Een zucht van opluchting bij Vivaldi: de federale regering kon vannacht eindelijk, na een stevige lijdensweg, haar langverwachte arbeidsdeal presenteren. Om 3.00 uur was er witte rook: een deal rond nachtwerk en de platformbedrijven is de essentie van de deal. Die oogt als een heleboel kleine ingrepen en aanpassingen, eerder dan de grote hervormingen van de arbeidsmarkt. De meerderheidspartijen jubelen: een persconferentie levert een rondje borstklopperij op. Maar de kritiek blijft scherp: dit volstaat niet om het doel van 80 procent werkzaamheidsgraad te halen voor België. Ook in de wandelgangen van Vivaldi zelf klinkt het relativerend: “Dit is niet de grote hervorming, maar eerder gemorrel in de marge. Het probleem is dat men mekaar niets meer gunt.”

In het nieuws: Witte rook voor de arbeidsdeal.

De details: Uiteindelijk krijgt de PS grotendeels wat ze wilde voor de platformberoepen, terwijl de liberalen voor nachtwerk toch wel wat uit de brand slepen.

• “We zetten de bakens uit voor een economie die duurzamer is, die groener is, die digitaler is. Na twee moeilijke jaren van corona bereiden we de toekomst voor, en de bedoeling is daarbij om mensen én bedrijven sterker te kunnen maken.” Hij oogde een tikje vermoeid, maar het was met de gekende grote uitspraken, dat premier Alexander De Croo (Open Vld) vanmorgen zijn arbeidsdeal kwam voorstellen in de bunker, de perszaal van de Zestien. De persconferentie werd een ererondje voor Vivaldi.
• Daarbij had De Croo het over “meer flexibiliteit en meer vrijheid aan de werknemers”, wat niet slecht klinkt voor een liberale premier. “Voor corona was dat vaak een theoretische discussie, waarbij flexibiliteit als iets negatief werd gezien. Maar nu ziet men veel meer nieuwe vormen van werk, die in onze rigide arbeidsmarkt opduiken. En dus geven we mensen en bedrijven meer vrijheid om hun arbeidstijd in te vullen, zoals de mogelijkheid om een werkweek op vier dagen te doen”, zo probeerde De Croo een beetje het aura van een hervormingsregering aan te dikken, voor zijn Vivaldi-coalitie.
• Voor één keer deed de PS gretig mee. Vicepremier en minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS) zat er enthousiast bij, en had het over “een akkoord dat volgt op twee jaar corona, waarna we nu een nieuwe fase ingaan”. Opvallend: Dermagne klopte zich eerst uitgebreid op de borst over de huidige toestand van de Belgische arbeidsmarkt.
  • “Met 71,4 procent werkzaamheidsgraad halen we het hoogste cijfer ooit.”
  • “Dat cijfer is bovendien met meer dan 1 procent gestegen, we hebben dit in decennia niet gezien”, zo stelde Dermagne. De Croo pikte daar nog eens op in: “Een ongeziene groei onder deze regering“.
  • Dermagne had het ook over stevige cijfers in de werkloosheid: “Er zijn 60.000 minder werklozen sinds onze start.”
• “Dit is niet enkel het resultaat van het werk van de regering, alle maatregelen hebben hun vruchten bijgedragen. Maar nu hebben we een nieuwe etappe nodig“, zo kondigde Dermagne de nieuwe maatregelen aan. Daarbij zoomde hij uiteraard in op de ‘overwinningen’ van de PS, onder meer een pak meer opleidingsdagen in de toekomst.
• Tegelijk bracht Frank Vandenbroucke (Vooruit) helemaal trouw aan zijn reputatie een erg didactische uitleg over hoe de platformeconomie nu hervormd wordt (zie hieronder). De hyperbolen en het enthousiasme van De Croo en Dermagne was bij Vandenbroucke niet meteen zichtbaar: hij wees er vooral op dat België in zijn aanpak eigenlijk vooral de visie van de Europese Commissie volgt, op Deliveroo en co.
• “Dit akkoord brengt meer flexibiliteit voor de werkgevers, meer vrijheid voor de werknemers, en vooral een meer moderne aanpak om werk te organiseren”, zo ging David Clarinval, de MR-minister van Middenstand en Zelfstandigen dan weer wel door op het optimistische elan van de premier.
• Daarbij duwde Clarinval op de ‘overwinning’ van de liberalen over de e-commerce. “Zoals u weet hebben te weinig grote spelers zich in België zelf geïnstalleerd, omdat de regels hier veel te lastig waren. Zo was er verlies van banen en kapitaal naar het buitenland”, zo stelde Clarinval, die liet uitschijnen dat dit tijdperk nu gedaan is. De vraag is of dat er in praktijk ook komt, maar het was tegelijk een stevige prik naar de PS, waar voorzitter Paul Magnette openlijk de toekomst van e-commerce in vraag had gesteld voor België.

Wat er nu concreet beslist is: Een hele reeks kleine ingrepen wordt als een ‘grote deal’ gepresenteerd.

• Het grootste strijdpunt was de discussie over de zogenaamde platformeconomie, de Deliveroo’s van deze wereld. Daar hebben de socialisten de zaak duidelijk in hun voordeel beslecht: er komt wel degelijk een vermoeden van werknemerschap voor de koeriers en chauffeurs van die diensten. Maar tegelijk is het genuanceerd: het is een “weerlegbaar vermoeden”. Dat gebeurt op basis van de algemene criteria van de wet op de arbeidsrelaties van 2006, waarin uiteindelijk criteria worden opgenomen om te bepalen of iemand zelfstandige is of niet.
• Over die criteria is heel lang gediscussieerd: het is hier dat de vijs kan worden aangedraaid voor Deliveroo en anderen. In de lijst zitten acht criteria zoals of iemand zelf zijn werkuren bepaalt of niet, en of de koerier exclusief voor hen werkt of niet. Bij de liberalen maken ze zich sterk dat op die manier de platformen niet gaan wegtrekken, bij de socialisten en groenen onderstreept men dat de sociale positie van de koeriers nu fel verbetert.
• Erg belangrijke symbolische overwinning voor de socialisten tegelijk: elke koerier of chauffeur, zelfstandig of niet, krijgt ook een arbeidsongevallenverzekering, en bescherming voor arbeidsongevallen op basis van de wet van 1971.
• Tegelijk was er het stokpaardje van de liberalen, zeker van Open Vld: het nachtwerk, dat meer e-commerce naar België moet brengen. Daarin zijn twee grote zaken beslist:
  • Voortaan kan tot middernacht gewerkt worden, zonder dat dit meteen als nachtarbeid gekwalificeerd wordt, met alle bijkomende regels. Het systeem bestond al eens in een experiment dat voormalig minister van Werk Kris Peeters (CD&V) invoerde.
  • De belangrijkste verandering is echter dat nu maar één vakbond in het bedrijf akkoord moet gaan om het te kunnen invoeren: een andere vakbond kan nooit een veto stellen. De vraag is hoe vaak dit in praktijk ook zal gebeuren: bedrijven vermijden liever dat soort confrontatie.
  • Tweede grote maatregel is een proefperiode voor nachtwerk, die eigenlijk een deal met de vakbonden vermijdt: werknemers kunnen dan tijdelijk en op vrijwillige basis voor avondwerk kiezen. De ’test’ geldt voor 18 maanden en kan zonder dat het arbeidsreglement gewijzigd wordt. Dit achterpoortje wordt straks misschien wel veel belangrijker voor werkgevers dan de eerste aanpassing.
• Daarnaast zaten er een aantal maatregelen in, die Dermagne, de PS-minister van Werk, erin wilde om werken aangenamer en kwalitatiever te maken. Daarin zit onder meer de mogelijkheid om een vijfdagenwerkweek op vier dagen af te werken. Een werkgever kan dit nog maar moeilijk weigeren, het moet dan schriftelijk gemotiveerd worden. Ook co-ouderschap wordt gefaciliteerd: de ene week kan je wat harder werken, de andere week minder.
• Al zit er bij die werkweek op vier dagen wel een addertje onder het gras: in principe moet men dan mogelijks tot 10 uur per dag werken. Maar daar zijn de groenen voor gaan liggen: het maximum staat nu op 9,5 uur per dag. Wil men meer, dan moet er eerst een CAO met de vakbonden afgesloten worden.
• Een ander element: het fameuze “recht op deconnectie” komt er. Na de werktijden moeten mensen dan niet meer hun e-mail of telefoon bekijken. Dit zou er komen voor bedrijven vanaf twintig werknemers.
• Ook een nieuwigheid: een werknemer die nog in zijn opzegperiode zit na ontslag bij een werkgever, kan al aan de slag bij een volgende, met behoud van zijn loon. Die verdient dan even fors extra. Hij of zij moet dan wel ontslagen worden via een transitietraject.
• Ten slotte zit er ook wel een grote driver in om meer opleidingen te voorzien. “Het is uiterst belangrijk dat we een opleidingscultuur in ons land organiseren“, zo stelde Dermagne tijdens de persconferentie nog. “Het gaat daarbij echt om een individueel recht, zeker voor diegenen die het het meest nodig hebben.” Er komt dus een individueel opleidingsrecht voor elke werknemer: drie dagen in 2022, vier dagen in 2023 en zelfs de volle vijf dagen vanaf 2024.
• En, toch één streepje goed nieuws voor CD&V: na maanden aandringen krijgt Vlaanderen toch wat meer ruimte om op maat te gaan werken, een eis die CD&V-minister van Werk in Vlaanderen, Hilde Crevits maar bleef herhalen.

Wat dit nu betekent: Misschien wel veel gedoe over niets.

• Het akkoord is niet van die orde dat het de experten echt versteld doet staan. Integendeel, vanmorgen al werd het vakkundig afgeschoten door een aantal invloedrijke stemmen. Veel heeft daarbij te maken met de ambities die Vivaldi zelf formuleerde in haar regeerakkoord, om naar een werkzaamheidsgraad te gaan van 80 procent tegen 2030.
• Vandaag doet de federale regering al triomfantelijk over een werkzaamheidsgraad die iets hoger ligt dan 71 procent van de beroepsbevolking, maar de realiteit is dat België daarmee helemaal achteraan het peloton in Europa bengelt. In buurland Nederland zit men aan een verbluffende 82,6 procent, Duitsland zit aan 80,2 procent. De begrotingen in beide landen raken zo veel makkelijker in evenwicht: veel meer mensen dragen er bij aan het systeem, in plaats van dat de overheid ze moet ondersteunen. Zelfs Frankrijk zit op 73,5 procent.
• “Dit is een typisch Belgisch compromis: het is een heel beperkte set van maatregelen, die wordt voorgesteld als een grote deal. Maar voor die 80 procent hebben we veel meer ingrijpende hervormingen nodig”, zo stelde econoom Ive Marx (UAntwerpen) vanmorgen op Radio 1.
• Eenzelfde geluid bij Stijn Baert, arbeidseconoom aan de UGent, op VRT NWS: “Neen, dat cijfer van 80 procent zal niet gehaald worden met dit pakket. Dat wordt natuurlijk pas tegen 2030 in het vooruitzicht gesteld. Men moderniseert en past de wetgeving wat aan aan de realiteit, maar dit zijn geen grote hervormingen die ervoor zorgen dat meer mensen aan de slag gaan.”
• Ook Agoria, de federatie van de technologiesector, reageerde al uiterst kritisch: “Of hier nu echt heel veel mensen meer aan de slag gaan, durf ik betwijfelen. Dit zorgt vooral voor een extra grote puzzel voor de werknemers.”
• En kijk: zelfs de vakbonden zijn niet onverdeeld gelukkig, onder meer over dat ‘levenslang leren’. Want men gaat wel van twee naar vijf dagen opleiding, maar het gaat ook om ‘informele opleidingen’, dus er kan heel wat onder vallen. En er zijn geen sancties bij niet-naleving. Plus voor bedrijven onder de twintig werknemers geldt het niet, zo liet de liberale vakbond al weten.
• En ook Voka, de Vlaamse werkgeversorganisatie, is kritisch: “We hadden veel meer verwacht van de arbeidsdeal. Die bevat te weinig impactvolle maatregelen om de krapte op de arbeidsmarkt te verlichten en de werkzaamheidsgraad te verhogen.”
• Het VBO, het Verbond van Belgische Ondernemingen, is dan weer wat voorzichtiger, traditioneel hun rol. Ze zijn enthousiast over de maatregelen, maar ze waarschuwen wel “voor een zondvloed van regels die nu op ons afkomen en die de echte vooruitgang zullen beknotten”.

De politieke analyse: Het akkoord is veelzeggend over de toestand binnen Vivaldi.

• De manier waarop de arbeidsdeal tot stand kwam, is tekenend: dagenlang, zelfs wekenlang eigenlijk, was er een stellingenoorlog, vooral over de platformeconomie. Daarbij stonden MR en PS met getrokken messen tegenover elkaar. En dat verlamde elke drang naar diepgaande hervormingen.
• Daarbij kwam dan nog dat de zaak helemaal ontvlamde in de media, doordat de PS met een wel erg felle stelling de aandacht naar zich zoog: de e-commerce was plots het brandpunt van een publieke discussie, die er achter de schermen nooit was. Andermaal kwamen partijvoorzitters de agenda van de regering schijnbaar kapen.
• Dat leverde blauwe plekken op, en vervolgens verzoeningslunches, maar feit is dat het akkoord zelf zo maar een mager beestje is, zowel volgens de analisten van buitenaf, als betrokkenen binnenin. “Dit is gerommel in de marge, eerder dan de grote hervormingen. Het is bijna vreemd dat men hierover zo’n tumult creëerde”, zo concludeert een hoofdrolspeler binnen Vivaldi.
• Want opvallend: Egbert Lachaert (Open Vld) was de enige partijvoorzitter die ’s ochtends al meteen naar de radio trok om stevig het akkoord te verdedigen. Hij had het over “zaken die we nooit in de Zweedse regering hebben kunnen doen” en “maatregelen die een enorme boost gaan geven om richting die 80 procent te gaan“. Daarbij stelde hij opvallend genoeg dat “liberalen en socialisten elkaar goed gevonden hebben”.
• In de wandelgangen klinkt een heel andere lezing van de feiten. “Het probleem is net dat deze coalitie elkaar niets meer gunt. En zo eindigden we met veel te weinig. De liberalen zouden beter meer toegevingen krijgen van de socialisten en omgekeerd, zodat er meer flexibiliteit komt, én de lonen omhoog kunnen. Maar dat is jammer genoeg niet mogelijk blijkbaar.”

Goed bekeken: De PS lanceert een offensief: “De lente van vrijheden”.

• Maandag riep PS-voorzitter Paul Magnette zijn troepen bijeen, alle parlementsleden van de PS in de Kamer, het Waalse Parlement en de Franse Gemeenschap en het Europees Parlement, aan de Keizerlaan. Vanmorgen legt hij uit aan de RTBF en in Le Soir wat hij van plan is: een hele reeks congressen en bijeenkomsten, plus een “plicht” die hij al zijn nationale mandatarissen oplegt, nu de pandemie voorbij is: “Herlanceer onze vrijheden”, en uiteraard en passant ook, “herlanceer de PS”. Dat moet een “enorme interne mobilisatie van de partij” worden, zo stelt Magnette.
• Daarbij dus in maart al een partijcongres over het “militantisme”, een congres in mei over “Wallonië en haar sterke positie”, en in september het 199^ste socialistische partijcongres in België, over de partijdoctrine en ter voorbereiding van het grote 200^ste congres in 2023.
• In het najaar plant Magnette zelf ook nog een boek over het ecosocialisme, zijn nieuw stokpaardje, een fusie tussen socialisme en ecologie: een rechtstreekse aanval op het succes van de groenen in Franstalig België.
• Maar tussendoor nog die ‘lente van de vrijheden’, waarbij Magnette claimt dat zijn partij altijd de vrijheid voorop heeft gezet, onder meer met de strijd om het stemrecht voor allen, de vrijheid van vakbonden, het migrantenstemrecht, vrouwenrechten, abortus en euthanasie. En nu gaat het dus over het postcoronatijdperk, waarin hij zijn partij wil positioneren als de ‘bevrijder’.
• Meteen een positie die stevig ingaat tegen de herauten van de strenge aanpak, met Vooruit-kopstuk Frank Vandenbroucke, de minister van Volksgezondheid, op kop. In Franstalig België is al veel langer een beweging bezig waarbij de grote drie, MR, Ecolo en PS, eigenlijk allemaal duwen richting openheid en minder restricties door corona. Geen kat die er daar aan zou denken om met Marc Van Ranst dansend op televisie te willen verschijnen (wat minister van Ontwikkelingssamenwerking Meryame Kitir (Vooruit) vorige week deed): die periode lijkt over de taalgrens definitief afgerond.
• Maar de PS ziet het breder: hij ziet die vrijheid op vlak van rechten voor minderheden zoals de LGBTQIA+-beweging, maar ook de sociaal zwaksten, net zoals de gevangenen, verslaafden of sekswerkers. En het gaat ook over de vrijheid om een goede work-lifebalance te organiseren. Kortom: die vrijheid is een containerbegrip waar ongeveer alles in terecht kan waar de socialisten strijd over willen voeren. Maar de ‘opdracht’ of de ‘plicht’ voor de Parlementsleden is er wel: ze moeten allen in dat grote spectrum van vrijheden een actiepunt kiezen, “om voor te gaan strijden”.
• Tegelijk is het communicatief flink verwarrend omdat het bij uitstek het sleutelwoord van de liberalen is. Toeval kan dat niet zijn: eerder een beslissing om het offensief tot aan de deur van Georges-Louis Bouchez te brengen, de voorzitter van de MR die telkens opnieuw het conflict met de PS zoekt.

Ondertussen: De oorlogstrom roffelt luider en luider.

• Vandaag het bezoek van de Duitse bondskanselier Olaf Scholz aan de Russische president Vladimir Poetin, wat nu in de pers gezien wordt als “het gesprek van de laatste kans”. Anderzijds: gisteren had Sergej Lavrov, de Russische minister van Buitenlandse Zaken voor de camera’s een gesprek met Poetin, aan een gigantische lege tafel alweer, waarbij die eerste signaleerde aan die laatste “dat diplomatie nog mogelijk is”.
• Tegelijk is er een meeting gepland tussen Lavrov en Zbigniew Rau, de minister van Buitenlandse Zaken van Polen, “om de kanalen open te houden”, en gaat ook de Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken Luigi Di Maio eerst naar Kiev en dan naar Moskou.
• Tegelijk blijven zowel de VS als het VK de boodschap heel negatief zetten, door constant te waarschuwen voor het conflict dat nakende is, en daarbij geheime informatie beschikbaar te maken aan de pers. “Er zijn tekenen dat Rusland minstens íets plant dat al binnen de 48 uur kan plaatsvinden“, zo stelde de Britse premier Boris Johnson, die zich door het conflict kan handhaven als Britse eerste minister, na een uiterst woelige periode rond Covid-schandalen in zijn ambtswoning.
• Johnson en Joe Biden, de Amerikaanse president, overlegden telefonisch. De Amerikanen sturen vandaag ook hun minister van Defensie Lloyd Austin naar Brussel, voor topoverleg binnen de NAVO met alle ministers en NAVO-baas Jens Stoltenberg.
• In Oekraïne zelf organiseert Volodimir Zelenski, de president, morgen dan weer een “Dag van Nationale Eenheid”, waarbij iedereen zijn vlag kan uithangen: morgen wordt gezien als de dag waarop de Russen hun invasie beginnen.  

Uiterst pijnlijk: Het Europese Parlement worstelt met een steunpakket van 1,2 miljard voor Oekraïne.

• Vandaag komt Josep Borrell, de hoge gezant van de EU en de facto buitenlandminister van de Europese Commissie, naar het Europees Parlement om een gigantisch steunpakket voor Oekraïne goedgekeurd te krijgen. Maar dat lijkt onzeker.
• Want vorige week al haalde een simpele parlementaire resolutie het ook niet. De grote blokken in het Parlement, de conservatieven, socialisten en liberalen, werken nu aan een gezamenlijke verklaring, om toch maar een beeld van eenheid te kunnen presenteren in het Parlement.
• Want in het Europees Parlement is een kleine groep Europese gekozenen die radicaal pro-Russisch is: zij zijn erg aanwezig in de debatten en blokkeren de zaak zoveel mogelijk. Zij komen voor een groot deel van uiterst rechts, verzameld in de fractie ‘Identiteit en Democratie’, waar ook Vlaams Belang in zit, en uiterst links, in de ‘Links’-fractie, waar PVDA deel van uitmaakt.
• Onder meer alle Parlementsleden van Marine Le Pen, de presidentskandidate in Frankrijk die de onvoorwaardelijke steun krijgt van Tom Van Grieken, stemmen systematisch richting Rusland. In het verleden werd al aangetoond dat Russische banken de kiescampagne van Le Pen mee financierden.
• Maar tegelijk is er een stevige groep Duitse socialisten, die zich ook eerder ambigu opstellen, en niet zomaar Oekraïne willen steunen. Daarbij zijn stevige namen, en telkens herhalen ze het argument “dat ze geen escalatie willen”.
• Maar de relaties tussen de SPD, de Duitse socialisten en de Russen, zijn op z’n minst interessanter dan simpele pacifistische drijfveren. De voormalige SPD-kanselier Gerhard Schröder is de voorzitter van de Nord Stream-pijplijn die het Russische Gazprom aanlegde naar Duitsland. Hij werkt ook voor Rosneft, een Russisch oliebedrijf. Schröder haalde al uit naar Oekraïne, “dat het conflict zou oppoken”.
• En Schröder is niet de enige die een lucratief baantje heeft, betaald door de Russen: een pak van het oude partijestablishment van de Duitse socialisten lijkt vandaag op de payroll te staan van Moskou.