Het belooft hard tegen onzacht te worden, straks op het vervolg van de EU-top: energie staat nog op de agenda. De Spaanse premier Pedro Sánchez, met achter hem zijn ‘Mediterraanse Club’ duwen hard: ze willen dat de EU ingrijpt in de markt. België volgt dat standpunt helemaal, maar tegenover dat Zuiders blok staan Nederland en Duitsland, die niet van ‘marktverstorende maatregelen’ willen weten. Sánchez dreigt ermee de top te gijzelen, en een veto te stellen, als er niets beslist wordt. Minstens wil hij dan zelf, met Spanje en Portugal alleen bijvoorbeeld, kunnen ingrijpen.

In het nieuws: Vanmorgen om 10 uur begon de EU-top opnieuw, over energie.

De details: Het belooft een bijzonder boeiende discussie te worden. Met oude tegenstellingen brutaal op tafel.

• Een historisch kantelpunt voor de EU of niet, de klassieke opdeling binnen de Europese politiek duikt weer op: noord tegen zuid, een liberale ‘vrije markt’-visie versus een dirigistische ‘staatsingrijpen’-visie, de mieren tegen de krekels, de ‘frugals’ versus de ‘Club Med’.
• Daarbij staan vandaag vooral Nederland en Duitsland tegenover een groep geleid door Spanje, met ook Portugal, Italië en Griekenland fel in het kielzog. En België sluit ferm aan bij die laatste groep, niet voor het eerst.
• Alles draait rond de aanpak van de Europese energiemarkt, en met name de torenhoge prijzen. “De langdurige hoge energieprijzen hebben een toenemende negatieve impact op de burgers en ondernemingen, wat verder is aangevuurd door de Russische militaire agressie tegen Oekraïne”, zo omschrijft de EU-Commissie het, en zal het straks in de slottekst staan, zo weet Euractiv, dat een kladversie van die tekst al kon inzien.
• Daarbij heeft de EU het over hoe ze het “besmettingseffect van de gasprijs op de elektriciteitsmarkt” kunnen stoppen, en willen ze “met meer urgentie en in detail naar oplossingen zoeken”.
• Tegelijk probeert men de zaak wat voor zich uit te schuiven: de Europese Commissie zou pas “alle nodige initiatieven kunnen nemen”, als ze een finaal rapport hebben gekregen van het ACER, het Europees Agentschap voor Samenwerking tussen Energieregulatoren. En dat zou pas in april klaar zijn.

De essentie: Zuid-Europa wil actie. Nu.

• Bij de start van de vergadering was duidelijk dat de Zuid-Europese landen zo’n vage slottekst niet zullen aanvaarden. De Spaanse premier Sánchez dringt al sinds september aan op het ingrijpen in de markt, en het loskoppelen van de Europese elektriciteitsprijs van de gasprijs. Dat is dat fameuze “besmettingseffect”. En hij wil daarnaast een plafond op de elektriciteitsprijs, gezamenlijke opslagcapaciteit én groepsaankopen op EU-niveau.
• Die drie eisen zijn helemaal onderschreven door België, dat met premier Alexander De Croo (Open Vld) een opvallende rol speelt: hij is een liberaal, en ideologisch zo in principe in het kamp van de Nederlander Mark Rutte, en ook de Baltische staten die een liberale premier hebben. Maar in deze discussie heeft hij al meermaals gezegd “dat de markten irrationeel zijn geworden“, en “als de markt niet meer werkt, je moet ingrijpen”.
• Vanmorgen herhaalde De Croo nog eens zijn eisen, ook voor binnenlands gebruik, op de VRT-radio: “Er moeten nu maatregelen komen”, zo onderstreepte de premier. “We moeten naar gezamenlijke aankopen gaan.”
• België zit dus op de lijn van Spanje, al zijn ze geen écht lid van het clubje dat die rond zich verzameld hebben. Spanje, Portugal, Italië en Griekenland hielden vanmorgen nog een apart ‘Mediterraans onderonsje’, om hun standpunt nog eens scherp te stellen. Ze spelen het hard: als de EU geen gezamenlijke maatregelen wil of kan nemen om in te grijpen op de energiemarkt, dan willen Spanje en Portugal dat zelf kunnen doen. Maar dat ligt erg gevoelig: het mechanisme van uniformiteit binnen de EU zou dan doorbroken worden.
• De Europese Commissie waarschuwt tegelijk: “Er is geen simpel, makkelijk antwoord, om de hoge prijzen aan te pakken, gezien de heel verschillende situaties voor elke lidstaat”.
• Lijnrecht tegenover Spanje staan Nederland en Duitsland. Die willen absoluut niet weten van een plafond voor de energieprijzen: dat zou wel eens het effect kunnen hebben dat niemand nog aan de EU wil verkopen.
• Plus, de Duitse regering, mét de groenen erin, acht het belangrijk dat die prijs niet geplafonneerd wordt, om de groene transitie niet in gevaar te brengen. Bij hoge prijzen is de druk om richting groene energiebronnen te gaan immers veel hoger.
• Het belooft wel een stevige clash te worden: de Spaanse premier Sánchez heeft veel ingezet op de top, en dreigt achter de schermen met een veto voor de slotconclusies, als er geen doorbraak komt, zo schrijft Politico.

Gevolgd: Joe Biden was uiteindelijk anderhalf uur op de Europese Raad. Acht EU-landen mochten spreken, België was daar niet bij.

• Het was een moeilijke afweging, om te bepalen wie dan wel en wie niet mocht spreken, bij het uitzonderlijke bezoek van Biden aan de Europese raad. Als daar alle 27 premiers en presidenten van de EU hadden willen spreken, zou het een veel te lange sessie geworden zijn voor Sleepy Joe.
• Uiteindelijk werden dus acht landen uitgekozen die de ‘gouden sprekersslots’ kregen. Daarbij een aantal landen die niet al eerder op de NAVO-top zaten (onder andere Oostenrijk en Zweden zijn geen NAVO-lid), en daarnaast was er ook een geografisch en politiek evenwicht nodig. Zo kregen landen als Letland, Luxemburg en Cyprus dus wél hun gloriemomentje, en België niet.
• Inhoudelijk werd niet bijster veel beslist: er komen voorlopig geen nieuwe sancties tegen Rusland erbij, zeker niet over energie. Er is wel een stok achter de deur: als Rusland naar chemische wapens zou grijpen, of erger, dan komt er wel een nieuw, vijfde sanctiepakket.
• Daarbij liet ook Alexander De Croo (Open Vld) vannacht nog eens horen dat nu verder de gaskraan dichtdraaien te ver zou gaan. “De basisregel van sancties is dat ze een veel grotere impact moeten hebben aan Russische kant dan aan Europese kant. We voeren geen oorlog tegen onszelf. Nu maatregelen nemen over energie zou een enorme impact hebben op onze economie”, zo stelde hij aan de pers.
• De vraag is of de EU die positie nog heel lang kan volhouden: de Russische president Vladimir Poetin drijft de zaak zelf op de spits, door nu de betaling van dat Russische gas in roebels te eisen. Meteen steeg de waarde van de Russische munt, die gecrasht was de afgelopen weken, terug 8 procent in waarde.
• De vraag is of de EU daarin zal meegaan. Onder meer de Italiaanse premier Mario Draghi sprak al van “contractbreuk”, net als de Duitse regering. Maar zo drijft Rusland de zaak steeds meer op de spits, en komt er vroeg of laat een einde aan de leveringen.
• Daarvoor stond Biden overigens klaar, om hulp te bieden: hij wil een gigantische voorraad Amerikaans gas aanbieden: 15 miljard kubieke meter gas extra in een ‘virtuele pijplijn’ in de vorm van gastankers over de Atlantische Oceaan. Dat kondigt Biden met veel bombarie aan op een persconferentie vanmorgen samen met de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen.
• Dat kan mogelijks de druk op de Europese gasprijzen wat drukken. Alleen: de levering van Amerikaans gas loopt nu al, door de hoge prijzen, op volle kracht. De vraag is of het dus echt iets doet aan de financiële druk op de Europese consument en de Europese economie.

Ook pijnlijk: De deur ging nog eens dicht voor Volodymyr Zelensky.

• De Oekraïense president Zelensky mocht gisteren volop opdraven: eerst sprak hij de NAVO-top toe, daarna de Europese raad, via videoconferentie. Telkens was de boodschap dezelfde: help ons, lever wapens (ook tanks en vliegtuigen) of voer een no-flyzone in. Zelensky had het over een “clash van waarden” tussen het Westen en Rusland.
• Maar veel verkreeg Oekraïne niet. Zeker de EU heeft zo eigenlijk toch serieus gezichtsverlies geleden, de afgelopen weken. Want Von der Leyen verklaarde in de dagen na het uitbarsten van de oorlog dat Oekraïne snel lid kon worden van de EU. De baas van de EU-diplomatie, hoge gezant Josep Borrell, kondigde toen plots ook aan dat de EU wapens zou voorzien voor Oekraïne, en zelfs gevechtsvliegtuigen zou leveren.
• Van dat laatste kwam niets in huis: de beslissing om MiG’s te sturen (de toestellen waar de luchtmacht van Oekraïne mee vliegt), lag uiteindelijk bij de EU-landen die ze in voorraad hebben: Polen, Bulgarije en Slowakije. Maar die wilden een openlijk uitdagen van Rusland vermijden. Polen stelde dan maar voor om de MiG’s aan Oekraïne te leveren achter de brede Amerikaanse rug, in een ruildeal met Amerikaanse F-16’s. Maar die laatsten wilden “geen escalatie”: van Borrell zijn belofte bleef dus niets over.
• En ook over dat ander heel gevoelig debat, een versnelde toetreding van Oekraïne tot de EU, kwam er alweer geen doorbraak. Opnieuw Mark Rutte, de Nederlandse premier, stond op de rem, tot frustratie van veel landen uit Oost-Europa die de zaak opnieuw hadden aangekaart. En een beetje vernederend voor Von der Leyen, die het toch beloofd had.
• “Dat lidmaatschap is een proces, dat kan niet plots versneld gaan. Als we dat doen, dan wordt dat een politieke beslissing, in plaats van een technische, en dat kan niet gebeuren. Andere landen als Noord-Macedonië en Albanië willen ook lid worden”, zo stelde Rutte streng, rond half drie vanmorgen aan de pers.
• Biden was op dat moment overigens al lang gaan slapen, op de Amerikaanse Ambassade aan het Warandepark: rond 22 uur had die de top verlaten. Hij vliegt vanmiddag, na zijn persconferentie over gas met Von der Leyen, door naar Polen, waar hij Amerikaanse soldaten gaat bezoeken, aan de grens met het oosten van de NAVO en de EU. En uiteraard is er ook een overleg met de Poolse president.

Ook beslist: De Amerikaanse techindustrie heeft niet veel gehad aan het Amerikaanse bezoek aan de EU. Zij krijgen strengere EU-regels opgelegd.

• Het Europees Parlement, de Commissie en de Europese raad zijn het gisteren ook eens geraakt over de ‘Digital Markets Act’, een wettelijk kader voor de EU dat digitale monopolies en kartelvorming veel harder gaat aanpakken.
• Meteen mogen spelers als Google, Amazon, Microsoft, Meta (Facebook) en Apple, maar ook Alibaba of Booking.com zich aangesproken voelen: zij zijn bedrijven die of meer dan 75 miljard euro waard zijn, of meer dan 7,5 miljard euro omzet doen. Het is dat soort bedrijven op wie de nieuwe regels van toepassing zijn.
• Daarbij moeten die spelers hun besturingssystemen openen voor apps van derde partijen, waardoor iPhone-gebruikers bijvoorbeeld meer keuze gaan krijgen.
• Tegelijk mogen de grote spelers hun eigen services, zoals Google in hun zoekresultaten, niet meer gaan bevoordelen. De data van de consumenten wordt daarbij nog meer beschermd.
• Het nieuwe wettelijke kader is een werk dat 15 maanden aansleepte, en waar gigantische lobbying aan te pas kwam. Maar die heeft dus weinig gewerkt. Want de EU verschuift haar aanpak hierdoor van achteraf bestraffen en zware antitrust boetes opleggen, naar proactief zaken gaan opleggen en verbieden.
• Binnen de EU lijkt het menens: zo’n 220 nieuwe ambtenaren zouden zich gaan inzetten om de controle uit te oefenen en te zien of de grote techspelers wel degelijk de regels naleven.
• De beslissing van de EU leverde grote diplomatieke spanningen op met de VS, die niet graag ziet hoe haar industrie beteugeld wordt van buitenaf. Maar ook in de VS zelf keerde de sfeer: bedrijven als Facebook en Google worden ook daar, zeker door de Democraten, steeds kritischer benaderd.

Ondertussen in eigen land: Engie doet (niet verwonderlijk) moeilijk over het tijdig klaarmaken van de kerncentrales voor een verlenging.

• Wie de lichaamstaal en houding van Thierry Saegeman, de CEO van Engie in België, woensdag tijdens een debat van De Tijd in het oog hield, zou bijna denken dat hij wat plezier schepte om zijn woorden uit te storten: “Wij zeggen al meer dan twee jaar dat de beslissing te laat komt”.
• Het was een beetje een zie-je-wel-statement: Saegeman onderstreepte dat er allerlei redenen zijn, waarbij hij zelf het begin van de afbraak van oude centrales erbij sleurde, om zelfs 2027 en niet eens 2026 als datum van de heropstart van Doel 4 en Tihange 3 naar voor te schuiven.
• “We rekenen nog altijd op een kalender van vijf jaar die niet samendrukbaar is. Dat betekent dat de kerncentrales pas als ‘verlengbaar’ kunnen worden beschouwd in juni 2027”, zo stelde de CEO met de glimlach.
• In de Wetstraat worden zijn woorden afgedaan als een “onderhandelingspositie”, waarbij Engie het spel zeer cynisch speelt. Volgens de CREG gaat Engie in de komende jaren meer dan 3 miljard aan overwinsten boeken, met de huidige energieprijzen. Die Belgische goudmijn dreigt alleen ferm belast te worden: de Belgische regering wil een ‘nucleaire rente’.
• Maar dat spel valt dus samen met de vraag van Vivaldi nu, om die twee jongste centrales open te houden. Een pasmunt dus, die duur betaald moet worden voor Saegeman en co. Dat ondertussen de inflatie in België de spuigaten uitloopt, het zal Engie worst wezen.
• Wie meteen een tegenoffensief inzette was Georges-Louis Bouchez en zijn MR. Die verweten Engie net niet voor het vuil van de straat. “Je moet niet geloven dat Engie de wet kan dicteren in ons land. Anders zou dat een vreselijke afgang voor de politiek zijn”, zo stelde die op LN24. Hij zwaaide ook met een kalender van het FANC, de nucleaire waakhond, waaruit blijkt dat 2025 wel haalbaar is.

Ook gevolgd: De Gentse Feesten hebben nu al een nieuwe polemiek, wat vroeg op het jaar.

• Traditioneel is het op de feesten zelf, dat er wel een relletje opduikt, meestal aangevuurd door de ‘mannen van Bataclan’. Maar dit jaar is het stadsbestuur zelf verantwoordelijk. De Gentse schepen van Feestelijkheden, Bram Van Braeckevelt (Groen), legt dit jaar op dat minstens de helft van de voedselkraampjes vegetarisch moet zijn op de feesten.
• Die beslissing kadert in het streven om de ecologische voetafdruk en de CO2-uitstoot verder te drukken. En in een progressief bastion als Gent, met een paars-groene coalitie, mag dat dus behoorlijk ver gaan. Groen dacht overigens eerst aan een hele ‘vegetarische zone’ of ‘vegetarische boulevard’, maar die kwam er uiteindelijk niet.
• In Het Laatste Nieuws verdedigt Van Braeckevelt fel zijn beslissing:
  • “Wij dringen niks op. We zorgen er net voor dat er keuze is voor iedereen.”
  • “Volgens een grootschalige bevraging van de Gentenaars, eet vier op de tien minstens één keer per week vegetarisch, wat hen ‘flexitariërs’ maakt. Dat zijn er dubbel zoveel als het Vlaamse gemiddelde.”
  • “Verder is Gent nog altijd de veggie-hoofdstad van Europa, het vegetarische aanbod speelt zeker mee in hoe bezoekers naar onze stad kijken.”
  • “Gent heeft ‘donderdag veggiedag’ ook mee op de kaart gezet. Hier is dat intussen een evidentie, elders is het eerder bijzonder.”
  • “Het is makkelijk om hier een karikatuur van te maken en plezant om Groen in dat hoekje te duwen. Terwijl deze beslissing helemaal geen maatregel is tégen vlees. Vegetarisme is geen antiverhaal. “

• Of men in de coalitie zo enthousiast is, valt te betwijfelen. Socialisten en liberalen blijven stil, al is wel te horen dat ze het plan van de ‘vegetarische boulevard’ wel hebben laten afvoeren.
• Het botert al langer niet meer echt tussen de groenen en de andere drie partners in het stadsbestuur. Onlangs nog maakte Vooruit duidelijk niet langer in kartel met Groen naar de kiezer te stappen. De kans dat er straks een grote stadslijst komt rond burgemeester Mathias De Clercq (Open Vld) is groot.
• En dan komt het niet slecht uit om Groen in een dogmatisch hoekje te zetten, waarbij men zaken als een “vleesvrije zone” tijdens de Gentse Feesten wil opdringen. Oppositiepartijen N-VA en Vlaams Belang beukten al fors in op de beslissing.