Drie vaccins zijn nu al onderweg naar de geneesmiddelenautoriteiten. Het vaccin van Moderna beschermt voor 94,5 procent tegen het coronavirus, dat van Pfizer en BioNTech voor 90 procent en dat van AstraZeneca en de universiteit van Oxford is ‘bijna klaar’. Het eerste en het laatste hebben een groot logistiek voordeel.
De race naar een coronavaccin nadert zijn ontknoping. De vaccins van Moderna en Pfizer bieden allebei 95 procent effectiviteit tegen het coronavirus. Eerst zei Pfizer 90 procent, maar dat werd later bijgesteld naar 95 procent. Maandag lieten AstraZeneca en de universiteit van Oxford dan weten dat hun vaccin 70 procent doeltreffend is, maar dat is een gemiddelde, want de resultaten verliepen in twee groepen.
Bij één groep werd eerst een halve dosis gegeven en een maand later een volledige dosis. Die was 90 procent effectief. Een andere groep kreeg twee volledige dosissen met een maand tussen. Die was 62 procent doeltreffend. Daardoor kwam AstraZeneca terecht op een gemiddelde van 70 procent.
Alle drie de vaccins zitten aan het einde van hun laatste testfase en kunnen dus bijna naar de markt. Maar, waarschuwde Holthof eerder al, ‘er is geen vaccin voor de autoriteiten er markttoelating voor geven’.
Bij AstraZeneca wordt er bijvoorbeeld steeds meer getwijfeld aan de relevantie van de resultaten. Het toedienen van de anderhalve dosis was een ‘fout’ en is daarom bij een kleinere groep gebeurd. Het bedrijf gaat zijn testen met die anderhalve dosis herstarten om te zien waar ze uitkomen.
Boodschapper
Om het verschil te duiden tussen de drie vaccins moeten we even technisch worden. Zowel Moderna als Pfizer gebruikt het zogenaamde boodschapper-RNA. Daarbij wordt een stukje genetisch materiaal van het coronavirus in ons lichaam gepompt en in een cel geïnjecteerd. Die cel gaat zich dan gedragen als het coronavirus, met de bekende stekels, waarop andere cellen die zien als gevaarlijk en meteen antistoffen aanmaken. Daardoor kan het virus ons lichaam niet meer binnendringen.
De universiteit van Oxford en AstraZeneca doen het anders. Die injecteren een onschuldig virus, in hun geval een verkoudheidsvirus bij chimpansees, in ons lichaam dat een klein stukje coronavirus meeneemt op zijn reis. De andere cellen herkennen dat meteen en reageren op dezelfde manier.
Alle drie de vaccins richten zich op het zogenaamde stekeleiwit, dat cellen infecteert met het virus. ‘De resultaten van Pfizer tonen aan dat we daarmee op de goede weg zitten’, zei Holthof enkele weken geleden in unisono met vele andere experten. Ook het Duitse CureVac richt zich op dat stekeleiwit, maar die zit nog maar in de tweede fase van zijn proeven. Een deel daarvan verloopt in het UZ Gent.
Logistieke nachtmerrie
Er is één groot verschil tussen het Pfizer-vaccin en de twee anderen: de manier waarop het bewaard moet worden. Het Pfizer-vaccin is een logistieke nachtmerrie. Het moet constant op -70 tot -80 graden bewaard worden, ook tijdens het vervoer.
Voor België valt dat nog mee, omdat het vaccin deels in Puurs wordt ontwikkeld, maar in derdewereldlanden kan dat voor een hoop problemen zorgen. Bovendien heeft niet elke huisarts of zelfs ziekenhuis zomaar diepvriezers op -80 graden staan. De meeste Belgische ziekenhuizen zijn nog maar net met het aankoopproces daarvan begonnen.
Temperatuur
Daar hebben de twee anderen een groot voordeel. Het vaccin van Moderna moet tijdens het vervoer maar bewaard worden op -20 graden, de temperatuur van een normale diepvries en achteraf zelfs op 2 tot 8 graden. In de gewone koelkast dus.
Normaal is boodschapper-RNA erg onstabiel in hoge temperaturen, maar Moderna maakt zich sterk dat het door investeringen in zijn technologie een manier heeft gevonden om dat op minder lage temperaturen te bewaren. Het bedrijf is dan ook al tien jaar alleen maar bezig met onderzoek naar boodschapper-RNA. Zijn naam is zelfs afkomstig van de Engelse afkorting mRNA.
De zogenaamde virale vector van AstraZeneca, het andere virus dus, is zeker veel minder onderhevig aan temperatuur. Het brengt wel andere moeilijkheden met zich mee – zo moet AstraZeneca het virus zelf ontwikkelen om het in het lichaam te krijgen – maar kan gewoon in de koelkast bewaard worden. Dat opent dus deuren voor de verdeling ervan.
Goedkoper
Ook is het vaccin van AstraZeneca voor een prikje te krijgen. Het kost maar 1,8 euro per dosis, terwijl dat van Pfizer 12 euro kost. Moderna vraagt 14,7 euro. Dat blijkt uit een tweet die staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker (Open Vld) donderdag de wereld instuurde. Het was eigenlijk niet de bedoeling dat die prijzen bekend raakten.
Alle drie de vaccins moeten in twee dosissen toegediend worden, maar de periode ertussen verschilt. Bij Pfizer zit er drie weken tussen, bij AstraZeneca en Moderna vier weken.
Moderna heeft dus het voordeel van de logistiek, AstraZeneca van de logistiek én de prijs en met een Pfizer-vaccin zijn mensen dan weer sneller immuun. Overheden zullen moeten kijken waar ze hun prioriteiten leggen.
De Europese Commissie bestelde al 300 miljoen dosissen bij Pfizer en 400 miljoen bij AstraZeneca. Met Moderna lopen er vergevorderde gesprekken. België tekende al voor 7,7 miljoen dosissen in op het AstraZeneca-contract en bestelde 5 miljoen dosissen van het Pfizer-vaccin. Volgens de laatste geruchten zou dat voor Kerstmis in Europa kunnen zijn en al in de tweede week van december in de VS.