Het mijnbouwbedrijf Rio Tinto moet in Australië aan de aboriginals een restitutie betalen voor de vernietiging van twee historische heilige plaatsen. Dat heeft een bijzondere onderzoekscommissie in een tussentijds verslag gemeld. De sites werden met dynamiet opgeblazen om plaats te maken voor de uitbreiding van een ijzerertsmijn. Een definitief rapport zou in de loop van volgend jaar volgen.

Naast een financiële compensatie vraagt de onderzoekscommissie tevens dat Rio Tinto de getroffen sites in het Pilbara-gebied in West-Australië op eigen kosten zou reconstrueren. Alle voorwerpen die op de sites zijn weggenomen, moeten eveneens worden teruggegeven. Het rapport geeft niet aan hoeveel compensatie Rio Tinto eventueel zou moeten betalen.

Vergunningen

Het tussentijdse verslag omvat eveneens een aantal bredere industriële richtlijnen, waarbij ook gevraagd wordt om het systeem van vergunningen voor nieuwe ontginningen te herzien. Voor de getroffen locaties wordt tevens een moratorium op verdere mijnbouw gevraagd.

Bij uitbreidingswerken voor de ijzererts van Rio Tinto werden in mei in de Juukan Gorge twee heilige plaatsen van inheemse volkeren, ongeveer 46.000 jaar oud, vernietigd. De Puutu Kunti Kurrama en Pinikura (PKKP), het volk dat eigenaar is van de terreinen met de heilige plaatsen, zei alvast te hopen dat de activiteiten van de onderzoekscommissie tot een fundamentele gedragswijziging zou leiden.

Daarbij wordt vooral gewezen op de verhouding tussen de oorspronkelijke bevolking en de mijnbouwers. ‘Er is weliswaar een begin gemaakt van een traject naar betere relaties,’ luidt het. ‘Er moet echter nog een lange weg worden afgelegd. Rio Tinto moet zijn woorden nu omzetten in daden.’

De commissie maakt duidelijk dat Rio Tinto fouten heeft begaan, maar voegt eraan toe dat het bedrijf de kans heeft om zich op het traject naar verandering als een leider te positioneren. In een reactie heeft het mijnbouwconcern zijn eerdere verontschuldigingen herhaald.

Rio Tinto wijst er daarbij op dat er initiatieven worden genomen om de werkmethodes van de onderneming te veranderen. Tevens voert het bedrijf aan het werk te zijn om vernietigde heiligdommen te herstellen.

Wetgeving

Experts wijzen erop dat de financiële compensaties een bedrijf zoals Rio Tinto, dat een waarde heeft van 123 miljard dollar, niet zwaar zullen raken. ‘Wel kunnen aanbevelingen om de wetgeving te herzien, zich de volgende jaren in de mijnindustrie laten voelen,’ merken ze op.

‘Er moet rekening worden gehouden met eventuele vertragingen in de goedkeuring van plannen voor een uitbreiding van de mijnbouwactiviteiten. De verouderde wetten die momenteel op het aboriginal-erfgoed van toepassing zijn, worden herzien. Een nieuwe regelgeving zal wellicht volgend jaar aan het Australische parlement worden voorgelegd.’

‘Tot de nieuwe regelgeving is geïnstalleerd zouden de mijnbouwers moeten afzien van elke activiteit die mogelijk aan het aboriginal-erfgoed schade zou kunnen toebrengen,’ zegt de commissie nog. ‘Tevens moet een grotere waarde worden gehecht aan het behoud van de inheemse cultuur. Er is hier sprake van een levende cultuur met een tijdloos erfgoed.’

De opschudding rond de vernietiging van de heilige sites zorgde ervoor dat Jean-Sebastien Jacques, topman van Rio Tinto, zich genoodzaakt zag het bedrijf te verlaten. Hij legt in maart volgend jaar zijn functie neer.