‘Mocht Karl Marx vandaag nog leven, dan zou hij zich zonder twijfel gesterkt voelen in zijn overtuigingen. Dat wil niet zeggen dat Marx gelijk had, wel dat als de markteconomie (een term die te verkiezen is boven de steeds fout gebruikte term kapitalisme) nu moet overleven, het tijd is om op te staan en actie te ondernemen.’

Dat schrijft Steen Jakobsen, de Chief Investment Officer van de Deense Saxo Bank, in een email aan deze redactie.

Een steeds kleinere groep van steeds grotere winnaars

Volgens de Deen maken we wel degelijk een K-vormig herstel mee, een letter die niet enkel de huidige stand van de economie, maar ook die van de politieke en de sociale spanningen weergeeft.

Jakobsen anticipeert dat zowel op sociaal vlak als in de politiek, in de economie en op de financiële markten een steeds kleinere groep van steeds grotere winnaars zal opstaan. Aan de andere kant van het spectrum zal een steeds groter deel van de bevolking naast de boot vallen.

Covid-19 versnelt bovendien een aantal trends die al actief waren: 

• Anti-globalisering
• De instorting van de wereldorde
• Toenemend nationalisme
• Gebrek aan privacy
• Ongrondwettelijke avondklokken
• Ongelijkheid
• …

Daarbovenop heeft de pandemie de inkomsten van een groot aantal werknemers, instellingen, kmo’s en zelfstandigen gedecimeerd.

We stellen de foute vraag

De vraag die we ons moeten stellen is dus niet wanneer de wereld terug op pre-Covidniveau komt. De vraag is: hoe ontwikkelen we een nieuw systeem, dat gebaseerd is op het vrijemarktdenken, dat de inzet van geld en middelen beter toewijst/verdeelt en – belangrijker nog – het gevoel van rechtvaardigheid verbetert?

Fairness is the name of the game

Billijkheid (fairness) is wat ons rechtssysteem in stand houdt. Wetten worden enkel nageleefd zolang ze als billijk en onbevooroordeeld worden gepercipieerd. Wanneer billijkheid tekortschiet, schiet de maatschappij tekort, aldus Jakobsen.

Uiteraard hebben mensen het recht rijk te zijn, maar diezelfde maatschappij heeft de verplichting om mensen op te leiden en gelijke rechten te creëren voor iedereen, ongeacht geslacht, overtuiging en ras.

Groot wordt groter; arm wordt armer

Waar de globalisering in heeft gefaald is het verzachten van de pijn en het opvangen van de mensen die naast de vruchten van de economische omwenteling grepen. 

Het nieuwe model is gebaseerd op platformen en bedrijven die monopolistische structuren hebben gecreëerd en die groot groter hebben gemaakt en arm armer. Dat voornamelijk omdat herscholing ondermaats blijft en de modus operandi het behoud, eerder dan het creëren, van jobs is geworden.

Jakobsen heeft nog een reeks tips voor bedrijven

• Verwacht u eraan meer te moeten betalen voor nieuwe werknemers. De arbeidsmarkt telt steeds minder ‘zwakke jobs’ – wie iets kan, heeft wel degelijk een betere onderhandelingspositie.
• Leid mensen op en neem stagiairs in dienst. De wereld heeft gebrek aan mensen die iets ‘reëels’ doen. 
• Wat niet ‘groen’ is, wordt kansloos. Overheden, klanten en geldmarkten zullen op dat vlak steeds meer hindernissen opwerpen.
• Het huidige, geglobaliseerde, just-in-time model is steendood. Het zal plaatsmaken voor een groen model van betere kwaliteit en hogere marges.

Bonus: We vinden in de recente ontwikkelingen dus de dynamiek van het kapitalisme terug, zoals die door Karl Marx werd beschreven: 

• Bedrijven worden minder efficiënt, wat de ROI doet dalen. 
• Die bedrijven proberen hun winsten dan op niveau te houden door de lonen te laten dalen, met de loontrekkende als benadeelde. 
• Wanneer deze scheeftrekking haar grens bereikt, gaan bedrijven speculeren om hun ROI op niveau te houden. 
• Deze dynamiek leidt tot steeds meer inkomensongelijkheid, waarna nieuwe financiële crises onvermijdelijk worden (en volgens Marx… de revolutie nakend is).