Europa is er na jaren van onderhandelen nu helemaal uit: de nieuwe budgetregels voor de lidstaten werden dit weekend afgeklopt in Gent, in een deal tussen de lidstaten en het Europees Parlement, onder Belgisch voorzitterschap. Het gevolg is een ongelofelijk strakke dwangbuis voor de Belgische politici, de komende jaren. Niemand kan daarbij uit de lucht komen vallen: na Slovakije heeft België de slechtste begrotingscijfers van heel de EU. Jarenlang zal België verplicht 0,65 procent van het bbp moeten besparen, een dikke vier miljard euro per jaar. Tot 2031 is dat in totaal 27 miljard euro, een gruwelijke som. Vanuit cd&v zet uitgerekend nu éminence grise Koen Geens (cd&v) de zaken op scherp: “Er zijn serieuze hervormingen nodig om dit land betaalbaar te houden. Maar men bereidt de bevolking daar totaal niet op voor.” Meteen kreeg hij bijval in eigen rangen, van Vlaams fractieleider Peter Van Rompuy (cd&v), tegen de lijn van voorzitter Sammy Mahdi (cd&v) in.

In het nieuws: België moet 27 miljard euro op zeven jaar gaan besparen.

De details: Het Belgische EU-voorzitterschap levert een broodnodige deal over een nieuwe set regels rond begroting. Maar tegelijk kondigt zich voor België zelf een helse rit aan in de komende jaren.

• De “Ghent Guidelines”, zo doopte minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) de nieuwe Europese begrotingsregels, in opvolging van de zogenaamde ‘Maastrichtnormen’. De finale onderhandelingen gingen immers door in Gent, zo goed als de thuisbasis van Van Peteghem, die de onderhandelingen leidde.
• “Deal! Na jaren van onderhandelen eindelijk een akkoord over de nieuwe Europese begrotingsregels”, zo tweette Van Peteghem zelf, na 16 uur onderhandelen met een delegatie van het Europees Parlement. Zijn ‘historische’ claim was niet zonder reden: op deze deal werkte de EU inderdaad al een hele tijd. Of Van Peteghem nu ‘Ghent’ op hetzelfde niveau krijgt als destijds Maastricht, is maar de vraag: de Europese pers nam het nog niet in die vorm over.
• Na één maand blijkt het Belgische voorzitterschap van de EU wel te draaien, iets waar Europese topambtenaren ook op gehoopt hadden, de Belgen als ‘dealmakers’. Want vorige week nog kon men ook succesvol een deal afronden over het Europees migratiepact. Daarbij helpt de tijdsdruk ook een handje: op enkele maanden van de Europese verkiezingen beseft iedereen dat het nu of nooit is, in deze legislatuur. 
• Maar voor Van Peteghem, en in het geval van het migratiepact dus Nicole de Moor (cd&v), de staatssecretaris voor Asiel en Migratie, zijn het mooie pluimen op de hoed, om zo’n finale deal, na vaak heel technische onderhandelingen te kunnen finaliseren: plots speelt men even mee op het hoogste politieke niveau in de EU.

Wat dit betekent: Een loodzware opdracht voor de federale regeringen die volgen de komende jaren.

• Gejuich over de deal dit weekend dus, maar de gevolgen wel gigantisch, zeker voor België. “Een gebalanceerde deal“, zo stelde Van Peteghem zelf.
  • Want er is inderdaad wel wat meer ruimte van de Commissie om investeringen niet te laten meetellen in elke berekening over een tekort van een lidstaat, als die gaat over vergroening, digitalisering of defensie.
  • Elke lidstaat moet voortaan ook een meerjarenplan maken, over vier jaar, om die investeringen in kaart te brengen.
  • Maar daarnaast is men tegelijk wel strikter als het op tekorten aankomt. De norm van 60 procent staatsschuld ten opzichte van het bbp blijft geleden: landen moeten echt streven om daaronder te raken.
  • En vooral: ook de norm van maximaal 3 procent tekort blijft gelden. Die wordt zelfs iets strenger: op termijn ligt ze op 1,5 procent tekort. Wie zich daar niet aan houdt, moet elk jaar 0,5 procent of meer gaan besparen. Verplicht.
• België heeft voor 2023 een begroting afgewerkt die op 4,9 procent tekort zat, de tweede slechtste van heel Europa. En met ruim 105 procent staatsschuld zit men ook hoog boven die verplichte 60 procent maximum. Er moet dus enorm bijgestuurd worden, de komende jaren.
• Dat maakt dat België in de categorie landen komt die jaarlijks voortaan 0,65 procent van het bbp verplicht gaan moeten besparen: 4 miljard is dat bijna, jaarlijks.
• De vraag is wie dat gaat ophoesten: de enige entiteit waar nog marge zit op de begroting is Vlaanderen. Brussel en Wallonië zitten op het tandvlees, en federaal slokt de sociale zekerheid zoveel op dat er weinig tot geen ruimte is.
• Komt daarbij dat er net extra uitgaven nodig zijn op federaal niveau: de vergrijzing kost handenvol geld, als men de huidige pensioenregelingen wil aanhouden. En ook voor defensie zal, gezien het geopolitiek klimaat (wie dit weekend Donald Trump hoorde, die de Europese landen wil laten “hun fair deel betalen”, weet genoeg), een enorme inspanning nodig zijn. 

Opvallend: Uitgerekend nu komt Koen Geens met een pleidooi voor een staatshervorming. Hij krijgt intern navolging.

• “Ik hoor steeds vaker partijen zeggen: ‘We hebben geen staatshervorming nodig.’ Maar dat men mij dan eens zegt wat men wél gaat doen. Er zijn serieuze hervormingen nodig om dit land betaalbaar te houden. Maar men bereidt de bevolking daar totaal niet op voor.”
• Het leek wel een visionair interview, dat oud-vicepremier Koen Geens zaterdag aan Het Laatste Nieuws gaf, net voor die Europese deal beklonken werd. Maar nieuw is de analyse van Geens niet, die in 2020 nog hartstochtelijk probeerde om een staatshervorming mét PS en N-VA op te zetten.
  • De onderliggende redenering is niet veranderd: om het land te ‘redden’, zowel financieel als institutioneel, moet er flink hervormd worden. 
  • Geens wijst erop dat de sociale zekerheid nu 133 miljard euro per jaar kost, en dat dit bedrag sneller groeit dan de economie. Onhoudbaar dus.
  • “Ik zeg niet dat de individuele pensioenen te hoog zijn of onze gezondheidszorg te goedkoop, maar men gaat toch serieus moeten hervormen.” 
  • En hij wijst erop dat er geen marge is: “De federale overheid heeft maar 16 miljard euro aan uitgaven waarop ze kan besparen. Maar dan bespaar je Justitie, Buitenlandse Zaken en Defensie helemaal weg”. 
  • “Ofwel doe je structurele hervormingen. Als het federaal niet lukt om dat op een geloofwaardige manier te doen, is het beter dat men de bevoegdheden aan de deelstaten toewijst, zodat men het daar kan doen”, zo houdt hij een helder pleidooi.
• En opvallend, hij zet letterlijk zijn eigen voorzitter Sammy Mahdi (cd&v) in de hoek: Ik hoor steeds vaker zeggen: ‘Een staatshervorming, daar gaan we toch niet meer aan beginnen?’ Maar als men geen staatshervorming wil, dat men dan eens zegt wat men wél gaat doen om ons land betaalbaar te houden.”
• Al wekenlang verkondigt Mahdi, die zich vast klikte met Les Engagés van Maxime Prévot, dat hij “het land niet gaat blokkeren”, waarbij hij het woord ‘staatshervorming’ nauwelijks over de lippen krijgt. De historische lijn van de Vlaamse christendemocraten leek daarbij helemaal losgelaten: cd&v wil federaal niet gaan dwarsliggen, laat staan hun lot verbinden aan zo’n staatshervorming.
• Maar dat is dus duidelijk buiten de ‘oude garde’ bij cd&v gerekend. Want Peter Van Rompuy (cd&v), lijsttrekker in Vlaams Brabant, en niet toevallig telg van de familie Van Rompuy, die jarenlang mede-architect waren van staatshervormingen, gaf dit weekend ook z’n gedacht, in een blogpost onder de veelzeggende titel: “De noodzaak van een zevende staatshervorming”
• Daarbij wel de opvallende constatering van Van Rompuy: “In tegenstelling tot enkele jaren geleden zijn de Franstalige partijen nu ook ‘demandeur’ voor een nieuwe staatshervorming. De precaire budgettaire toestand heeft in het zuiden van het land een onhoudbaar punt bereikt. De minister-president van de Franse Gemeenschap sprak deze zomer nog over een ‘catastrofaal’ begrotingstekort.”
• Of dat laatste helemaal klopt zal na 9 juni moeten blijken. Maar dat binnen cd&v alvast de analyse leeft dat er absoluut een zevende staatshervorming moet komen, is een factor waar straks rekening mee gehouden moet worden.

Opmerkelijk: Plots trekt Tom Meeuws (Vooruit) de deur dicht. De emmer der vernederingen zat vol.

• Dat er een soort koude oorlog aan de gang was in de Antwerpse afdeling van Vooruit, moet zowat het meest publieke geheim van de Koekenstad geweest zijn. “Dat zullen we wel nog eens zien”, brieste Tom Meeuws afgelopen jaar in de gangen van het Antwerpse stadhuis, voor iedereen te horen, toen die andere Vooruit-schepen Jinnih Beels er aankondigde dat zij de lijsttrekker zou worden voor haar partij, nationaal dan.
• Het conflict tussen beiden sleept al jaren aan, waarbij het vaker slecht dan goed was, leek het alsof er twee versies van Vooruit in Antwerpen bestonden. Beels en co leken het daarbij goed te vinden met burgemeester Bart De Wever (N-VA) en zijn N-VA, terwijl Meeuws en zijn groep zich telkens afzetten, en terug duwden naar de burgemeester, maar evengoed naar de collega-schepen van de eigen partij. 
• Met de puzzel die de afgelopen weken langzaam gelegd werd, en waar na de exit van Conner Rousseau dan voorzitter Melissa Depraetere de laatste hand aan legde, speelt Vooruit in Antwerpen opnieuw de Mechelse Caroline Gennez (Vooruit) uit als lijsttrekker voor het Vlaams Parlement, én bovengenoemde Beels als federaal lijsttrekker.
• Maar de lijst voor de stad Antwerpen kreeg tegelijk nog geen kopman: die plek werd Meeuws niet gegund, maar opengehouden voor rivale Beels. Die trok manifest zijn conclusies, en deed dat op nogal radicale wijze.
• Wat daarbij zou gespeeld hebben, finaal, is het ontslag van de topman Johan De Muynck, de grote baas van het Antwerpse Zorgbedrijf. Die man, met een socialistisch etiket, kon het niet langer vinden met N-VA-schepen Els van Doesburg. Maar van zijn ontslag was Beels wél op de hoogte, en bleef Meeuws in het ongewisse. De druppel die de emmer deed overlopen, zo lijkt het.
• In een afscheidstekst zocht Meeuws het martelaarschap op. Hij had het onder meer over “kleine kiezels in de schoen die venijnig zeer kunnen doen” en “een houtsplinter onder de vingernagel die vilein gaat zweren”, zonder man en paard te noemen. Hij concludeerde finaal: “Ik wil en kan mijn werkkracht en levenslust niet langer meer offeren aan de politiek zoals die vandaag bedreven wordt.”
• Zo komt een abrupt einde aan de carrière van Meeuws, die ooit bij cd&v zat, waar hij medewerker was van schepen Marc Wellens, waarna hij kabinetschef werd bij Groen-schepen Chantal Pauwels, en daarna via omwegen langs de administratie en De Lijn bij Vooruit kwam in 2016. Gemeenteraadslid Tatjana Scheck (Vooruit) wordt nu schepen.