (CD&V), die traditioneel de rol van verdediger van de Boerenbond op zich namen.
• Het akkoord is een consensus, waarbij CD&V voor zo’n 3,7 miljard aan compensaties uit de brand sleepte, maar waarbij N-VA toch voor Demir ook wat binnenhaalt: de veestapel wordt stevig afgebouwd. Wat zit er in de deal?
  • Uitkoop van de 60 meest vervuilende landbouwbedrijven tegen 2025.
  • Vrijwillig uitkoopaanbod voor meer dan 118 bedrijven.
  • Mestverbod in waardevolle natuur vanaf 2028.
  • Afbouw van de veestapel, specifiek voor varkens, die groter is dan onder de groene minister Vera Dua destijds.
  • Sterke “sociaal flankerende maatregelen“, die de boeren moeten begeleiden.
• Tegelijk is er dus de bouwshift, die vannacht ook definitief is onderhandeld in de details. Daarbij lag de consensus eigenlijk al enkele weken geleden op tafel, maar daar verraste viceminister-president Somers zijn coalitiepartners, door het plots als “zijn plan” te communiceren.
• In grote lijnen zit de oplossing erin dat het woonuitbreidingsgebied overal onder een stolp wordt gezet, waardoor het eigenlijk beschermd is. Maar gemeenten kunnen dat wel opheffen, als ze er bijvoorbeeld bos van maken, en dan compenseren. Daarbij kunnen de gemeenten dan beroep doen op een Vlaams fonds, dat die compensatie mee financiert. In totaal wordt er 1,6 miljard voor uitgetrokken.
• Daarbij maakt men zich sterk dat dit aan “100 procent van de waarde van die grond” zal gebeuren, een slogan die Open Vld altijd hanteerde. Maar onderliggend blijft de vraag: wat is die precieze waarde dan, die zogenaamde ‘venale waarde’ van de grond, als er geen echte verkopersmarkt meer is, door de stolp om de gronden? Bouwgrond, of toekomstige bouwgrond, is het alvast niet meer. De kans is dus groot dat wie droomde van een gouden belegging door grond te kopen in zo’n woonuitbreidingsgebied, toch zijn of haar verwachtingen zal moeten bijstellen.

Blijven volgen: Nord Stream 2-pijplijn sneuvelt, en dat heeft grote diplomatieke gevolgen.

• “Who in the Lord’s name does Putin think gives him the right to declare new so-called countries on territory that belonged to his neighbors?” Een wat vermoeid ogende, en bij momenten haperende, maar toch in woorden erg felle Joe Biden haalde gisterenavond hard uit naar de Russische president Vladimir Poetin.
• De Amerikaanse president, zelf een kind van de Koude Oorlog, lijkt dit soort diplomatiek pokerspel alvast zeer goed te verstaan: hij sprak gespierde taal aan het adres van Rusland, en waarschuwde tegelijk voor de stijgende energieprijzen in eigen land. En hij wees er trots op dat het Westen helemaal niet plooit maar “verenigd staat, in zijn respons”.
• Dat Rusland immers de twee afgescheurde republiekjes, Donetsk en Loehansk, heeft erkend, was niet het belangrijkste element. Wel dat Poetin meteen ook de territoriale claims van die beide onderschrijft: twee derde van de gebieden die beide schurkenstaatjes claimen, hun hele provincie of oblast, is vandaag wel in de handen van het Oekraïense leger. Of Rusland dan toch verdergaat in de escalatie van geweld, is de vraag die iedereen zich stelt.
• Misschien wel het grootste nieuws in het hele conflict kwam daarbij gisteren niet uit het Witte Huis, maar uit Duitsland, waar bondskanselier Olaf Scholz eigenlijk vriend en vijand verraste, door meteen naar één van de felste wapens in zijn arsenaal te grijpen: de Nord Stream 2-pijplijn wordt geschrapt. Die ligt nochtans gebruiksklaar, en kan vanuit Rusland rechtstreeks Duitsland bevoorraden met gas.
• Maar Scholz, zelf een sociaaldemocraat, moet rekening houden met zijn coalitiepartners, en met name met de groene minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock. Voor de groenen was die pijplijn al langer een probleem, zij duwen nu door, waardoor het grootste Europese land zich herpositioneert.
• Meteen klonk in Oost-Europa gejuich, vanuit Oekraïne kwamen forse felicitaties: de pijplijn was al jaren een groot issue voor die landen, die zich door Duitsland diplomatiek ondermijnd voelden, in hun relatie met Rusland, die hen dan niet meer nodig had om gas te exporteren.
• Scholz legde zo tegelijk de lat hoog voor alle andere westerse landen, door meteen een hoofdvogel op te offeren in maatregelen. De sancties die nu volgen, vanuit de EU zijn niet min: Rusland wordt onder meer uit het internationale betalingssysteem gestoten.
• De reacties uit Rusland waren grimmig. Vooral voormalig president Dmitri Medvedev, vandaag nog steeds regeringslid, viel op in een tweet: “Welkom in de nieuwe wereld waarin de Europeanen binnenkort 2.000 euro zullen betalen voor 1.000 kubieke meter aardgas!”, schreef hij in het Engels. Die prijs is dubbel zo hoog als de huidige gasprijs.
• Dat was koren op de molen van al wie onderstreept dat Rusland haar gas inzet in het geostrategische spel. Meteen reageerden zowel Bart De Wever (N-VA) als Georges-Louis Bouchez (MR) op de tweet. “Wat is er nog nodig om te beseffen dat het waanzinnig is om afhankelijk te zijn van gas? Laten we de kerncentrales nu verlengen en aan een energiemix werken die onafhankelijkheid, klimaat en prijs vrijwaart”, zo stelde Bouchez.
• Die eiste vanmorgen opnieuw dat de federale regering haar beslissing over de kernuitstap vervroegt. De MR voelt immers momentum in het dossier: de kans dat Vivaldi vandaag aandurft om de kerncentrales effectief dicht te doen, krimpt steeds verder. Het is niet langer de MR alleen, die de centrales wil openhouden.
• En vanuit de oppositie beukt de N-VA maar in op Vivaldi: “De federale regering bepleit al anderhalf jaar dat we CO2-neutrale kerncentrales moeten vervangen door gascentrales die ons vatbaarder maken voor dit soort chantage. Stop die waanzinnige kernuitstap nu”, liet De Wever weten.
• En ook heel opvallend: Vooruit-voorzitter Conner Rousseau gebruikte het nieuws over Medvedev om nog eens zijn pleidooi te herhalen voor een verlaging van de btw op gas. De Vivaldi-ploeg greep immers enkele weken geleden in, en verlaagde het tarief van de btw op elektriciteit wel naar 6 procent, maar gas bleef op 21 procent, tot teleurstelling van de socialisten. “Btw op gas moet naar 6 procent. Moet daar echt nog iemand van overtuigd worden?”.

Genoteerd: Donald Trump steunt Poetin.

• Hij mag niet meer op Twitter, maar voormalige president Donald Trump vindt altijd manieren om zijn mening kenbaar te maken. En dat deed hij ook over de crisis in Oekraïne, waarbij hij compleet ingaat tegen zijn opvolger Joe Biden.
• In een interview met de “The Clay Travis & Buck Sexton Show” ging de oud-president fors door: “Ik zag het gisteren op een tv-scherm en dacht: dit is geniaal. Poetin verklaart een groot deel van Oekraïne onafhankelijk, en ik dacht, dat is echt wonderful”, zo stelde hij;
• “Dus, Poetin zegt nu, het is onafhankelijk. En ik dacht: ‘Hoe slim is dat nu?’ En nu trekt hij binnen als vredesmacht. Dat is wel de sterkste vredesmacht die ik al gezien heb. We zouden dat zelf kunnen gebruiken, aan onze zuidelijke grens. Die gast is zo slim. Ik ken hem echt goed. Echt, heel heel goed.”

Pijnlijk: Er is hommeles over een rapport van de CREG over de kernuitstap, net nu.

• “Wie heeft geëist dat dit rapport offline werd gehaald? Waarom geen transparantie over dit zo strategisch belangrijke dossier? Er is uitleg verschuldigd: Wie? Waarom? Vertrouwen is onontbeerlijk.” Het een-tweetje tussen de MR en de N-VA was bijna gênant gisteren: Georges-Louis Bouchez die uiterst geprikkeld reageert, nadat Bert Wollants, de energiespecialist van N-VA, aankaart dat er iets vreemd aan de hand was met een rapport van de CREG.
• Die energiewaakhond publiceerde dit weekend een opvallend rapport, waarin het eigenlijk brandhout maakte van de manier van werken van Elia, de beheerder van het elektriciteitsnet. Die had de toekomstige nood aan energiecentrales berekend. Niet voor het eerst staat Elia, een beursgenoteerd bedrijf dat op zoek is naar winst, tegenover de CREG, een overheidsinstelling die de energiemarkt moet bewaken.
• Daarbij maakte Elia ramingen voor de winters van 2025 en 2026. En vervolgens besprak de CREG die in een rapport. Daarin zegt de energiewaakhond dat Elia een reeks van 21 fouten zou gemaakt hebben. De CREG haalde bovendien ook frustraties aan over het gebrek aan inzage vanuit Elia. En, klap op de vuurpijl: er zouden volgens de CREG meer dan twee nieuwe gascentrales nodig zijn, als de kernreactoren allemaal sluiten.
• Dat viel uiteraard Wollants op, die meteen Tinne Van der Straeten (Groen), de bevoegde minister, parlementaire vragen stelde. Het bewuste rapport verdween daarna van het internet, de CREG had het over een “voorbarige publicatie van documenten”, en moest door het stof. Er komt dus nog een nieuw, opgekuist rapport.
• Voor de groene minister is het een zoveelste vervelende hindernis, want net de rapporten van die twee spelers, de CREG en Elia, zouden de scherprechter moeten zijn in de beslissing die de federale regering wil nemen. Zeker Elia is voor de groenen van belang: Ecolo-voorzitter Jean-Marc Nollet heeft al gezegd dat hij zich neerlegt bij hun advies. Dat wordt haast zeker positief over de kernuitstap: in de Kamer op een hoorzitting eind november stelde de topman al dat dit geen probleem zou worden voor de bevoorradingszekerheid.
• Van der Straeten stuurde nu een brief naar beiden, en riep hen ook op het matje, om beter gegevens uit te wisselen. Dat het opnieuw vervelende ruis op de boodschap is voor de minister, is wel duidelijk.
• Maar tegelijk gaan ook de lobbyisten voor nucleaire energie wel erg slordig om met hun rapporten. Françoise Chombar, de voorzitster van chipfabrikant Melexis, leidt al langer een groepje industriëlen en ingenieurs, die zich publiek verzetten tegen de kernuitstap. Maar de studie die zij presenteerden om hun argumenten kracht bij te zetten, bleek ook Gruyèrekaas: het zal vol gaten. Er zat niets anders op dan de studie offline te halen.

In zicht: Het einde van de crisistoestand rond corona.

• Op 4 maart komt het Overlegcomité bijeen, om te doen wat iedereen eigenlijk al verwacht: de coronamaatregelen opheffen. Dat is niet meer dan logisch: op dit moment zijn er eigenlijk nog maar 287 patiënten met Covid-19 op intensieve zorgen, men zit dus al lang onder de drempel die nodig is volgens de eigen barometer.
• Pas op die vrijdag, binnen negen dagen, zou dan ‘code geel’ worden ingevoerd, waarbij zowat alle maatregelen wegvallen, zoals het sluitingsuur of het CST in de horeca en andere zaken. Ook mondmaskers zouden dan verdwijnen. Enkel het gebruik van de CO2-meter zou nog gelden.
• Al kan het ook dan aanslepen, mogelijks tot midden maart, voor die barometer effectief op geel gaat. Al hoopte zelfs minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) dat het “relatief snel kan gaan”, in de Kamer gisteren.
• Het is opvallend hoe men in sommige landen, zoals België, eerder sleept met de voeten om de situatie minder streng te maken, terwijl andere leiders, zoals Boris Johnson in het Verenigd Koninkrijk, er als de kippen bij waren om de maatregelen te lossen. Veel heeft te maken met de politieke dynamiek in de ploegen, eerder dan met medische argumenten: voor Vivaldi was Covid altijd een middel om de boel bijeen te houden, Johnson had net de opening nodig, om de aandacht van zijn eigen problemen af te leiden.
• Hoe dan ook lijkt daarmee het doek te vallen over een periode van bijna twee jaar noodsituatie. Want ook juridisch zal die ‘federale fase’ die was afgekondigd in maart 2020 dan aflopen. 

Tenslotte: Vooruit-boegbeeld wil zelfs coke legaliseren.

• Een opvallend standpunt van Jinnih Beels (Vooruit), Antwerps schepen en boegbeeld van de Vlaamse socialisten: in Knack zet ze een boompje op over de legalisering van drugs, zelfs harddrugs als cocaïne.
• Dat doet ze in een dubbelgesprek met criminoloog Tom Decorte (Ugent), die al jaren dat standpunt verdedigt. Maar Beels, zelf schepen in Antwerpen waar een ‘war on drugs’ woedt, gaat er in mee: het gebruik van cannabis en cocaïne moet uit de strafwet, zo zegt ze.
• En ze gaat nog verder: “Finaal moet je als overheid ook de productie en distributie van drugs gaan reguleren en controleren. Zodat je bijvoorbeeld bij substanties als cannabis op z’n minst weet wat erin zit.”
• De overheid als dealer dus, die uiteindelijk ook zelf drugs verkoopt: “Zeker als we ook echt een klap willen uitdelen aan de drugsbendes en de illegale handel.”