Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO zijn momenteel zo’n 130 potentiële vaccins tegen Covid-19 in de maak. Tien daarvan bevinden zich in de klinische testfase.
Overheden hebben al miljarden dollars betaald aan farmabedrijven om veelbelovende potentiële vaccins te produceren. Ook zonder dat ze klinisch getest zijn. Indien die vaccins dan uiteindelijk toch effectief blijken tegen Covid-19 kunnen ze onmiddellijk onder de bevolking worden verdeeld.
In de race naar een vaccin worden dus fortuinen gespendeerd. Ook voor vaccins die uiteindelijk niet aan de eisen zullen voldoen. Maar toplui van vier grote farmabedrijven – AstraZeneca, Johnson & Johnson, Moderna Therapeutics en Pfizer — vertelden deze week tijdens een hoorzitting van het Amerikaanse Congres, dat ‘eind 2020 of begin 2021 een realistische tijdlijn is’ om een werkend vaccin te hebben. Alle vier deze bedrijven zijn al in de fase van klinische tests voor een potentieel vaccin.
Drie van deze bedrijven – AstraZeneca, Johnson & Johnson en Moderna – hebben massa’s overheidsgeld aanvaard om een vaccin te ontwikkelen. Ze hebben overheden beloofd honderden miljoenen dosissen tegen kostprijs op de markt te brengen. Moderna zegt daarentegen niet tegen kostprijs te zullen verkopen.
Wie overheidsgeld heeft geweigerd is Pfizer. Dat verontrustte een aantal congresleden. Die vrezen voor een gebrek aan transparantie, waarbij vaccins tegen woekerprijzen zouden worden aangeboden.
Achter Pfizers beslissing zit een opmerkelijke filosofie
Achter Pfizers beslissing om geen overheidsgeld aan te nemen zit een opmerkelijke filosofie. Een aantal grote Amerikaanse investeringsfondsen, waaronder Vanguard Group, BlackRock Inc. en State Street Corp., hebben bijna 30 procent van alle aandelen Pfizer in hun bezit. Deze gigantische investeringsbedrijven zijn tegelijkertijd eigenaar van aandelen van honderdduizenden andere bedrijven.
Indien Pfizer een vaccin tegen het coronavirus ontwikkelt en het op grote schaal verdeelt – tegen kostprijs, met verlies of zelfs gratis – zal het zijn aandeelhouders onrechtstreeks miljarden dollars opleveren.
BlackRock heeft voor ongeveer 16 miljard dollar aandelen Pfizer in bezit. Stel dat Pfizer bankroet zou gaan door de vaccins gratis te verdelen, dan zou Blackrock 16 miljard dollar verliezen.
Maar… Blackrock heeft ook nog eens 2.900 miljard dollar aan andere aandelen in portefeuille. Pfizer vertegenwoordigt dus 0,005 procent van Blackrocks aandelenportefeuille.
29 miljard dollar winst vs 16 miljard verlies
Indien een coronavaccin gratis zou worden verdeeld en de waarde van de aandelen van alle bedrijven die Blackrock in portefeuille heeft, met een zeer conservatieve 1 procent zou stijgen, omdat de economie dan volledig kan heropenen, dan nog zou Blackrock onmiddellijk 29 miljard dollar winst maken, waarvan dan wel die 16 miljard dollar aan Pfizeraandelen moeten worden afgetrokken.
Alle voormelde investeringsfondsen, hun klanten en alle betrokken bedrijven zouden daar dus wel bij varen. De enige verliezer zou Pfizer zijn, een probleem dat op voorhand zou kunnen worden aangepakt door de werknemers grote bonussen te beloven indien ze als eerste het vaccin ontwikkelen, om het dan gratis weg te geven.
Geneesmiddelen zijn duur. Toen vorige maand bekend werd dat een behandeling met het geneesmiddel remdesivir meer dan 2.000 euro kost, werden er wereldwijd wat wenkbrauwen gefronst. De meeste mensen – zeker in de VS – hebben gewoon niet het geld om zulke behandeling te betalen. Gilead verdedigde de prijszetting. Het bedrijf stelt dat het door de uitbraak van het coronavirus de productie van remdisivir heeft moeten uitbreiden. Dat ging volgens een woordvoerder gepaard met een investering van ongeveer 1 miljard dollar.
Kapitalisme op zijn kop
De kans bestaat dus dat Pfizer een gans andere weg inslaat en het vaccin met verlies of gewoon gratis zal weggeven. Omdat een vorm van omgekeerd kapitalisme (iets gratis weggeven) in dit geval meer geld zal opbrengen dan kapitalisme pur sang (schaarsheid gestuwd door de wet van vraag (miljarden mensen) en aanbod (slechts één bedrijf dat het monopolie op het vaccin heeft)).
Bovenstaand scenario blijft een hypothese. Toplui bij Pfizer hebben gezegd geen overheidsgeld te hebben aanvaard ‘omdat we zo snel mogelijk wilden schakelen om ons vaccin in de klinische testfase te brengen’. ‘We zullen de prijszetting bepalen in consistentie met de dringende globale sanitaire noodtoestand die we vandaag kennen.’
Een vaccin is zinloos als mensen het niet kunnen betalen. Vele geneesmiddelen zijn duur, niet omdat ze levensnoodzakelijk, dan wel winstgevend zijn. Vandaag zitten we in een gans andere situatie.
Dat een handvol mega-investeringsbedrijven de overgrote meerderheid van aandelen in honderdduizenden bedrijven bezit, is hier dus een voordeel voor iedereen, eerder dan een nadeel voor sommigen. Voor de werknemers van Pfizer is het wat minder, maar uiteindelijk zit er voor hen weinig anders op dan te doen wat de aandeelhouders hen opdragen. Voor een keer is het eigenbelang van sommigen dan in het voordeel van allen.
