Twee vaccins zijn al goedgekeurd en er is een derde onderweg. Noel Wathion, de adjunct-directeur van het Europees Geneesmiddelenagentschap EMA, is het niet eens met de kritiek dat Europa te lang zou wachten met de goedkeuring van vaccins. ‘We zijn wel verantwoordelijk voor 27 landen, he.’
Het zijn drukke dagen voor de 64-jarige Hasselaar Noel Wathion. Net voor de coronacrisis was hij verantwoordelijk voor de verhuis van het EMA van Londen naar Amsterdam door de brexit. Een titanenwerk waarbij alle farmabedrijven moesten voorbereid worden op nieuwe regels nu het Verenigd Koninkrijk geen onderdeel meer uitmaakt van de EU. Daarnaast leidde die verhuis tot een verlies van 20 procent van de werknemers. ‘Dat is ondertussen zo goed als weggewerkt, maar meteen daarna zaten we met Covid-19. Plots moest ook die impact verwerkt worden en kreeg het agentschap meer slagkracht en bijkomende taken.’
Wathion houdt zich zelf niet bezig met de wetenschappelijke analyse van vaccins, maar als coördinator van de corona-activiteiten krijgt hij wel alle informatie. Als apotheker van opleiding heeft hij ook de nodige expertise.
Er staan nog een aantal vaccins op de planning. Welke dossiers zitten op dit moment in de pijplijn?
Wathion: ‘Op korte termijn zijn er nog twee dossiers. Het Moderna-vaccin en dat van Pfizer zijn ondertussen goedgekeurd, naar die van AstraZeneca en Janssen Pharmaceutica zijn we nu aan het kijken.’
Over het AstraZeneca-vaccin zei u eerder in Het Nieuwsblad dat die autorisatie nog even op zich zal laten wachten. Hoe staan de zaken er nu voor?
‘We hebben eind december en de afgelopen week nog extra data gekregen van het bedrijf en de goedkeuring zit ondertussen in een stroomversnelling. De komende dagen kunnen we de volgende fase starten en als er zich dan geen problemen meer voordoen, hebben we nog maar een paar weken nodig voor de voorlopige marktgoedkeuring. We willen zeker niet onnodig talmen.’
Is een maand een redelijke termijn?
‘Als er geen bijkomende vragen zijn, moet dat lukken, ja.’
(Het interview was afgenomen voor de geneesmiddelenwaakhond zelf communiceerde dat het vaccin van AstraZeneca eind januari kan goedgekeurd worden, red.)
En wat met het Janssen-vaccin?
‘Daar hebben we nog meer gegevens voor nodig. Ik kan er geen datum op plakken, maar de goedkeuring zal nog niet voor meteen zijn. Daarnaast zitten er nog een hoop andere vaccins in de pijplijn, maar die zijn voor veel later en ik kan nog geen namen noemen.’
Er komt wel wat kritiek op de Europese vaccinatiestrategie. Het VK en de VS keuren veel sneller vaccins goed en velen vinden dat Europa te traag gaat. Bent u het daarmee eens?
(fel) ‘Nee, absoluut niet. Ten eerste wil ik daarover zeggen dat wij met 27 landen werken en een vergunning verlenen die geldt voor 27 landen. Dat is niet te vergelijken met één land dat puur voor zichzelf beslist. Los daarvan zijn wij ook afhankelijk van data die aangeleverd worden. We willen niet bureaucratisch doen, maar ook geen bochten afsnijden, want kwaliteit blijft primeren. Wij overleggen dagelijks met de Amerikaanse autoriteit FDA over onze bevindingen, maar dat betekent niet dat we hen ook telkens volgen.’
Spelen andere landen dan met de gezondheid van hun bevolking?
‘Dat kan je niet zeggen, maar het VK zit bijvoorbeeld in een weinig benijdenswaardige situatie met de mutatie die rondgaat. Dat zij dan wat sneller reageren, lijkt me niet onlogisch. Maar er is ook een ander groot verschil. Het VK en de VS geven geen handelsvergunning af. Zij laten een product al tijdelijk op de markt komen zonder vergunning en kijken dan later naar de volledige autorisatie. De EU kiest voor een voorwaardelijke vergunning en daar zijn meer data voor nodig.’
Wat is er voor Europa dan zoveel belangrijker dan in andere landen?
‘Eén voorbeeld: er wordt voor alle vaccins gekeken naar de werkzaamheid. Die is bij de twee goedgekeurde vaccins spectaculair, blijkt uit de testen. En die testen zijn deze keer met veel meer mensen dan gewoonlijk, maar er moet wel rekening gehouden worden met de opschaling. Er is nog een groot verschil tussen 30.000 mensen vaccineren of miljoenen mensen. Wij wachten liever tot we zeker zijn dat de werkzaamheid blijft gegarandeerd als de productie wordt opgeschaald. En trouwens: het AstraZeneca-vaccin is in zowel Canada als de VS ook nog niet aanvaard omdat ze meer data willen.’
Volgens critici is het hele aankoopproces via de Europese Commissie ook erg bureaucratisch, wat de zaken vertraagt.
‘Nochtans vind ik dat een heel goed initiatief. Als elk land afzonderlijk zou onderhandeld hebben, zou een aantal landen daar gewoon niet tijdig in geslaagd zijn. Nu, alles kan natuurlijk beter, maar achteraf is dat makkelijk gezegd. Nu heeft iedereen in de EU tegelijk vaccins gekregen en kan de campagne overal van start gaan.’
Over die mutatie in het VK: is er al meer geweten over de werking van de vaccins tegen die verschillende mutaties?
‘Daar is nu nog volop onderzoek naar bezig. Voorlopig lijkt het erop dat ze tegen de Britse variant zeker zouden kunnen werken, met misschien een iets lagere effectiviteit, maar wel nog hoog genoeg. Over de Zuid-Afrikaanse variant is op dit moment nog minder geweten.’
En dan de hamvraag: wanneer keren we terug naar het normale leven?
‘Wat mij betreft, liefst zo snel mogelijk. (lacht) De situatie zal gaandeweg verbeteren, maar er zijn nog veel onduidelijkheden over de werking van de vaccins op lange termijn en hoe ze de overdracht van het virus beïnvloeden. In het beste geval moeten we zeker nog enkele maanden afstand houden en mondmaskers dragen. De kans bestaat ook dat de formule moet aangepast worden en dat we elk jaar een prik moeten krijgen. Kort gezegd: het zal beter gaan, maar dat zal nog een tijd duren.’
Noel Wathion (64) is apotheker van opleiding. Hij begon zijn professionele leven als apotheker en kwam even later op het ministerie van Volksgezondheid terecht als Belgisch vertegenwoordiger in Europese medicijncomités. Later ging hij werken bij het EMA, waar hij uiteindelijk doorgroeide tot adjunct-directeur, de nummer twee in de rang.