Jaarlijks wordt wereldwijd ongeveer 50 miljard ton zand en grond ontgonnen. Daarmee vormt dit product nagenoeg de meest geëxploiteerde hulpbron op de hele planeet. Alleen bij de consumptie van water is er sprake van grotere volumes. Dat blijkt uit een rapport van de Verenigde Naties, waarin opgemerkt wordt dat zand door de internationale gemeenschap dringend als een strategische grondstof moet worden erkend.
“In tegenstelling tot water wordt zand door het beleid en de industrie niet als een belangrijke strategische hulpbron erkend”, zeggen de onderzoekers. “Dit moet echter snel veranderen. De ontginning en de verwerking van het product moet strikter worden opgevolgd.”
“Er moeten ook maatregelen worden genomen om het verlies aan fauna en flora dat met de zandwinning gepaard gaat tegen te gaan. Tegelijkertijd moeten de ongelijke sociale en economische gevolgen van de activiteit worden aangepakt.”
Strategisch
“Zand is voor de mens van groot belang”, benadrukt hoofdonderzoeker Pascal Peduzzi, directeur van de Global Resource Information Database van het UN Environment Programme (Unep). “De grondstof vormt voor economische ontwikkeling in een brede waaier van industrieën, variërend van de bouwsector tot informatica, een belangrijke basis. Met een dergelijke verhouding moet zand als een strategisch materiaal worden erkend.”
“Zandwinning kent verschillende vormen, waarbij zowel grote bedrijven als individuen zijn betrokken”, zeggen de onderzoekers nog. “De actuele ontginning is veel groter dan de natuurlijke aanvulling van de reserves. Een internationale norm voor extractie van zand is nodig, zodat het materiaal effectief kan worden gereguleerd en beheerd.”
“Zand moet op dezelfde manier worden behandeld als andere grondstoffen, zoals mineralen, water, olie of gas. Al deze materialen kennen inmiddels al een sterke regulering, maar bij zand ontbreekt dat kader volledig.”
Uit cijfers van het Global Aggregates Information Network blijkt dat de winning zand het voorbije jaar met 4,9 procent tot 44,3 miljard ton is opgelopen. In het rapport wordt echter opgemerkt dat een nauwkeurige berekening van de productie onmogelijk is.
Conflicten
Wel wordt opgemerkt dat de zandwinning kan leiden tot het verlies aan biodiversiteit en een toename van het overstromingsrisico. “Daarnaast kan de activiteit ook de levensvatbaarheid van visserijgemeenschappen ondermijnen en zelfs conflicten voeden”, voeren de onderzoekers aan.
“Het eindgebruik vertegenwoordigt bovendien een aantal industrieën, zoals de betonsector, die een aanzienlijke bijdrage tot de klimaatcrisis leveren”, stippen de onderzoekers aan. “Maar wetgevers hebben voor het product nauwelijks belangstelling.”
In het rapport wordt gewezen op de noodzaak aan hergebruik van bestaande bouwproducten, naast de introductie van alternatieve bouwmaterialen. De onderzoekers waarschuwen nog dat de behoefte aan zand de volgende jaren nog aanzienlijk zal toenemen.
Tegen het midden van deze eeuw zal de wereldbevolking immers nagenoeg 10 miljard mensen tellen. Op dat ogenblik zal naar schatting 70 procent van die populatie in stedelijke gebieden wonen. Daarvoor zal extra huisvesting moeten worden voorzien.
(ns)
