\"Heel krantencontract best in de vuilbak\": stevige kritiek op Bpost

Hebben de grote uitgeversbedrijven in dit land, waaronder IPM, Mediahuis, Rossel en DPG Media, samengespannen met Bpost, om zo de voorwaarden van de concessie voor een nieuw contract met de overheid te manipuleren? Bij de interne dienst Compliance van Bpost loopt een audit, exact naar die beschuldiging. Donderdag lichtte Bpost haar raad van bestuur in, het zou de voorzitter van die raad zijn, Audrey Hanard, die meer duidelijkheid eiste. In de Kamer wachten ondertussen kritische vragen. En dus nam Bpost-topman Dirk Tirez de vlucht vooruit: vannacht volgde een persbericht met een “tijdelijke stap opzij”. Het wijst meteen op de ernst van die collusie, waar voorlopig geen mediabedrijven bij naam genoemd zijn. Maar heel het nieuwe postcontract komt zo scherp onder vuur. Dat lag bij de laatste begrotingsronde urenlang in de balans, binnen Vivaldi. De liberalen wilden het schrappen, de PS vocht als een leeuw om het te behouden. Vanuit de mediabedrijven werd keihard gelobbyd ’s nachts. Uiteindelijk werd het een compromis om de 175 miljoen euro kost per jaar van het krantencontract te verminderen vanaf 2024 met 50 miljoen euro. De vraag is of dat nu stand kan houden: als het intern onderzoek zaken aantoont die niet kunnen, hoe valt zo’n concessie dan nog te verdedigen? “Heel het krantencontract kan best in de vuilbak”, zo is binnen de regering nu al te horen.

In het nieuws: De beurskoers van Bpost dondert 8 procent lager.

De details: De CEO van Bpost moet een stap opzij zetten, de papieren mediasector kijkt met dichtgeknepen billen toe.

Hoogspanning, straks in de Kamer. Want daar ondervraagt Michael Freilich, die al jaren Bpost en de krantensector volgt als een pitbullterriër, straks Petra De Sutter (Groen), vicepremier en minister van Overheidsbedrijven. De Sutter heeft in die laatste hoedanigheid Bpost onder haar hoede, en daarover had Freilich een batterij vragen klaar.
Maar het belangrijkste effect van die vragen, kwam er al vannacht, even voor middernacht: Bpost zelf kwam met een mededeling dat hun CEO Dirk Tirez tijdelijk een stap terug zet. De timing daarbij laat maar weinig ruimte voor twijfel: het nieuws van een interne audit zou onvermijdelijk toch naar buiten komen, eens Freilich zijn vragen in de Kamer zou afvuren.
Vorige donderdag maakte het N-VA-Kamerlid zijn vragen over aan het kabinet van De Sutter. Daarbij stelde hij “dat hem informatie bereikt had dat Bpost een interne audit was opgestart naar collusie in het kader van de concessie voor de bedeling van erkende kranten en tijdschriften”. En daarbij wilde Freilich veel meer details: wanneer was dat onderzoek gestart, wie werd genoemd, en waarom moest hij de vraag stellen, eerder dan het van Bpost of de minister te horen?
Binnen Vivaldi is te horen dat De Sutter al donderdag daarvan op de hoogte was, via de raad van bestuur van Bpost zelf, en dat omdat daar een rapportering van die audit gegeven werd. “De minister heeft pas later die vraag gezien van het Kamerlid”, is daar te horen. De vraag blijft dan nog waarom de CEO van Bpost, Dirk Tirez, pas vannacht zijn stap(je) achteruit zette.
Andere bronnen wijzen daarbij naar de rol van de voorzitter van de raad van bestuur, Audrey Hanard, van PS-signatuur. Zij zou diegene geweest zijn die intern de bal aan het rollen bracht, zo stelt een hoge bron. “Want een initieel onderzoek leverde weinig op, maar toen men door begon te graven, kwam er veel meer aan het licht.”

Wat we nu al weten: Het gaat om een intern onderzoek, opgestart naar “mogelijke wanpraktijken” en zelfs potentieel strafbare feiten.

Bpost is een beursgenoteerd bedrijf: ze hebben dus een eigen ‘Compliance’-departement, geleid door Laurent Gatot. Dat is een soort interne waakhond, waarbij onder meer programma’s rond anti-witwas, maar evengoed belangenconflicten of ethische zaken worden intern onderzocht. Die dienst voerde dit jaar een onderzoek naar het zogenaamde ‘krantencontract’, een concessie die de Belgische staat uitschrijft om krantenbedeling in België financieel te ondersteunen.
België doet dit omdat ze het informeren van burgers, via een papieren krant of magazine, nog altijd ziet als een “essentiële dienstverlening”. Op die manier krijgt ze die een enorme subsidie, 175 miljoen euro per jaar aan Bpost en dus onrechtstreeks aan de papieren mediasector, verkocht aan de Europese Unie, die niet houdt van marktverstoring via overheidssteun.
Zowel voor Bpost als voor de mediasector is het al jaar en dag via het overheidsbedrijf, dat de subsidies lopen: Bpost houdt er zo’n 2.000 krantenbedelers mee in dienst, de papieren kranten kunnen op hun beurt de prijs van hun abonnementen artificieel laag houden.
Maar daarbij is er op papier althans ook een ‘open competitie’ voor die concessie: in principe kan iedereen meedoen om het krantencontract binnen te halen. In praktijk wint telkens Bpost zo’n vijfjarige concessie. En nu blijkt dat dat geen toeval is.
Want de dienst Compliance kreeg lucht van ongeoorloofde contacten tussen de krantenuitgevers en de top van Bpost, die het op een akkoordje zouden gegooid hebben over de voorwaarden: collusie dus, of samenspanning. Onethisch, maar ook gewoon ronduit onwettig gedrag dus: heeft de Bpost-top geprobeerd om het krantencontract op te pompen, om een hogere dotatie binnen te rijven, samen met de uitgeverswereld?
In hun eigen communicatie gaat Bpost niet zo ver. Ze hebben het over “mogelijke wanpraktijken door personen die voor de vennootschap werken.” “Het onderzoek heeft elementen aan het licht gebracht die kunnen wijzen op schendingen van corporate policies van de vennootschap en van toepasselijke wetgeving. Deze elementen worden met de bevoegde autoriteiten gedeeld”, zegt Bpost zelf.
Alleen: het lijkt ernstiger dan dat. Informatie die ons bereikte wijst erop dat al begin oktober de top van Bpost op de hoogte was van dat dossier. Bijgevolg de vraag waarom het dus duurde tot vorige week donderdag, net de dag dat in de Kamer kritische vragen kwamen, voor men in actie schoot bij Tirez en co. Dat die nu al, preventief, een stap opzij zet, “om het onderzoek af te wachten”, wijst meteen op de ernst van de zaak.
“Zodra de raad van bestuur het resultaat van het onderzoek en de gevolgen ervan voor de vennootschap heeft geëvalueerd, zal een verdere mededeling worden gedaan”, zegt Bpost.

De gevolgen: Dit ondermijnt heel het krantencontract.

Onbesproken is het krantencontract allerminst. Onder meer in Nederland, waar Mediahuis en DPG Media samen letterlijk alle kranten behalve ééntje opkochten onder elkaar, is men al veel langer kritisch over die enorme onrechtstreekse stroom overheidsgeld naar Belgische mediabedrijven. Bij de regeringsvorming werd het een thema, en uiteindelijk zelfs een onderwerp van discussie tussen premier Mark Rutte en premier Alexander De Croo (Open Vld). Die laatste wist zijn liberale collega te sussen in het dossier.
In eigen land is die commotie er veel minder: jarenlang kraaide er geen haan naar die toch wel zeer grote sommen overheidsgeld. Pas bij de laatste budgettaire overlegronde van Vivaldi, begin oktober, toen bleek dat het krantencontract voor uren vastlopende onderhandelingen had gezorgd, haalde het een aantal kranten, waaronder Het Laatste Nieuws.
Dat tegelijk het management van die kranten ’s nachts nog een enorme druk uitoefenden op de ministers aan tafel, tijdens de onderhandelingen, was nergens te lezen. Nochtans bevestigden topnamen van Vivaldi de druk, onder meer van grote speler Mediahuis. De bewering dat die “niet langer geïnteresseerd zouden zijn om het krantencontract in stand te houden”, mag alvast naar de prullenmand.
De discussie bracht tijdens het begrotingsoverleg de liberalen, die al veel langer af willen van het contract en de subsidies voor de media, lijnrecht tegenover de PS. Daar is men vooral bevreesd voor de 2.000 jobs bij Bpost, die vasthangen aan het contract. Het argument van de liberalen, “dat die kranten nog altijd zullen bedeeld worden, en dat die jobs dus niet verdwijnen, alleen elders gaan opduiken”, slikte men niet bij de PS: het zou dan om “minder beschermde banen” gaan in de toekomst.
Maar ook cd&v, dat vooral garanties wilde voor het gesubsidieerd verspreiden van Kerk & Leven, en de groenen met De Sutter als voogdijminister, wilden niet zover gaan van het contract helemaal te schrappen. Uiteindelijk klopte men af over een stevig verminderde som: er moet 50 miljoen af per jaar, vanaf 2024, met een nieuwe concessie.
Bronnen binnen Vivaldi bevestigen nu dat het huidige, lopende contract met een jaar verlengd wordt. Maar voor 2024 moet er een nieuwe concessie uitgeschreven worden, die 50 miljoen ‘goedkoper’ zal zijn en “die onderhandelingen moeten nu overgedaan worden“, zo bevestigt het kamp dat altijd het krantencontract wilde behouden.
Maar bij de liberalen klinkt andere taal. Daar is grote verontwaardiging over mogelijke collusie. “Dat hele contract moet naar de vuilbak“, zo is binnen de regering te horen. Met daarbij een sneer naar de “subsidieslurpers” van de mediasector. Die hebben straks één en ander uit te leggen, als hun naam opduikt in het onderzoek van Bpost. Voor de PS wordt het alvast minder prettig om dan nog langer die sector, en de miljoenen euro’s subsidies per jaar, te blijven verdedigen.

De schade: Voor Bpost nu al zeer groot.

Tirez’ beslissing om (tijdelijk) opzij te gaan, betekent nieuwe instabiliteit aan de top van het overheidsbedrijf. Eerder deze maand kreeg de divisie België nog een nieuwe baas met Jos Donvil (ex-Base en Sporting Anderlecht).
Groeps-CEO Tirez is nog maar sinds maart 2021 de topman, eerst tijdelijk en daarna permanent, als vervanger van de ontslagen Jean-Paul Van Avermaet. Die laatste was verwikkeld in een onderzoek naar mogelijke concurrentieafspraken bij zijn vorige werkgever, beveiligingsbedrijf G4S.
“Ik heb vertrouwen in de ervaring van Henri de Romrée, die door de raad van bestuur aangeduid werd om tijdelijk de lopende zaken waar te nemen. Om de continuïteit voor klanten en personeel te verzekeren. Verder moet de audit snel duidelijkheid verschaffen”, zo verklaart minister De Sutter ondertussen sussend.
Maar beursanalisten zien het veel donkerder in: “Dat is zeer slecht nieuws voor het postbedrijf, juist nu er belangrijke dossiers op tafel liggen”, zegt ING-analist Marc Zwartsenburg. “Als Bpost het hele contract verliest, heeft dit wellicht een impact van 5 tot 10 procent op de consensusverwachtingen voor de EBIT (maatstaf voor bedrijfswinst, red.) in 2023″, zo schat de ING-analist in.
Zo wordt het krantencontract ook voor het beursgenoteerde bedrijf een achilleshiel. Want de verstrengeling tussen staat en bedrijf is allerminst gezond, ook in het kader van de transparantie:
- De staat is, via investeringsholding FPIM, de meerderheidsaandeelhouder van Bpost en ontvangt dus dividenden van het bedrijf.
- Hij is ook de belangrijkste wetgever en toezichthouder, via de minister van Overheidsbedrijven en via de waakhond BIPT.
- En ten derde is de Belgische staat ook een belangrijke klant van Bpost via de Diensten van Algemeen Economisch Belang, waaronder de kranten- en tijdschriftenbedeling.

Genoteerd: Een scenario om in Antwerpen een ‘probleem’ op te lossen én in Brussel, voor Vooruit? De partij ontkent.

Een opvallende analyse, vandaag in Gazet van Antwerpen. Daar schuift men een scenario naar voor om de huidige Antwerpse schepen Jinnih Beels (Vooruit) naar Brussel te laten verkassen. Zij zou dan daar de tijdelijk afwezige Meryame Kitir (Vooruit) definitief gaan vervangen, die als minister van Ontwikkelingssamenwerking en Grootstedenbeleid voor een tijdje out is, met mentale problemen.
Dat die puzzel gelegd wordt, in de Koekenstad, is overigens niet nieuw: het scenario deed al langer de ronde in de wandelgangen, bij de oppositie dan wel. Want zowat iedereen ziet en merkt dat het nog maar moeilijk botert tussen Beels en de andere sterke man van Vooruit in de coalitie, Tom Meeuws.
Die laatste staat voor een meer linkse koers, en zet zich vaker openlijk af van N-VA, met burgemeester Bart De Wever (N-VA) de dominante factor in de stad. Beels daarintegen, die als ex-politieagente een meer flinkse koers bewandeld, zou het dan weer uitstekend kunnen vinden met De Wever. De spanning tussen beide socialisten zou hoog oplopen aan de Scheldeoevers.
Tegelijk kwam Kitir beschadigd uit haar tijdelijke exit. De partij communiceerde immers enkel over haar stapje terug, tijdelijk, maar stelde initieel niets over de moeilijkheden op haar kabinet. Omdat daarover in de media plots hele verhalen verschenen, van personeelsverloop, over het inschakelen van een psycholoog om de relaties te herstellen, keerde het beeld rond Kitir wat. Haar wacht nu een lastige uitleg, eens ze terugkeert op het voorplan.
En dus komt men in Gazet van Antwerpen tot de conclusie dat voorzitter Conner Rousseau (Vooruit) zo wel eens twee vliegen in één klap zou kunnen slaan: Kitir weg, en Beels naar Brussel.
“Onzin”, zo doet men het verhaal af bij de partij zelf. “Dit wens ik formeel te ontkennen”, zo reageert voorzitter Conner Rousseau zelf. In kringen rond de voorzitter blijft men erop hameren dat Kitir hoe dan ook terugkomt als minister, eens ze hersteld is, en dat van andere scenario’s “geen sprake is”.

Om te volgen: Terug van weggeweest, de discussie over de lonen.

Het waren cijfers van de Nationale Bank, die bij de PS tot zeer zure oprispingen leidden: “Die cijfers tonen aan dat de marges bij de bedrijven stijgen tot 45,2 procent, in het tweede trimester van 2022. Dan is het toch moeilijk vol te houden, met dergelijke historische winstmarges, om te blijven beweren dat er geen ruimte is voor hogere lonen van de werknemers”, zo reageerde PS-vicepremier en minister van Werk Pierre-Yves Dermagne gisteren.
Meteen opende die zo de doos van Pandora: de loonsonderhandelingen. Volgend jaar moet er een nieuw groot loonakkoord, of IPA gesloten worden. Maar dat levert al twee jaar spanning op. Want de loonnormwet, ofwel de wet van ’96 die Jean-Luc Dehaene (cd&v) ooit installeerde, zet die lonen in een strakke dwangbuis: er komen geen stijgingen, als die wet gevolgd wordt, dat staat nu al vast.
Alles draait daarbij rond de inflatie en de automatische index: dat mechanisme zorgt ervoor dat België, als één van de weinige landen in Europa, de lonen laat meestijgen met de geldontwaarding. Maar de loonnormwet kijkt net naar de buurlanden, om te zien of er, in vergelijking met de lonen daar, ruimte is om ze in België te laten stijgen. Die wet werd door de vorige centrumrechtse regering van Michel I nog aangescherpt, tot woede van de vakbonden.
En de realiteit is dat werknemers in Duitsland, Frankrijk, Nederland en het Verenigd Koninkrijk slechter af zijn, door de hoge inflatie: de reële koopkracht in al die landen daalt voor werknemers, omdat de lonen er niet zo snel stijgen als de geldontwaarding. Dat betekent dat voor 2023, wanneer er nieuwe onderhandelingen zijn tussen werkgevers en werknemers, er geen marge is.
Binnen Vivaldi is er een soort stilzwijgende deal: geen aanpassing aan het indexmechanisme, ook al vinden de liberalen dat absurd, als enige land in Europa, in ruil voor geen aanpassing van de loonnormwet, die de socialisten dan weer absurd vinden.
Maar aan de linkerkant hijgt de PVDA in de nek van de PS. Gisteren haalde Peter Mertens (PVDA) naar aanleiding van de cijfers van de Nationale Bank nog eens keihard uit: “De grote bedrijven rekenen de kostenstijgingen gewoon door en zien de brutomarges verder stijgen. De kleine zelfstandigen en de gezinnen zijn de grote verliezer van deze crisis.”
Ondertussen reageert VBO-topman Pieter Timmermans, namens de werkgevers. Hij wijst erop dat het wel eens een heel ander verhaal zal zijn, eens naar de netto marges van bedrijven gekeken wordt, en vooral “naar de vooruitzichten van de komende kwartalen”. “Benieuwd of er dan ook een tweet zal komen over de uit de hand lopende concurrentiepositie?”
Dat de PS het dossier blijft opstoken, is slecht nieuws voor De Croo. Die wees er bij zijn State of the Union fijntjes op dat “iedereen had voorspeld dat we op dit dossier zouden struikelen”, maar dat zijn regering toch maar netjes overeind blijft op dat vlak. Vraag is of dat kan blijven gelden, ook voor de PS-achterban, als de bedrijven die historisch hoge winsten blijven aanhouden. Bij de PS-top mikt men vooral op een aanpassing van de loonnormwet: die terugdraaien, zoals ze was voor de aanpassingen in de Zweedse regering, zou al een grote overwinning kunnen betekenen.
Hoe dan ook is de druk er wel voor de PS: de vakbonden betogen op 9 november, op die dag willen ze een algemene staking. Als Paul Magnette (PS) beslist daar ook mee te lopen, net als op de klimaatbetogingen, wordt het wel erg lastig om uit te leggen wat ze tegelijk ook in de regering zitten te doen.

Opvallend: Zuhal Demir (N-VA) pakt de KU Leuven aan, maar krijgt felle interne kritiek binnen de Vlaamse regering.

“Impulsieve profilering, in combinatie met echte verontwaardiging”, zo wordt de plotse uitval van Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) afgedaan binnen de eigen Vlaamse regering.
Daar was men niet bepaald opgezet met de démarche die Demir de afgelopen dagen ondernam. Alles draait daarbij rond een verkrachtingszaak aan de KU Leuven, waarbij een professor een studente psychologie verkrachtte. Het meisje diende later klacht in, en had zware mentale problemen na het voorval, de professor bleef nog jaren actief, en kreeg zelfs een oorkonde van de universiteit.
Bij de universiteit verdedigde men zich door te stellen dat het “op vraag van de onderzoeksrechter was”, die een lopend onderzoek niet wilde in gevaar brengen, dat de universiteit jarenlang niets deed in de zaak. En dat de advocaten van het slachtoffer zelf aangaven “tevreden te zijn met de aanpak van de universiteit”. Maar daar klonk gisteren luide kritiek: de Leuvense studenten reageerden boos over de erg late reactie van hun universiteit, in heel de zaak.
Wie er wel als de kippen bij was, was Demir, om de universiteit en rector Luc Sels keihard aan te pakken. Gisterenochtend trok ze naar de radiostudio’s, en liet ze via een persbericht weten dat ze ook meteen een subsidie van 1,4 miljoen euro voor de Leuvense universiteit tijdelijk zou bevriezen. “Zolang huidige rector Luc Sels geen duidelijkheid geeft over de rol van de KU Leuven en hem persoonlijk, zal ik geen Vlaams belastinggeld meer aan de KU Leuven geven”, zo stelde ze in een persbericht. Dat de advocaat van het slachtoffer wél tevreden was met de aanpak van de universiteit, wel dat deed men tegelijk fijntjes af, met erop te wijzen “dat die man ook aan de KU Leuven werkt”.
Ook ’s avonds bleef Demir op haar offensieve lijn, in de VRT-studio’s: “Dit gaat over veel meer dan de universiteit of de rector, dit gaat over welk signaal je als gemeenschap en samenleving geeft aan slachtoffers, ook slachtoffers die hun stem nog niet hebben laten horen.”
Vervelend tegelijk: de mededeling over de subsidies die geschrapt werden, kwam als minister van Justitie (Vlaanderen heeft een klein deeltje eigen bevoegdheden op dat domein), maar de subsidie geeft ze wel als minister van Toerisme. Het gaat immers om een viering van 600 jaar KU Leuven in 2025, waar ook trouwens zowel Jan Jambon (N-VA) als minister van Cultuur en Matthias Diependaele (N-VA), als minister van Erfgoed elk 2,2 miljoen euro voor geven. Beide andere N-VA’ers trokken hun subsidies niet in.
Binnen de Vlaamse coalitie van Jan Jambon (N-VA) ontstond zo grote ergernis over het optreden van Demir. “Natuurlijk is ze echt oprecht gevoelig aan die problematiek. Maar de manier waarop ze die gevoeligheid nu toont, is gewoon echt geen goed bestuur. Stel je eens voor dat iedereen in de Vlaamse regering zo begint te doen?”, is bij een coalitiepartner te horen.
Zowel bij Open Vld als cd&v is er al langer ergernis over het eigengereide optreden van Demir die zo “de coalitie telkens in gevaar brengt, door zich compleet als einzelgänger te gedragen, zonder enig overleg”.
En we geven het nog mee: volgens Belga gaat Vlaams vice-minister-president Hilde Crevits (Cd&v) op 14 november terug aan de slag. Zo is de Vlaamse regering dan weer compleet.