Een ongeziene cyberaanval legt met één klap de overheidsserver Belnet plat. Belnet bedient een hele reeks websites van ruim 200 overheidsdiensten, van tax-on-web, over universiteiten tot de Kamer. Zelfs afspraken voor een covidvaccin konden niet meer worden gemaakt. Dit is geen werk van amateurs, alles wijst in de richting van een georkestreerde cyberaanval. Want uitgerekend op dezelfde dag waren Oeigoeren in de Kamer uitgenodigd om over de wandaden van het Chinese beleid te komen vertellen. Eerder waren ook Australische parlementsleden slachtoffer van exact dezelfde soort aanval.

In het nieuws: Een hele reeks essentiële diensten gaan bijna een hele dag offline.

De details: Belnet, de overheidsserver, blijkt behoorlijk kwetsbaar.

• Geen thuiswerken meer voor heel wat ambtenaren, geen toegang tot websites van universiteiten en hogescholen, tax-on-web dat helemaal plat ligt, onmogelijk om nog afspraken te maken voor vaccins … In totaal gingen gisteren meer dan 200 sites en platformen rond 11 uur offline, na een gigantische aanval. In vaccinatiecentra in Gent en Antwerpen konden, net als in heel Wallonië, ook geen personen op de wachtlijst bereikt worden: men vaccineerde dan maar de aanwezige vrijwilligers zelf.
• Ook de democratie stokte: in de Kamer, die vandaag de dag erg veel via videoconferentie werkt, werden heel wat meetings noodgedwongen afgeblazen.
• Vanmorgen gaf Dirk Haex, de baas van Belnet, op Radio 1 toelichting bij de cyberaanval
  • ‘De omvang van deze aanval was echt ongezien, en we bestaan ondertussen 28 jaar.’
  • ‘De meeste dagen hebben we aanvallen op onze platformen, we hebben systemen om die tegen te houden. Maar de sterkte van de aanval was zodanig dat we deze keer manueel moesten reageren.’
  • ‘Dit is een type aanval dat erop gericht is om bepaalde websites gewoon volledig ongeschikt te maken voor gebruik.‘
  • ‘We zijn met nationale en internationale specialisten op zoek gegaan naar oplossingen en hebben heel de nacht gewerkt. Om het systeem weer online te krijgen.’

The big picture: Het type aanval en de grootte ervan doen geopolitieke vragen rijzen.

• Uitgerekend gisteren op de agenda in de Kamer: vier resoluties – van de PS, de groenen, Open Vld en van CD&V en cdH – om de verdrukking en vervolging van de Oeigoerse minderheid in China te veroordelen, met daaraan gekoppeld een hoorzitting met specialisten.
• De VS spreken sinds enkele maanden over ‘een genocide‘, president Joe Biden maakt steeds feller een punt van het lot van de Oeigoeren. In Europa is men veel meer verdeeld. Maar zeker in het Europees Parlement is een groep parlementsleden steeds kritischer over wat in het westen van China aan de hand is.
• China zelf is hypergevoelig voor kritiek, zeker vanuit Europa: in maart werden plots tien Europese parlementsleden en academici, allen kritisch voor de Chinese schendingen van de mensenrechten, in de ban gedaan. Daarbij onder meer Anders Fogh Rasmussen, voormalig secretaris-generaal van de NAVO; mensenrechtenonderzoeker Adrian Zenz; Raphaël Glucksmann, Europees Parlementslid in Frankrijk en ook Samuel Cogolati, een eerder onbekend Belgisch parlementslid voor Ecolo.
• Die laatste zou uiteraard ook gisteren op de hoorzitting zijn. Die beloofde niet bepaald positief te worden voor China. Met VUB-professor Jonathan Holslag stond een erg China-kritische spreker gepland. Ook Vanessa Frangville, hoogleraar Chinese Studies aan de ULB, en Ng Sauw Tjho, voormalig China-correspondent van de VRT en gastdocent aan de VUB, zijn experts in de zaak. Maar vooral Koen Stoop van het World Uyghur Congress en de getuigenis van Qelbinur Sidik, iemand die verdrukking van de Oeigoerse minderheid heeft meegemaakt, beloofden bijzonder te worden.
• Net op dat moment lanceert een onbekende bron echter een massale DDos-aanval op de Belgische systemen. Met zo’n ‘distributed denial of service’ bestoken hackers met duizenden computers tegelijk de servers van hun target, in dit geval Belnet.
• Die aanval wordt nu onderzocht door het parket en de Computer Crime Unit. Maar het is onvermijdelijk dat ook de Staatsveiligheid haar licht op de zaak laat schijnen: de zwakte van de ruggengraat van het Belgische computernetwerk van de overheid is hiermee wel glashelder blootgelegd.
• Bovendien zijn er wel meer aanwijzingen: China paste dezelfde techniek al elders toe. Eind maart werd een reeks Australische parlementsleden die zich ook kritisch voor China tonen, slachtoffer van exact dezelfde soort Ddos-aanval. Australië heeft, zeker sinds het land kritisch was over de oorsprong en uitbraak van het covidvirus, een gespannen relatie met China. Maar specifiek werden parlementsleden die zich in een ‘Interparlementaire alliantie’ rond China verenigd hadden, al meermaals geviseerd.
• China is op vlak van cyberoorlogjes niet aan haar proefstuk toe. Ook Japan en India kregen in 2012 al cyberaanvallen te verwerken vanuit China. En vorig jaar liet de Finse inlichtingendienst SUPO weten dat het Finse Parlement een aanval van Chinese hackers had ondergaan. Het ging toen om de groep APT31, computercriminelen in opdracht van de Chinese overheid.
• Zowat alle militaire en strategische analisten gaan ervan uit dat in de spanningen tussen China en het Westen – volgens sommigen al ‘een nieuwe koude oorlog’ genoemd – de rol van cyberoorlogvoering centraal zal komen te staan. België lijkt alvast pover gewapend.

De essentie: Wie ‘pakt’ de strijd met China als politiek thema? Onschuldig is die vraag niet.

• De positie van China, zeker in de nasleep van de covidcrisis, wordt een heet politiek hangijzer. Het land bezorgde gebrekkige of zelfs manifest foute informatie aan de rest van de wereld toen de pandemie begin 2020 uitbrak in Wuhan. De prijs die daarvoor betaald is, blijkt enorm.
• Maar de Chinezen zelf hebben ondertussen diplomatiek een veel agressievere houding genomen: zij willen voor de Amerikanen en het ‘zelfvoldane, arrogante Westen’ niet meer onderdoen, zo blijkt uit steeds meer boodschappen vanuit Peking.
• In Europa reageerden beleidsmakers tot nu toe hoogstens ambigue: maar zelden ging men over tot een directe confrontatie met China, zeker in het tijdperk van Donald Trump, die wel botste met de Chinezen. Liever dan op één lijn met de toenmalige Amerikaanse president te gaan staan, behield men gave diplomatieke banden, en vooral de lucratieve handelsdeals met de Chinezen.
• De enigen die zo al jaren in Europa een erg kritische houding aannemen ten opzichte van China, was het extreemrechtse kamp, dat niet toevallig voluit met Trump sympathiseerde. Onder meer Vlaams Belang in eigen land is, zowel in de covidcrisis als in de discussie rond de Oeigoeren, voor Peking altijd scherp geweest.
• Maar de linkerzijde in Europa is aan een flinke inhaalbeweging bezig. Daarbij helpt het feit dat er in Washington DC een wissel van de macht is, waarbij Joe Biden eigenlijk nauwelijks van Trump verschilt, als het op China aankomt.
• Alleen is er meer aan de hand. Op nogal wat plaatsen in Europa, zeker in België en Frankrijk, rukken extreemlinkse en communistische partijen op, en vreten ze in op de populariteit van de machtspartijen op links, de christendemocraten. En laat die partijen het nu net bijzonder moeilijk hebben om China op het vlak van mensenrechten te veroordelen.
• In eigen land krijgen PVDA-kopstukken als Raoul Hedebouw of Jos D’Haese nauwelijks een vingerwijzing naar China over de lippen: in meerdere interviews leverde dat al ronduit gênante antwoorden op van de normaal verbaal toch hoger begaafde partijwoordvoerders.
• Tegelijk maakt men aan de linkerkant de analyse dat mensenrechten, vaak ook in combinatie met arbeidsrechten – de Oeigoeren worden op plantages en in kampen massaal als dwangarbeiders ingezet – toch hét thema van groen of van links moet zijn, niet van extreemrechts.
• Dat alles maakt dat er rond de Oeigoeren en China in het algemeen enigszins een opbod bezig is. Niet toevallig diende de PS in de Kamer een resolutie in, maar niet als enige. De groenen dragen de Chinese ‘ban’ van Cogolati als een heus ereteken en Groen-fractieleider Wouter De Vriendt gaat mee voorop in de strijd. Enkel Vooruit lijkt niet echt wakker te liggen over het thema, aan de linkerkant in de Kamer.
• Voor de federale regering, met groenen en PS ook daar aanwezig, wordt het een interessant thema om te volgen: kan België, zeker als zou blijken dat China achter de cyberaanval zit, achterop blijven in de strijd om de mensenrechten in China? Tot nu toe blonk de regering uit in een voorzichtige, nietszeggende aanpak: behoorlijk tekenend voor de houding van Sophie WiImès (MR), de minister van Buitenlandse Zaken die vooral op alle dossiers voorzichtig blijft.

De Europese context: De wind is gekeerd in Parijs en Berlijn.

• Nochtans is er in Europa wel sprake van een echte koerswijziging aan de top. Eind december nog duwde de Duitse kanselier Angela Merkel, samen met de Franse president Emmanuel Macron er een handels- en investeringsakkoord met de Chinezen door.
• Zeker voor de Duitsers, voor wie China de grootste exportmarkt is, was dat van economisch belang. Maar de actie vanuit de ‘grote landen’ werd in het Europees Parlement en de Europese Commissie niet geapprecieerd.
• Nadat de Chinezen beslisten om een reeks Europese Parlementsleden in de ban te doen, gingen de poppen helemaal aan het dansen. Ook in Duitsland zag men ondertussen in dat verder inzetten op het onderhouden van goede relaties met de Chinezen weinig tot geen zin meer heeft.
• Gisteren kwam dan het nieuws dat de Europese Commissie zelfs geen moeite meer gaat doen om de uiteindelijke handels- en investeringsdeal goedgekeurd te krijgen: er is gewoon geen politieke meerderheid meer. De onderhandelingen sleepten nochtans zeven jaar aan. Maar op korte tijd is de relatie dus compleet verziekt.

Om te volgen: De Nederlandse regering moet zich uitspreken over Belgische miljoenensubsidies voor kranten.

• Een interessante ontwikkeling in het dossier van de subsidies om kranten dagelijks te bussen. Daarvoor trekt de federale regering liefst 178 miljoen euro per jaar uit, om Bpost subsidies toe te stoppen en zo die papieren kranten een miljoenenkorting te kunnen geven.
• Open Vld-vicepremier Vincent Van Quickenborne wilde die subsidies helemaal afschaffen en diende daarvoor tijdens de vorige regeerperiode een wetsvoorstel in. Maar in maart besliste de Vivaldi-regering, met diezelfde Van Quickenborne, om toch weer Bpost een dergelijk contract opnieuw te gunnen. Er komen wel wat cosmetische aanpassingen, zoals een ‘digitaal luik’.
• Onder meer de PS, die met Pierre-Yves Dermagne (PS) als minister van Werk het dossier beheert, wilde immers in tijden van crisis niet aan dat contract morrelen: het zou goed zijn voor 3.000 jobs bij Bpost, zo wordt altijd beweerd.
• Maar in Nederland – waar van dat soort subsidies geen sprake is, maar het bussen van kranten wel goedkoper gebeurt dan in België – komt steeds meer kritiek op de overheidssteun voor media in België.
• De reden is simpel. Zowat alle Nederlandse kranten zijn in handen van twee Belgische mediabedrijven: DPG (De Volkskrant, het AD, Trouw, Het Parool, plus een hele reeks regionale kranten) en Mediahuis (NRC Handelsblad, De Telegraaf en een hele tros lokale kranten).
• Zo heeft dit duo greep op het maatschappelijke debat in Nederland, via hun titels. En in al die jaren streven ze maar naar één zaak: schaalvergroting. Dat is een duur woord om kosten te besparen.
• Beide mediagroepen deden die oefening eerder in hun thuisland. Wie de moeite doet om op één dag zowel De Standaard, Het Nieuwsblad, De Gazet van Antwerpen en Het Belang Van Limburg – alle in handen van Mediahuis – te lezen, weet wat dit betekent: overal duiken dezelfde artikels op, wat ingekort of misschien met een andere titel of inleiding. Een stevige verschraling: van veel kritische journalistiek is geen sprake meer, als alles hetzelfde wordt en journalistiek verwordt tot knip- en plakwerk.
• Die systematische schaalvergroting bedreigt essentieel de pluriformiteit in het Nederlandse medialandschap, zo zeggen kritische politici in Nederland steeds vaker. Met enkel twee stemmen die overblijven, is de democratie niet voldoende voorzien van een vierde macht, die controleert, bekritiseert en zaken aan het licht brengt.
• In het dociele Vlaanderen is dat geen probleem, maar in Nederland, waar men ook altijd wat meer beschermend optreedt voor de eigen industrie, veroorzaakt dat maatschappelijk debat. Zelfs in die mate dat het een issue is bij de regeringsonderhandelingen: het links liberale D66 heeft sterke vragen bij de machtspositie van het Belgisch duo én de bijhorende subsidies.
• Beide groepen halen immers elk jaar miljoenen euro’s voordeel uit die subsidies van de Belgische regering: geschat wordt dat het voordeel voor elk zo’n 30 miljoen euro per jaar waard is.
• N-VA-kamerlid Michael Freilich diende in de Kamer nu een nieuw wetsvoorstel in, dat een exacte kopie is van dat van Van Quickenborne: de subsidies moeten afgeschaft worden, vindt zijn partij nu ook zeer duidelijk.
• En hij speelt het slim: experten worden gevraagd om hun mening te geven in de Kamer, maar Freilich heeft expliciet de Nederlandse regering gevraagd om een advies te geven aan de Belgische Kamer. Dit maakt dat het kabinet van Mark Rutte – dat demissionair is, maar aan het onderhandelen is over een nieuwe coalitie – wel kleur gaat moeten bekennen over wat het van dat Belgische overheidsgeld vindt.

Nog steeds op de agenda: Het loonoverleg blijft de federale regering bezighouden.

• De federale Vivaldi-coalitie is nog niet thuis, als het over het loonoverleg gaat. Want hoewel ze beslist had zelf de loonstijging te regelen en de andere dossiers dan aan de sociale partners te laten, lijkt van die aanpak in praktijk niet veel in huis te komen.
• Het ene is namelijk stevig gelinkt aan het andere: een verhoging van het minimumloon bijvoorbeeld – wat de vakbonden, maar ook de PS en Vooruit wel zouden willen als pasmunt om de loonsverhoging van 0,4 procent mee mogelijk te maken – is voor de werkgevers en zeker Unizo compleet onbespreekbaar.
• De Kern van de federale regering kwam maandag over het dossier samen, maar kon geen doorbraak forceren. Het voorstel van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez om royaal de belastingvrije som op te trekken en mensen vooral meer netto te laten verdienen, was daarbij toch iets te doorzichtig voor de linkerzijde van de regering.
• Dat voorstel zou een fiscale put slaan van omgerekend eventjes 7 miljard euro. Dat willen zowel de vakbonden als de socialisten niet: de sociale zekerheid moet gefinancierd blijven. Bovendien zijn dat soort voorstellen deel van de fiscale hervormingen die de Vivaldi-ploeg beloofd heeft.
• Principieel blijft de discussie overigens dezelfde: de vakbonden willen gewoon dat het plafond van 0,4 procent loonstijging voor iedereen opgeblazen kan worden, niet dat het hier en daar kan, met een premie of consumptiecheque. Maar Open Vld, MR en ook CD&V staan daar lijnrecht tegenover socialisten en groenen.
• Maar de vakbonden lijken niet van plan om zomaar op te geven. Zij dreigden in een open brief opnieuw met stakingen en andere syndicale acties. Dat zet weer extra druk en doet de hoop verdampen dat na 1 mei meer mogelijk zou zijn.
• Donderdag moet premier Alexander De Croo (Open Vld) dan ongetwijfeld weer een hele reeks kritische vragen trotseren in de Kamer, als er tegen dan geen deal is. Zeker omdat vorige week daar bijzonder pijnlijk de tweespalt in de regering duidelijk werd – in de Kamer zelf, waar links en rechts tegenover elkaar stonden – wilde de Vivaldi-ploeg dat schouwspel opnieuw vermijden.

Beschamend: Veerle Heeren (CD&V) weigert uitleg te geven over vervroegde vaccins voor haar, haar familie en medewerkers.

• De burgemeester van Sint-Truiden, en voormalig kamerlid Veerle Heeren heeft zichzelf in een moeilijk parket gebracht. Gelekte documenten wijzen er immers op dat de CD&V-politica al veel vroeger dan normaal gepland een vaccin heeft gekregen in haar eigen gemeente, in maart.
• Bovendien duiken op die lijsten van mensen die al vaccins hebben gehad ook haar zoon, haar zus en een tros medewerkers op: zij kregen ze ook veel vroeger dan normaal gepland.
• Een lokale onderzoekssite bracht het nieuws, maar dat rolt nu door naar de nationale pers. Daar reageert men vol ongeloof: er zijn strenge regels over wie wanneer vaccins krijgt en heel de solidariteit in de vaccinatiecampagne is daarop gebaseerd. Burgemeesters die misbruik maken van hun functie, om snel een vaccin te krijgen, dat kan natuurlijk niet.
• Alleen, daarbij blijft de CD&V’ster op vreemde manier het zonlicht ontkennen. Ze weigert te antwoorden op de vraag of ze dat vaccin kreeg en schermt telkens, ook voor haar familie, met het ‘medisch geheim’ als argument. Maar door die starre houding blijven de vragen en stijgt ook de druk op haar partij om klaarheid te scheppen. Niet toevallig is minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) de verantwoordelijke minister van de vaccins.