Waarom zijn er zo veel coronadoden? ‘Door slechte politieke beslissingen’, zegt historicus Yuval Harari in een opiniestuk in de Financial Times.
Al jaren staat Yuval Harari bekend als vooruitstrevende denker en intellectuele rockster. Zijn boeken Sapiens en Homo Deus maakten van hem een wereldfenomeen. Newsweek organiseerde vorig jaar een evenement in de Antwerpse Lotto-arena met Harari als gast, toen het coronavirus nog een ‘griepje’ was. Vandaag analyseert de historicus het voorbije pandemiejaar.
200.000 ton met 22 man
Harari vat de coronacrisis samen vanuit een breed perspectief. ‘Vroeger, toen mensen geconfronteerd werden met plagen als de Zwarte Dood, hadden we geen idee wat de oorzaak was of hoe het gestopt kon worden. Toen in 1918 de Spaanse griep toesloeg, konden de beste wetenschappers ter wereld het dodelijke virus niet identificeren. Veel van de tegenmaatregelen waren nutteloos en pogingen om een effectief vaccin te ontwikkelen waren vruchteloos.
‘Veel mensen denken dat de verschrikkelijke tol die het coronavirus heeft geëist, aantoont dat de mensheid machteloos staat tegenover de macht van de natuur.’
2020 heeft volgens Harari aangetoond dat de mensheid verre van hulpeloos is. ‘Epidemieën zijn niet langer oncontroleerbare natuurkrachten. De wetenschap heeft ze veranderd in een beheersbare uitdaging. ’Een voorbeeld: ‘In 2020 kon de wereldhandel min of meer probleemloos blijven functioneren omdat er maar heel weinig mensen bij betrokken zijn. Een hedendaags containerschip kan meer vracht vervoeren dan de handelsvloot van een heel koninkrijk uit de zestiende eeuw. In 1582 had de Engelse handelsvloot een totaal draagvermogen van 68.000 ton en waren er ongeveer 16.000 matrozen nodig. Het containerschip OOCL Hong Kong, dat in 2017 werd gedoopt, kan zo’n 200.000 ton vervoeren met een bemanning van 22 man.’‘
In 1918 bewoonde de mensheid alleen de fysieke wereld. Toen de Spaanse griepde wereld overspoelde, kon de mensheid nergens heen vluchten. Vandaag leven velen van ons in twee werelden: de fysieke en de virtuele. Toen het coronavirus door de fysieke wereld circuleerde, verplaatsten veel mensen een groot deel van hun leven naar de virtuele wereld, waar het virus niet kon volgen.’Honderdduizenden vermijdbare sterfgevallenDe historicus vraagt zich af waarom is er dan toch zo veel dood en lijden is. Zijn conclusie: ‘Door slechte politieke beslissingen.’
Honderdduizenden vermijdbare sterfgevallen
De historicus vraagt zich af waarom is er dan toch zo veel dood en lijden is. Zijn conclusie: ‘Door slechte politieke beslissingen.’
‘Vandaag beschikt de mensheid over de wetenschappelijke middelen om covid-19 te stoppen. Verschillende landen, van Vietnam tot Australië, hebben bewezen dat ze zelfs zonder een vaccin de epidemie kunnen stoppen. We kunnen het virus dus verslaan, maar we zijn niet zeker of we bereid zijn om de kosten van de overwinning te betalen. Daarom heeft de wetenschap een enorme verantwoordelijkheid op de schouders van de politici gelegd.’
‘Helaas hebben te veel politici verzuimd die verantwoordelijkheid op zich te nemen’, zegt Harari. ‘De populistische presidenten van de VS en Brazilië hebben het gevaar gebagatelliseerd, geweigerd naar deskundigen te luisteren en in plaats daarvan samenzweringstheorieën gelanceerd. Ze kwamen niet met een degelijk federaal actieplan en saboteerden pogingen van staats- en gemeentelijke autoriteiten om de epidemie een halt toe te roepen. De nalatigheid en onverantwoordelijkheid van de regeringen Trump en Bolsonaro hebben geleid tot honderdduizenden vermijdbare sterfgevallen.’
Een ongeluk in slow motion
Harari is ook niet mild voor zijn eigen land, Israël. ‘Net als Taiwan, Nieuw-Zeeland en Cyprus is Israël in feite een eilandstaat, met gesloten grenzen en slechts één toegangspoort: de luchthaven Ben-Gurion. Op het hoogtepunt van de pandemie heeft de Israëlische regering toegestaan dat reizigers de luchthaven zonder quarantaine of zelfs behoorlijke screening passeerden.’
Israël en het Verenigd Koninkrijk namen vervolgens wel het voortouw bij de uitrol van coronavaccins. ‘Maar hun vroegtijdige verkeerde inschatting kwam hun duur te staan. In Groot-Brittannië heeft de pandemie het leven gekost aan 120.000 mensen.’
Harari concludeert dat de mensheid er tot dusver niet in slaagde de pandemie in te dammen of een mondiaal plan uit te werken om het virus te verslaan. ‘De eerste maanden van 2020 waren als het kijken naar een ongeluk in slow motion. Dankzij de moderne communicatiemiddelen konden mensen over de hele wereld in real time de beelden zien, eerst vanuit Wuhan, toen vanuit Italië, en vervolgens vanuit steeds meer landen. Maar, er was geen mondiaal leiderschap om te voorkomen dat de catastrofe de wereld zou overspoelen.’
‘Politici slaagden er niet in een internationale alliantie tegen het virus te vormen en overeenstemming te bereiken over een mondiaal plan. De twee grootste supermachten, de VS en China, hebben elkaar ervan beschuldigd essentiële informatie achter te houden, desinformatie en samenzweringstheorieën te verspreiden en zelfs opzettelijk het virus te verspreiden.’
Menselijk falen
‘Het covid-jaar heeft een belangrijkere beperking van onze wetenschappelijke en technologische macht blootgelegd’, zegt Harari. ‘Wetenschap kan de politiek niet vervangen. Wanneer we besluiten moeten nemen over beleid, moeten we rekening houden met vele belangen en waarden. En aangezien er geen wetenschappelijke manier is om te bepalen welke belangen en waarden belangrijker zijn, is er ook geen wetenschappelijke manier om te beslissen wat wij moeten doen.’
Harari legt uit waarom: ‘Wanneer we bijvoorbeeld beslissen of we een lockdown opleggen, is het niet voldoende ons af te vragen: Hoeveel mensen zullen ziek worden door Covid-19 als we de lockdown niet opleggen? We moeten ons ook afvragen: Hoeveel mensen zullen depressief worden als we wel een lockdown opleggen? Hoeveel mensen zullen lijden aan slechte voeding? Hoeveel mensen zullen niet naar school gaan of hun baan verliezen? Hoeveel zullen er mishandeld of vermoord worden door hun echtgenoten? Zelfs als al onze gegevens accuraat en betrouwbaar zijn, moeten we ons altijd afvragen: Wat tellen we? Wie beslist wat te tellen? Hoe evalueren we de cijfers ten opzichte van elkaar?’
Zelf geeft Harari geen antwoorden op die vragen. ‘Het zijn de politici die de medische, economische en sociale overwegingen tegen elkaar moeten afwegen en met een alomvattend beleid moeten komen. Als covid-19 zich in 2021 toch blijft verspreiden en miljoenen mensen doodt, of als in 2030 een nog dodelijkere pandemie de mensheid treft, zal dat geen oncontroleerbare natuurramp zijn en ook geen straf van God. Het zal een menselijk falen zijn en – preciezer – een politiek falen’, besluit Harari.
(am)
Lees ook:
