De Vlaamse regering lijkt eruit te geraken voor de bouwshift, een van de grote dossiers, die als molensteen rond de nek van Jan Jambon (N-VA) en co lijken te hangen. Open Vld, de partij die het moeilijkst zat in het dossier omdat ze “volle compensatie” voor grondeigenaars beloofden, komt ineens met een voorstel: viceminister-president Bart Somers (Open Vld) komt vanmorgen met een plan dat hij als “zijn voorstel” verkoopt. Dat houdt in dat de Vlaamse regering twee derde betaalt van de compensatie en de Vlaamse gemeenten een derde, met een kostprijs van zo’n 150 miljoen per jaar. De coalitiepartners staan er verbaasd naar te kijken: “Dit zat op niveau van de kabinetten, maar was het voorstel van Zuhal Demir (N-VA). Somers kiest de vlucht vooruit”, zo is te horen. Want 2,7 miljard is ver van de 30 miljard compensatie waar de grondeigenaars op hoopten.

In het nieuws: Bart Somers communiceert een oplossing voor de bouwshift.

De details: Er komt een bouwshiftfonds.

• “Wij willen vanuit Open Vld een constructieve invalshoek aanreiken“, zo stelde Somers, een van de meest ervaren ministers in de Vlaamse regering, vanmorgen engelachtig op Radio 1. Een vat vol goede bedoelingen, zo leek het wel, want zo zouden de hete hangijzers voor de regering-Jambon kunnen worden opgelost. “Het is natuurlijk allemaal wat gelinkt aan elkaar”, zo stelde hij nog.
• Politieke communicatie is voor sommigen in de Wetstraat een hogere kunst: dat mag zeker gelden voor de Mechelaar, die met al zijn ervaring het netelige dossier van de bouwshift probeert te ontmijnen, in de eerste plaats voor zijn eigen partij. Want vanmorgen was er behoorlijk wat gefrons door diezelfde Vlaamse regering over de sortie van Somers in De Tijd, die plots het ‘bouwshiftfonds’ als een voorstel van zichzelf op tafel legde.
• “De waarheid is dat dit helemaal niet van Somers komt, het komt van bij Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir, die er al in 2020 een taskforce rond opzette. Somers heeft gezien dat het daarop zou landen, heeft de vlucht vooruit gekozen, en legt dat nu uit als zijn idee“, zo stelt een hoge bron in de Vlaamse ploeg.
• Op het kabinet van Somers ontkennen ze dat laatste in alle talen: “Neen, neen, dit is een voorstel van ons kabinet, in een zeer belangrijk dossier.” Maar feit is dat dit dossier zeker voor de Vlaamse liberalen bijzonder gevoelig ligt: zij beloofden altijd “volle compensatie voor alle eigenaars”.
• Die komt er nu ook volgens Somers: Vlaanderen zal een stevige duit in het zakje doen, maar de gemeenten moeten ook geld ophoesten.
• Van scenario’s die in het meest extreme geval tot 31 miljard gingen, kwamen sommigen uit op 6,6 miljard (aan maar 80 procent van de prijs), tot bijna 20 miljard (voor een forfaitaire waardering). Vandaag is het prijskaartje van het compromis, dat de liberalen als ‘hun voorstel’ verkopen, geland op 2,7 miljard.

Waar dit over gaat: De bouwshift werd bouwshit.

• Vlaanderen verhardt tegen sneltempo: 5,1 hectare per dag wordt door woningen, industriegebied of openbare gebouwen verhard, wat grote gevolgen heeft voor het milieu. In principe is overeengekomen om tegen 2040 die verharding op nul te brengen, en al tegen 2025 de snelheid naar 3 hectare per dag te laten dalen. Daarbij wordt vooral potentiële bouwgrond in gevoelige zones geviseerd: woonuitbreidingsgebieden, waterzieke stukken en bosgronden. Dat werd tijdelijk onder “een stolp gezet”: er kon niets meer mee gebeuren.
• Maar daartegenover staat een harde financiële realiteit: heel veel Vlamingen hebben een stukje grond liggen waarvan ze hopen dat het ooit geld opbrengt, als bouwgrond. Dat afpakken, door definitief te stellen dat er nooit gebouwd zal worden, betekent dat die eigenaars gecompenseerd moeten worden. Er zijn 150.000 eigenaars van zo’n stuk grond, waarvan 77 procent maar één perceel heeft: geen onbelangrijke groep kiezers.
• De discussie over hoeveel geld die krijgen, en wie het krijgt, sleept al jaren aan. En met name Open Vld profileerde zich als de ultieme beschermer van de eigenaars: zij zouden met niets minder dan volle compensatie genoegen nemen.
• De Vlaamse regering voelde nattigheid: de boutade luidt dat die bouwshift “vooral een bouwshit” was. Het houdt immers in dat veel eigenaars slecht nieuws gaan krijgen. In 2020 kwam de regering met een taskforce, die de zaak zou moeten uitklaren. Maar die kwam terug met duizelingwekkende cijfers (zie hierboven).
• Tegelijk loopt in de Vlaamse regering het lastige dossier van de stikstofuitstoot. Daaraan gekoppeld: compensaties voor boeren die ermee moeten stoppen, door de strengere regels. Ook daar gaat het dossier in de miljarden, vandaar dat de liberalen graag de twee dossiers aan elkaar hadden gekoppeld: geld voor iedereen.
• Dat lijkt nu niet het geval: het bouwshiftdossier zit nu in elk geval op koers voor een veel lager bedrag, waar blijkbaar iedereen mee kan leven.

En nu? De manier waarop deze deal tot stand komt, is veelzeggend voor de sfeer in die Vlaamse ploeg.

• Het politiek compromis van de Vlaamse regering lijkt eerbaar: de kostprijs zit ‘maar’ op 150 miljoen per jaar voor de Vlaamse begroting, waardoor het bedrag tegen 2040 aantikt tot 2,7 miljard.
• De gemeenten moeten zelf nog één derde ophoesten van de compensatie, als ze woonuitbreidingsgebied definitief omzetten naar bosgrond, het fonds van de Vlaamse regering levert het overige deel van de compensatie voor de eigenaars. Wil de gemeente er landbouwgrond of natuur van maken, dan komt de Vlaamse regering nog tussen voor één derde van de compensatie. Zo zou jaar na jaar 900 hectare omgezet worden in bos of natuur, berekende de Vlaamse ploeg.
• Waarom de 2,7 miljard euro dan zoveel lager ligt dan de initiële ramingen? “Die 30 miljard was wel heel maximalistisch“, is overal in de Vlaamse regering te horen. Maar zelfs met de voorstellen die de taskforce voorlegden, waarbij sprake was van 6,6 miljard compensatie, konden drukkingsgroepen als Voka, de Boerenbond en de Vlaamse Confederatie Bouw niet leven.
• Nu blijkt dat voor die 2,7 miljard een heel pak grond niet in aanmerking zal komen: het gaat om 12.700 hectare niet-ontwikkelde woonuitbreidingsgebieden. En de prijzen zijn lager, als men gaat rekenen hoe ver die gronden van een weg liggen. Maar 30.000 andere hectare, waar onder meer industriegronden en havengebied inzitten, vallen niet onder de compensatieregeling. Het is dus “de volle 100 procent”, zoals Open Vld kan claimen, maar lang niet voor iedereen.
• Het compromis komt er na weken van spanning in de ploeg. Daarbij stonden Somers en Demir meermaals tegenover elkaar, en gingen op de ministerraad de decibels de lucht in: de liberaal zou daarbij de N-VA-minister zo fors hebben aangepakt, dat het tot interne onrust leidde bij de Vlaams-nationalisten. Want minister-president Jan Jambon greep niet in, tot onvrede van partijgenoten. “De volgende keer mag Somers voor de camera’s gaan uitleggen hoe hij met vrouwen omgaat“, klonk het fel in de wandelgangen.
• Nu komt Open Vld dus met de “constructieve invalshoek”, zoals Somers het noemt. Maar tegelijk zijn het toch behoorlijk wat centen voor nieuwe bossen en natuurgebied: het stokpaardje van Demir. Een horde lijkt nu genomen door de ploeg van Jambon.
• Al blijft er het dossier van het stikstof, en de bijhorende compensatie voor de boeren, die ook in de miljarden gaat. CD&V-voorzitter Joachim Coens liet daarover recent nog verstaan dat er “boter bij de vis moest”. Raakt Jambon daardoor, dan kan hij voor de krokusvakantie zijn ‘groot akkoord’ aankondigen en op zoek gaan naar een verse adem voor zijn ploeg. Of de sfeer daarmee dan helemaal omkeert, is maar de vraag, gezien de manier waarop de bouwshift nu (communicatief) wordt opgelost.

Voor morgen: Het Overlegcomité belooft wel één twistpunt: de mondmaskers in het onderwijs.

• Alles wijst erop dat vrijdag geen grote verrassingen komen: de stille consensus is dat de barometer dan naar ‘oranje’ gaat, en er versoepelingen volgen. Nadat Frank Vandenbroucke (Vooruit), de minister van Volksgezondheid en notoire hardliner, al heeft aangegeven dat ook hij akkoord is, is de spanning weg.
• Maar een ander discussiepunt duikt op: de mondmaskers. Daarvoor hield Benjamin Dalle (CD&V), de minister van Jeugd in de Vlaamse regering, gisteren in het Vlaams Parlement nog eens een fel pleidooi om die plicht af te schaffen voor jongeren. En kijk: zowat alle Vlaamse partijen volgden.
• Want ook minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) is hevig voorstander van het schrappen van die verplichte mondmaskers, zeker in het lager onderwijs. En hij zit op één lijn met alle ministers van Onderwijs, met name Caroline Désir (PS) die in Franstalig België een belangrijke stem is.
• Bovendien schuiven de groenen op: Ecolo heeft al heel expliciet de coronabarometer opgegeven, Groen gaat niet zo ver. Maar beide partijen willen toch versneld de maatschappij openen, en zijn gevoelig aan het menselijk aspect. Te veel studies wijzen erop dat die mondmaskers nefast zijn voor de sociale ontwikkeling van kinderen.
• Daarbij botsen ze op de klassieke weerstand van Vandenbroucke. Die wees deze week al op de voorbeelden van Frankrijk, Oostenrijk, Spanje en Italië, waar men helemaal niet zo snel de maatregelen lost. Dat geld dus ook voor de mondmaskers.
• De vraag is hoe lang het allemaal nog houdbaar is. Want de voorbeelden van landen als het Verenigd Koninkrijk en de VS steken de ogen uit: New York is de laatste staat die nu ook de algemene mondmaskerplicht lost in de VS.
• Tegelijk borrelt het ongenoegen in de samenleving op. Naar gelijkenis met de truckers in Canada, kondigt men in Europa acties aan. In Frankrijk, waar blokkades van vrachtwagens regelmatig opdoken in het verleden, kondigde men acties aan in Parijs. Maar dat wordt een verhaal van hard tegen onzacht: de prefect in de Franse hoofdstad verbiedt elke actie dit weekend.
• In Brussel zijn maandag acties aangekondigd. Afwachten of de politie in de hoofdstad alert genoeg is om een compleet infarct van het verkeer te vermijden: de Brusselse tunnels zijn bijzonder makkelijk te blokkeren door actievoerders. De politie waarschuwt alvast voor “mogelijke hinder vanaf zondag”.

Om te volgen: Exporteert China via de luchthaven van Luik bloedgoederen gemaakt in Oeigoerse slavenkampen?

• China gebruikt de cargoluchthaven van Luik om goederen vanuit de provincie Xinjiang in te voeren in de EU. Dat stelt het Ecolo-parlementslid Samuel Cogolati aan de kaak in L’Echo.
• De Chinezen hebben in januari drie cargotoestellen vanuit Kashgar, een stad in het westen van China, waar de Oeigoerse minderheid woont, naar Luik gestuurd. Dat is exact de regio die erom bekend staat de infame strafkampen van de Chinese overheid te herbergen.
• De Chinese overheid voert een meedogenloze strijd tegen de moslimminderheid in eigen land: de Oeigoeren worden onderdrukt, opgesloten en op de meest mensonwaardige manier behandeld. De VS spreekt officieel van een “genocide”, Europa gaat minder ver, onder meer door de industriële banden met de Chinezen.
• Maar een deel van de Chinese productie, ook voor westerse bedrijven, verloopt dus via spotgoedkope slavenarbeid in de strafkampen van de Oeigoeren. In Luik kwamen in januari plots goederen toe zoals elektronica, goed voor 75 ton. En Cogolati, die de zaak ontdekte via de Chinese staatsmedia, vermoed dat er meer aan de hand is. Want het transportbedrijf, Xinjiang Tianshun, heeft banden met XPCC, een groot bouwbedrijf in de provincie van de Oeigoeren, dat op de zwarte lijst van de EU staat wegens “ernstige schending van de mensenrechten”.
• Vorig jaar werd Cogolati samen met nog negen andere Europese Parlementsleden op een zwarte lijst gegooid, omdat ze zich te kritisch opstelden ten opzichte van het Chinese beleid tegen de Oeigoeren. De reactie vanuit Europa na die zet was behoorlijk lauw: de banden met de economische grootmacht lijken te belangrijk.
• Ondanks het feit dat Ecolo mee in de federale coalitie zit, heeft Vivaldi nog niet veel moeite gedaan om een scherpe positie in te nemen ten opzichte van China. De Europese Unie lijkt andere katten te geselen te hebben, dan de verdrukte minderheid in China te hulp komen.

Pijnlijk: Het rapport waarmee de onafhankelijke jury de radiodossiers moest beoordelen voor de kostbare FM-licenties, leest als een wrange grap.

• Zij dronken een glas, zij deden een plas en lieten de zaak zoals zij was. Er verandert niets in het Vlaamse radiolandschap dat moest “gedynamiseerd” worden, nadat de EU had laten weten dat de eeuwige verlenging van het beperkt aantal vergunningen voor een landelijke FM-zenders niet kon.
• De Vlaamse regering organiseerde daarop dus een ‘beauty contest’, waarbij de licenties werden opengesteld. Maar de winnaars zijn de drie bestaande zenders: de erg lucratieve Joe en Qmusic van mediamastodont DPG Media en Nostalgie van de grote concurrent Mediahuis. Achter de schermen was de druk op de politiek vanuit de grote mediabedrijven, om hun “verworven rechten” niet te moeten afstaan, enorm.
• Dat de grote mediagroepen wonnen is niet zo heel verwonderlijk: ze bestaan al lang en hebben een behoorlijk stevig marktaandeel. Dat laatste verklaart hun waarde: de cashflow uit de zenders is meer dan netjes. Dat afnemen zou heel heftig geweest zijn: het mediabeleid in dit land spoort meer op rustige vastheid.
• Maar de beoordeling die de onafhankelijke jury maakte (met onder meer Bert Geenen, die destijds voor DPG Media de commerciële zenders opzette, en voormalig VRT-topman Dirk Wauters als juryleden) roept toch vragen op. Want de kaper op de kust, Studio 100, kwam met een behoorlijk innovatief voorstel voor het Vlaamse medialandschap: talkradio.
• In het voorstel van de nieuwkomers zat het concept dat minstens voor de helft zou gepraat worden op de radiozender. In andere landen helemaal geen innovatie: onder meer buurlanden Nederland en Frankrijk hebben elk nationale zenders waar bijna altijd gepraat wordt, in de VS is talkradio zelfs groter dan ooit. Maar in Vlaanderen geldt de ongeschreven wet dat om de zoveel tijd een plaat moet en zal gedraaid worden: zelfs de actualiteitzender Radio 1 is daaraan onderworpen.
• Maar uitgerekend daarop schoot de Vlaamse jury, blijkbaar ingebed in de Vlaamse klei van klassieke denkschema’s rond media, het project van Studio 100 af:
  • Dit format heeft “een lage kans op slagen”, zo wist de jury.
  • “Radio is vaak een secundaire bezigheid, terwijl je bepaalde activiteiten doet. Een radio die de hele tijd op de voorgrond staat, strookt niet met de gangbare gebruikersbehoefte”, zo poneert men.
  • “Iets intensief beluisteren lukt alleen als je de plaats en tijd zelf mag kiezen. (…) Dat idee naar broadcast radio doortrekken is een risico”, zo stellen ze.
  • Helemaal te gek voor woorden wordt het wanneer de experts verklaren waarom bij de zuiderburen wél talkradio bestaat: “Het cultuurverschil uit zich onder meer in de breedsprakigheid van de Franstaligen. Zij praten veel meer en luisteren bijgevolg ook meer naar programma’s met een groot woordaandeel.”
• Dat de jury zich dus moet beroepen op dergelijke stereotype en subjectieve stellingen, die bijgevolg lijnrecht ingaan tegen de essentie van een innovatief project: het moet pijnlijk zijn voor minister van Media Benjamin Dalle (CD&V). Die klopt zich op de borst dat het een succesvolle operatie was, waarbij hij de “dynamisering” van het landschap ziet in het feit dat de bestaande zenders nu verplicht waren hun plannen af te stoffen en onder meer een digitale strategie te schrijven.
• En passant sloot Dalle ook een andere discussie: de VRT zal geen van haar FM-licenties, met name die van Klara, moeten afstaan. “Dat zal niet gebeuren onder mijn ministerschap”, zo stelde hij ferm in het Vlaams Parlement.
• Het feit dat de openbare omroep vijf landelijke licenties vasthoudt, ligt achter de schermen wel degelijk fel onder vuur. Open Vld haalde het ook aan in het debat in het Vlaams Parlement gisteren: het moet een optie zijn om één van die licenties vrij te maken. Vlaams Belang sloot zich daarbij aan. Maar Dalle deed de deur dus bijzonder ferm dicht. 

Ook gevolgd: Zowel Egbert Lachaert (Open Vld) als Tom Van Grieken (Vlaams Belang) winnen hun rechtszaak.

• Bij Vlaams Belang ging het om een behoorlijk fundamentele zaak: een Mechelse rechter veroordeelde vorig jaar vier leden van Voorpost, een actiegroep van Vlaams Belang, wegens “racisme en aanzetten tot haat” tot een half jaar cel. De reden: een spandoek met daarop “Stop islamisering”.
• In beroep wordt dat vonnis tenietgedaan: het Antwerpse Hof van Beroep verklaarde de rechtbank in Mechelen onbevoegd, en dus gaan de vier vrijuit. De reden is simpel: voor drukpersmisdrijven (dus ook spandoeken) moet men naar een volksjury, en dus assisen, niet de correctionele rechtbank.
• Tom Van Grieken (Vlaams Belang) jubelde alvast: “Meningen zouden nooit of te nimmer verboden mogen worden. Juridisch is het tevens een correcte beslissing van het Hof van Beroep, want dit soort uitspraken vallen niet onder de xenofobiewetgeving en moeten dus door een jury beoordeeld worden. En belangrijk: het Hof heeft dat ook als dusdanig aangegeven door duidelijk te stellen dat de slogan ‘stop islamisering’ niet is ingegeven door racisme.”
• Op dezelfde dag mocht gisteren ook Egbert Lachaert (Open Vld), de liberale partijvoorzitter, opgelucht ademhalen. Lachaert is verzand in een oorlogje met de website ‘t Scheldt, en diens uitbater Gert Van Mol. In de uitloper van een proces van Lachaert tegen de site, dagvaardde Van Mol de liberale politicus. Dat deed hij door een spitsvondigheid van zijn advocaten, net op de dag dat Parlementsleden niet onschendbaar zouden zijn, tussen twee zittingen van de Kamer.
• Maar de rechter volgde die redenering van de advocaten van Van Mol niet: het was nooit de bedoeling van de wetgever om zo’n “één dag niet onschendbaar zijn” te creëren. Geen behandeling ten gronde dus van de beschuldiging van Van Mol, die beweerde dat Lachaert zijn beroepsgeheim als advocaat had geschonden.