De overstap van Alexia Bertrand van MR naar Open Vld doet een bom barsten tussen beide liberale partijen, die al veel langer tikte. De analyse bij Open Vld, dat Georges-Louis Bouchez (MR) wel Vivaldi maakte, maar daarna systematisch zichzelf onbetrouwbaar heeft getoond, en deloyaal is naar de regering en premier toe, dateert niet van dit weekend. Meer nog: de frustratie met Bouchez werd steeds groter, en gedeeld door een pak volk rond Vivaldi, ook binnen de MR. “Neem een nummertje en ga in de rij staan”, zo klinkt cynisch bij de Open Vld-top. Daar duwden ze dit weekend door: Lachaert verweet de MR-Kamerleden “copy paste Vlaams Belang”-gedrag. Doordat in september, met ‘dank’ aan cd&v-voorzitter Sammy Mahdi de lijnen met de N-VA heropend zijn, heeft de Open Vld-top plots een pak meer opties, voor de toekomst. Dat is voelbaar, maar bedreigt de werking van Vivaldi, vrezen de coalitiepartners. “De MR was al moeilijk, nu dreigt onder meer een fiscale hervorming helemaal onmogelijk te worden.” En ook: “Dit kan een boemerang worden voor de premier.” Maar op de Zestien klinkt vertrouwen: “Dit is slechts het begin.”

In het nieuws: “Ik zie MR-Parlementsleden die onze premier aanvallen op een manier die copy paste is van het Vlaams Belang”, sneerde Egbert Lachaert op RTL.

De details: Een vete in de liberale familie.

• “De realiteit: geen enkel akkoord over kernenergie, slechtste begroting van Europa, geen enkel antwoord op het feit dat een OCAD-gevaarlijke vrij wordt gelaten en direct erna een politieman doodt.” Met die tweet slingerde Georges-Louis Bouchez (MR) z’n frustratie over Open Vld openlijk op tafel.
• Een harde uithaal, want het sluiten van een akkoord met Engie, dat zit bij premier Alexander De Croo, een eerste maal Open Vld. De begroting? Bij Open Vld, tot voor kort nog Eva De Bleeker (Open Vld), nu Bertrand. De dood van een politieman? Bij Open Vld, met minister van Justitie Vincent Van Quickenborne. Drie keer Open Vld dus, drie sneren. Bovendien voegde Bouchez daar nog aan toe “dat het dan de MR is die zich slecht gedraagt, volgens pers en politiek”, om dat vervolgens “lamentabel” te noemen.
• Verder wilde Bouchez niet veel kwijt: de MR-kopman likt voorlopig even de wonden. Want de schaker, die graag de anderen in de Wetstraat, inclusief zijn partijgenoten, in spanning houdt, en met verrassingen komt, stond vrijdag helemaal schaakmat. Een erg publieke nederlaag, die de ongenaakbaarheid van de MR-voorzitter ook wat minder maakt.
• Want de MR doet het behoorlijk goed in de peilingen, zowat als enige van heel Vivaldi, met uitzondering dan van Vooruit en Conner Rousseau. Dat Bouchez bovendien kan rekenen op ruime steun van de MR-achterban, die de voorzitter en zijn brute stijl op handen draagt, maakt dat de man uit Bergen al veel langer rondloopt met een attitude dat niemand hem wat kan maken.
• Ook zo naar de pers: Bouchez draait er zijn hand niet voor om wanneer hij op Twitter journalisten terecht wijst over hun ‘partijdigheid’, wanneer die uitspraken doen die weinig neutraal zijn. En het moet gezegd: de Franstalige publieke opinie en pers zitten nu eenmaal linkser dan boven de taalgrens, daar de ‘rebel’ zijn, en fors tegenin gaan, helpt zijn stekelige imago.
• Maar cadeaus krijg je dan niet: in de Franstalige media werd de overstap van Alexia Bertrand dan ook gelezen voor wat ie is, een stevige klap voor Bouchez. Daar kon men het nieuws eerst nauwelijks geloven: een aantal Franstalige kabinetten dacht initieel zelfs dat Bertrand een extra MR-lid voor Vivaldi zou betekenen, wat ongemakkelijke telefoontjes naar de Zestien opleverde. Want ‘neen’, Bertrand stapte gewoon over naar Open Vld.
• Daar deed Lachaert initieel nog moeite om niet te veel te triomferen: op zijn persconferentie vrijdag verklaarde hij dat Bertrand “beide partijkaarten zou behouden”, en Bouchez had “al bij al goed gereageerd, beter dan verwacht”. Maar zondag, op RTL, hield Lachaert zich minder in. Hij deelde uitgerekend in Franstalige tv-studio’s een paar forse tikken uit:
  • “Natuurlijk zijn er spanningen, al maanden, dat moeten we niet ontkennen, zeker in het federaal Parlement.”
  • “Er zijn de verklaringen geweest van Marie-Christine Marghem (MR).” Daarbij verwees die naar de oud-minister van Energie, die op LN24 letterlijk gaan zeggen was “dat ze niet wist wat ze nu eigenlijk had aan De Croo”.
  • “En maandag nog, zat onze minister Van Quickenborne in een lastige situatie in de Kamer. Dat is een heel delicaat dossier en daar moet je niet populistisch mee omgaan. Als ik dan zie dat enkele Parlementsleden van MR onze minister aanvallen op een manier die bijna copy paste is van Vlaams Belang, dan zeg ik: “Dat gaat niet.” En dat heb ik aan Bouchez ook laten weten.” Het ging toen om Parlementsleden Denis Ducarme (MR) én alweer Marghem.
• Bij de MR kwam vervolgens dus de tweet van Bouchez, om het regeringswerk van Open Vld met de grond gelijk te maken. En uiteraard reageerde meteen Marghem zelf ook: “De Open Vld-voorzitter staat onder druk door interne problemen. Maar om dat te maskeren heeft hij maar andere conflicten veroorzaakt, met ontoelaatbare uitspraken tegenover de MR. Laten we zeggen, kalmeer maar wat. Want alles wat excessief is, is insignificant.”
• Marghem zet zo de lijn door die ze al een hele legislatuur bewandelt: de persoonlijke aanvallen en beledigingen aan het adres van de groenen, maar ook gereserveerd voor Open Vld’ers, is niet nieuw. Integendeel: de MR-politica is steeds meer de zatte tante van de Vivaldi, die maar blijft brallen op elk familiefeestje. Geloofwaardig is anders, te meer omdat vriend en vijand het eens zijn dat ze in de Zweedse periode een absolute puinhoop maakte van Energie, het departement dat toen onder haar hoede was.

De chronologie: Natuurlijk is dit geen ‘plotse’ ingeving van Bertrand, Lachaert en De Croo.

• Dat Bouchez ondertussen heeft moeten lezen dat de gesprekken tussen Bertrand en de Open Vld-top al maanden bezig waren, is toch ook een lastige boodschap. In de reconstructies van de Franstalige pers zou de vraag pas donderdagavond gekomen zijn, om Eva De Bleeker te vervangen. Dat is iets te mild qua verhaallijn.
• Dat de eigenlijke vraag om in de regering te gaan, aan Bertrand pas donderdagavond kwam, klopt. De positie van de vorige staatssecretaris begon toen echt te wankelen, nadat ze alweer fouten in de begroting had laten passeren. N-VA-Kamerlid Sander Loones vorderde haar ’s nachts op, de meerderheid hield dat wel nog tegen. Maar het hek was van de dam, vrijdag ging het snel.
• Zelfs zodanig snel dat het Paleis niet nog eens wilde meemaken wat het met Hadja Lahbib (MR) en Nicole de Moor (cd&v), toen die respectievelijk Sophie Wilmès (MR) en Sammy Mahdi (cd&v) in Vivaldi kwamen vervangen. Toen kregen de partijen de kans om eerst hun keuze aan te kondigen, voor het Paleis dat kenbaar maakte. Nochtans is die ‘primeur’ een voorrecht van de koning, die de puntjes op de i wilde. Het gevolg was dat De Bleeker van die koninklijke dadendrang een beetje het slachtoffer werd: zij had nog geen persconferentie met haar afscheid gegeven, of het communiqué van het Paleis was er al.
• De waarheid is dat Lachaert en De Croo al veel langer op een plan zaten om Bertrand, met haar netwerk en présence, na een transfer uit te spelen. De gesprekken daarover dateren al van maanden geleden: Bertrand kwam door het interne rekruteringsprogramma ‘de Gangmakers’ bij Open Vld ook zeer regelmatig op de Melsensstraat, maar zelfs daarvoor waren de lijnen al open.
• Dat Bertrand de frustraties over Bouchez deelde met de Open Vld-top, was wel duidelijk. En ze was niet de enige. “Neem een nummertje en ga in de rij staan“, zo luidt het laconiek aan de top van Open Vld over het aantal mensen dat zijn/haar beklag doet over Bouchez.
• De premier ergerde zich al meermaals openlijk aan de rol van een aantal Vivaldi-partijvoorzitters, die hij “onvolwassen” noemde. Niet zijn regering was het probleem, maar die ‘schoonmoeders’ die rond Vivaldi zweven. En Bouchez is daarbij ‘primus inter pares’, de stoorzender bij uitstek, met geen enkele bekommernis om de premier te erkennen in zijn rol als orkestmeester. Tekenend was de aanstelling van Lahbib, als opvolger van Wilmès: ook de premier wist het nauwelijks op voorhand, wie dat zou worden. Bouchez houdt ervan mensen te laten wachten en gissen.
• Maar de overstap van Bertrand herleiden tot een flauw spelletje “elkaar terugpesten” binnen de blauwe familie, zou tegelijk een tikje naïef zijn. Want het premierschap geeft opties: De Croo is razend populair over de taalgrens. Een nationale campagne van Open Vld in 2024, helemaal rond de premier, geeft daarbij opties, zeker als er al een Franstalig kopstuk zit bij de partij, in de hoofdstad.
• Een rondje pokeren, over al dan niet een gemeenschappelijke liberale Kamerlijst in Brussel, of op eigen kracht het verschil gaan maken in de hoofdstad, kan vanuit de Melsensstraat in elk geval met meer argumenten dan in het verleden. “Het is nog maar de start“, klinkt vol vertrouwen op de Zestien.

The Big Picture: Open Vld heeft weer opties, ook met de N-VA.

• Dat de Open Vld assertiever voor de dag komt, en zich openlijk vrolijk maakt om een zet tegen Bouchez, heeft veel te maken met wat in september in de Vlaamse regering gebeurde. Want daar legde Sammy Mahdi, de nieuwe voorzitter van cd&v, een zodanige bom onder de ploeg, dat hij een dynamiek die al twee jaar vast leek te zitten, helemaal veranderde.
• “Eén en ondeelbaar”, en “samen uit, samen thuis”: het waren de kreten waarmee Bouchez, Lachaert en De Croo in de zomer van 2020 zich aan elkaar vastklikten, en vervolgens als blauwe familie een coalitie met de groenen aangingen, in een Vivaldi-constructie. Het leverde De Croo het premierschap op. En een enorm gekwetste Bart De Wever (N-VA), die toen al oordeelde dat Bouchez “onbetrouwbaar” was om coalities mee te maken.
• Gaandeweg bleek ‘GLB’ voor Vivaldi inderdaad de grootste stoorzender: telkens opnieuw kwam hij terug op akkoorden, en ging hij fel in het offensief tegen coalitiepartners. Toen in de Waalse regering er een gigantisch conflict ontstond tussen Waals minister Jean-Luc Crucke (MR) en Bouchez, moest die eerste gaan. Maar het scheelde geen haar eind 2021 of de MR lag eruit, zowel federaal als Waals. Het cdh, ondertussen herdoopt tot ‘Les Engagés’ stond klaar ter vervanging. Het was uiteindelijk Elio Di Rupo (PS) die daarvoor ging liggen, zo gaf men bij de PS achteraf toe.
• Maar tegelijk maakten de Franstalige partijen sindsdien wel de rekening: als het enigszins kan mathematisch, ligt de MR er in 2024 overal uit. Voor Open Vld werd dat hoe langer hoe meer een vervelende situatie: een isolement dreigde in 2024, als de wagon enkel aan de MR vast bleef hangen. Het verklaart waarom Lachaert al vanaf de zomer bezig was met opnieuw een opening te zoeken, en toch enigzinds de banden met de top van de N-VA, en met name De Wever te herstellen.
• Dat lukt nauwelijks, tot Mahdi hen opnieuw in elkaars armen dreef: dagenlang communiceerde de cd&v-voorzitter nauwelijks tot niet met de andere voorzitters van zijn coalitiepartners, die dan maar het contact met elkaar herstelden. Plots werd de dynamiek in de Vlaamse regering helemaal omgedraaid: tot vandaag lijkt cd&v onder Mahdi de oppositie te willen opzoeken, dit weekend opnieuw door fel uit te halen over het dossier van de gemeentefusies, en met name tegen Open Vld.
• Het verklaart in elk geval waarom Open Vld zich veel vrijer kan bewegen, ten opzichte van Bouchez: ook aan Vlaamse kant zijn er sinds september weer een pak opties bijgekomen, om in 2024 nog mee te kunnen puzzelen.

De essentie: De breuk tussen MR en Open Vld dreigt wel op korte termijn gevolgen te hebben.

• Binnen de Vivaldi-coalitie kijkt men met argusogen naar wat dit weekend gebeurde: “Ik vrees dat elk compromis dat Open Vld nu zal willen maken rond het nakende loonoverleg door de MR kapot geschoten zal worden. Dit is echt geen goed nieuws voor de regering. De vraag is: is dit nu tijdelijk, of blijft de MR gekwetst en kwaad?“, zo vraagt een hoge bron zich af.
• Eenzelfde signaal bij een andere coalitiepartner: “Dit zou wel eens een boemerang voor Open Vld kunnen worden“, zo is te horen. Want ook daar merkt men op dat dit de relaties in de regering niet bepaald gaat verbeteren.
• Alexia Bertrand (Open Vld) zal op Begroting immers moeten doen waar De Bleeker niet in lukte: wegen op de dossiers en de cijfers in positieve richting krijgen. Het is maar de vraag of zowel de MR als de PS haar dat nu gaan gunnen. “Het argument dat een Franstalige de begroting beter zal kunnen verkopen aan die twee, is ronduit absurd. Het gaat niet om taal, maar om politiek gewicht en slagkracht”, zo stelt een insider.
• Ook het profiel van Bertrand, telg van een van de allerrijkste families van België, is niet bepaald appetijtelijk voor socialisten: “We gaan dus een fiscale hervorming doen met een ambassadeur van de adel en de rijkste Belgen? Dat is wel een op z’n minst raar signaal aan hardwerkende Vlamingen”, zo stelt een rode topper.
• Voor zowel de fiscale hervormingen als de pensioenen, twee dossiers die eigenlijk aangepakt moeten worden voor de Europese Commissie, zal het niet evident worden. “Gaat de MR nu nog iets prijs geven op vlak van fiscaliteit, terwijl Vincent Van Peteghem (cd&v) binnen een dikke week al met iets moet komen, voor 1 december?” En ook: “Door hun macho gedrag heeft Open Vld nu alles onmogelijk gemaakt.” Afwachten of die pessimistische lezing van de feiten stand houdt.

Gevolgd: Een mislukking op de COP27, er komt geen sneller einde van fossiele brandstoffen.

• Arme landen halen een mini-overwinning binnen op de Klimaatconferentie in Sharm-el-Sheikh, waar België met 120 delegatieleden naartoe trok: de discussie over “loss and damage”, een soort herstelbetalingen voor historische CO2-uitstoot, werd principieel wel gewonnen door de G77, de groep ontwikkelingslanden, waar ook Golfstaten en zelfs China bij is.
• Er komt nu in 2023 een nieuwe structuur, een fonds dat de kas moet spekken van de arme landen die buitenmatig getroffen worden door de klimaatopwarming. Zeker in Afrika reageerde men jubelend. Want uiteindelijk ging na de EU ook de VS akkoord, al zorgde onderhandelaar John Kerry ervoor dat er geen wettelijke verplichting zit aan die deal. Een lege doos dus ook wel wat.
• In ruil was er ook geen enkele grotere belofte om versneld naar een einde van de uitstoot te gaan, of om sneller alle fossiele brandstoffen af te zweren. Met grote zwier had Europees Commissaris Frans Timmermans dat voorstel op tafel gegooid, om zo een doorbraak te krijgen.
• Het werd niets. Zaterdag nog dreigde Timmermans op te stappen, omdat andere landen niet meegingen met de drang om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graden. Maar Timermans ging overstag, zonder beloftes over minder uitstoot.
• Achter de schermen waren grote uitstoters zoals China en ook de olie- en gassector enorm actief, om te duwen tegen scherpere maatregelen.
• Op VTM haalde Vlaams minister voor Omgeving Zuhal Demir (N-VA) al fel uit: “Sharm-el-Sheikh kennen we allemaal als badplaats, maar er werd de voorbije weken vooral gebaad in hypocrisie. Het Belgisch en Vlaams standpunt was erg duidelijk: meer inspanningen van grote uitstoters en geen extra fonds. Maar Frans Timmermans was onhoudbaar.” Demir ging niet naar Egypte, en kondigde al aan ook volgend jaar niet naar Dubai te gaan, waar de COP28 wordt gehouden.
• Wie wel ging, was Nadia Naji, de voorzitter van Groen. Zij stelde “bezorgd en teleurgesteld” te zijn over het resultaat. “De inspanningen van individuele landen zullen nog belangrijker worden nu. België kan en moet moed tonen en een voortrekkersrol opnemen”, zo stelde ze. Europa is goed voor 8 procent van heel de CO2-uitstoot. België staat op de 41^ste plek met 0,26 procent.

Gezien: Greenpeace valt nu het N-VA-gebouw aan.

• Nadat ze het Groen-partijhoofdkwartier gingen bekladden met de naam van één medewerkster op het kabinet van Tinne Van der Straeten (Groen), is het nu de beurt aan N-VA. Die kregen vanmorgen een spandoek op hun gebouw, dat “N-VA houdt van fossiele energiebedrijven”. Daarbij draait het rond het Energiehandvestverdrag (ECT): Greenpeace wil absoluut dat België daaruit stapt, maar onder meer de N-VA en dus de Vlaamse regering liggen dwars. Ook de liberalen staan overigens op de rem. De medewerkster van Groen had ooit meegewerkt aan dat verdrag.
• “Zo snel mogelijk uit het ECT stappen is de enige democratische optie”, zo zegt een woordvoerder van Greenpeace zowaar. “Dat de N-VA de handrem aantrekt voor een uitstap uit het ECT suggereert dat de partij een grotere liefde koestert voor de fossiele industrie dan voor de Vlaamse belastingbetaler.”
• Bij N-VA reageerde Bart De Wever (N-VA) laconiek op de spandoek: “ Greenpeace voert per abuis actie aan ons kantoor. Ze moesten bij Groen zijn, dat klimaatneutrale kerncentrales wil vervangen door peperdure en vuile gascentrales.”

Vraag van de dag: Wat is een gele kaart waard?

• Het WK is ondertussen begonnen, met een behoorlijk politiek tintje. Dat maakte FIFA-voorzitter Gianni Infantino er toch van. De brave man, een Zwitser van oorsprong, woont ondertussen zelf in Qatar, misschien verklaart dat veel: de emir betaalt.
• Maar Infantino vond het nodig om snoeihard uit te halen naar de Europese landen, die allen toch wel wat vragen hebben bij de organisatie van het toernooi en de lage tolerantie van het regime in Qatar. “Voor wat Europa de afgelopen 3000 jaar heeft gedaan, zouden we de komende 3000 jaar nog excuses moeten aanbieden”, zo sneerde Infantino. “En dan anderen de les gaan lezen? Puur racisme. Jullie in het Westen zijn hypocriet en hebben een dubbele moraal.”
• Ook Qatar volhardt: het verbood twee dagen voor de start van het toernooi nog alle bier in de voetbalstadia, duidelijk tegen de afspraken met de sponsors (waaronder Budweiser) in. Tijdens de openingsmatch tegen Ecuador ging Qatar kansloos ten onder, toeschouwers van Qatar zelf verlieten al voor de rust het stadium. De toeschouwers van Ecuador begonnen dan maar de kreet “Queremos cerveza”, wij willen bier, een leuke knipoog naar het gastland.
• De openingsshow stond helemaal in teken van “tolerantie en verdraagzaamheid”, met zelfs de emir die daartoe opriep. Maar ondertussen slaat de FIFA keihard toe: ze weigert dat de Europese landen met een regenboogband spelen, voor hun kapiteins. Die waren dat nochtans van plan, om de rechten van de LGBTQ-gemeenschap, die in Qatar onbestaande zijn, te verdedigen. De kapiteins van Engeland, Wales, België, Denemarken, Duitsland, Nederland en Zwitserland gingen die band dragen.
• Maar ze plooien nu: elke kapitein die zo’n band zou aandoen, zou automatisch een gele kaart krijgen van de FIFA. En dat wil men vermijden. “Dit gaat in tegen de geest van onze sport die juist miljoenen mensen verbindt. Wij staan voor de OneLove-boodschap en blijven die uitdragen, maar onze eerste prioriteit op het WK is wedstrijden winnen. Dan wil je niet dat de aanvoerder de wedstrijd begint met een gele kaart”, zo kwam er in een gezamenlijke verklaring.
• Morgen reist minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) af naar Qatar om daar een match van de Rode Duivels bij te wonen. Daar zal ze dan ook het onderwerp van mensenrechten en LGBTQ-rechten aansnijden.