Bij de start van het politieke jaar, binnen een handvol weken, wachten een paar grote dossiers. De fiscale hervorming is daarbij het kroonjuweel. Daarover is behoorlijk veel gepraat bij de regeringsvorming, maar er is ook een sterke ambitie van de huidige minister van Financiën, Vincent Van Peteghem (CD&V), om plannen te realiseren. De vicepremier van de Vlaamse christendemocraten moet nog echt naam maken. Hij heeft een grote hervormingsdeal nodig om de belastingen fundamenteel anders te gaan organiseren in dit land. Grote vraag is of de Vivaldi-coalitie in staat is zo’n grote fiscale deal te sluiten. Want de MR staat op de rem.

In het nieuws: De politieke wereld bereidt de grote dossiers voor. Gisteren bespraken we de kernuitstap. Vandaag de fiscale hervormingen.

De details: De hervorming van de fiscaliteit is misschien wel het belangrijkst van heel het federale lijstje.

• Om te beginnen, en dat is vaak zo in politiek: alles hangt aan alles, bij de grote dossiers. Maar bij fiscaliteit misschien nog meer dan normaal.
• Immers, de begroting, het bredere plaatje, wordt bepaald door wat er aan “inkomsten” binnenkomt voor de overheid, vooraleer er over “uitgaven” kan worden gesproken. Tenminste, dat zou in normale tijden zo zijn. Wie op de post van Financiën zit, bepaalt dus voor een groot deel hoe snel de anderen kunnen uitgeven.
• Maar post-corona zitten we volop in een onuitgegeven budgettaire periode: de Europese normen van maximum 3 procent begrotingstekort gelden al lang niet meer, we zitten in een “Keynesiaans” tijdperk. Dat wil heel concreet zeggen dat niemand echt nog naar het tekort kijkt. In principe moet er terug een evenwicht komen tegen 2030.
• Zeker bij de regeringspartner PS is men, met staatssecretaris voor Relance Thomas Dermine (PS) op kop, er heilig van overtuigd dat het nu het moment is om geld te spenderen, om te investeren, het gaspedaal in te duwen, en niet naar mogelijke tekorten te kijken.
• Niet iedereen zit op die lijn. Zowel bij Open Vld als CD&V is men eerder huiverachtig voor zo’n redeneringen. Al eerder gaf staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker (Open Vld) aan dat de steunmaatregelen voor de coronacrisis in het najaar moeten aflopen. En ook Van Peteghem steunde haar daarin. Dit najaar zal moeten blijken hoe zwaar De Bleeker politiek weegt.
• Om maar te zeggen: de begrotingsdiscussie schemert hoe dan ook door in de fiscale hervormingen die de regering van plan is.

De essentie: Bij alles komt men de fiscaliteit tegen.

• Er is de arbeidsmarkt, waar met de enorme economische heropleving die Europa nu kent, er in Vlaanderen al echt krapte ontstaat. Daarbij is er de stevige ambitie van Vivaldi om naar 80 procent werkzaamheidsgraad te gaan.
• Maar in de praktijk zijn er daarover nog slechts bitter weinig concrete voorstellen van het kabinet van PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne. Hoe we precies plots veel meer Brusselaars, Walen en Vlamingen aan de slag gaan krijgen: niemand die het precies al weet. Meer dan vermoedelijk komen er daar nieuwe fiscale maatregelen.
• Want het blijft een feit dat inkomsten uit arbeid in België erg zwaar belast worden, zeker in verhouding tot inkomsten uit vermogen. Dat laatste is het grote stokpaardje van de linkervleugel bij Vivaldi: zij willen dat er een stevige vermogenswinstbelasting komt.
• Van Peteghem, zelf afkomstig uit de linkervleugel van zijn partij, staat daar zeker niet afkerig tegenover. Het is deel van de “fiscale rechtvaardigheid” waarvoor de vakbond ACV en Beweging.net al zo lang pleitten. Het is ook expliciet wat de socialisten bij de regeringsvorming eisten.
• Daarnaast is er een tweede groot dossier, dat van de pensioenen, dat onvermijdelijk ook in fiscaal vaarwater terecht lijkt te komen. Want er is natuurlijk de belofte van Vivaldi om de minimumpensioenen te verhogen – of het nu netto of bruto is laten we even in het midden (PS en MR kibbelen daar nog over) – naar 1.500 euro.
• Alles wijst erop dat de minister van Pensioenen Karine Lalieux (PS) aan pistes werkt waarbij die eerste pijler van de pensioenen dus flink wordt versterkt, maar waar er in de tweede pijler – die van de pensioenplannen voor bedrijven via de werkgever – een extra taks zou komen, om alles betaalbaar te houden voor de overheid.

The big picture: Komt er een “grote deal” of een minimalistische deal?

• Zowel de vermogenswinstbelasting als de fiscale aanpak van de pensioenen om de verhogingen van het minimumpensioen te betalen, liggen politiek uiterst gevoelig.
• Maar eigenlijk geldt dat bij uitbreiding voor zowat elk dossier, als het over belastingen gaat. Twee dossiers doken de afgelopen weken op, om te hervormen: de RSZ-bijdragen voor Belgische profvoetballers en heel het systeem van de auteursrechten. Beiden zijn fiscale gunstsystemen, waarvan ondertussen behoorlijk wat volk gebruik maakt. Van Peteghem zou erg graag beiden aan banden leggen.
• Maar daarmee komt hij tot de kern van de hervorming: kan die echt de beloofde vereenvoudiging van het systeem creëren? Want heel dat Belgische takssysteem bestaat eigenlijk uit relatief hoge belastingtarieven om mee te starten, maar met vervolgens allerlei systemen van uitzonderingen en kortingen.
• Dit is de fameuze “koterij” van de Belgische fiscaliteit: in plaats van één zuiver, helder gebouwd huis, is het een vreemde constructie, met allerlei bijgebouwen, die er afzichtelijk uitziet.
• Dat systeem uitzuiveren, betekent dus allerlei privileges afschaffen, zoals voor profvoetballers of IT’ers. Meteen komen dus sterke lobbygroepen in beweging om “hun” taksvoordeel te vrijwaren.
• Voeg daarbij bovendien nog een flinke scheut ideologie: de liberalen in de federale regering staan huiverachtig tegenover elke hervorming, als die als een “verhoging” kan worden vertaald.
• MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez vocht zeer hard om toch maar het zinnetje dat “er geen nieuwe belastingen worden ingevoerd behalve in het kader van budgettaire discussies” in het regeerakkoord te krijgen. Daarover werd later lacherig gedaan bij de socialisten: dit betekent volgens hen dat er toch altijd nieuwe belastingen kunnen. Maar de MR wijst graag op de bijzin in het regeerakkoord: elke fiscale hervorming moet “met respect voor mensen die werken, ondernemen en sparen”.
• In die zin zit de MR niet te wachten op een grote deal, waarbij de vermogenswinstbelasting echt op tafel komt. Dat ligt immers bijzonder moeilijk voor delen van hun (welstellende) achterban. En net zo min wil men plots het Belgische voetbal onderuit gaan halen, door de RSZ van profvoetballers plots veel duurder te maken. Niet voor niets heeft de MR-voorzitter een hart voor het balspel: hij is voorzitter van de club Royal Francs Borains.
• “De Croo heeft er als premier alle belang bij dat er een groot akkoord komt: dan bewijzen we als ploeg dat we zoiets aankunnen, dat zijn regering draait. Voor ons mag het zelfs de grote ‘hervorming De Croo’ heten, als dat nodig is. Als het er maar komt”, zo klinkt binnen regeringskringen bij CD&V.
• Verwacht wordt dat er, in de aanloop naar de plannen van Van Peteghem, een klassiek opbod komt, aan Franstalige kant: de PS die hun fiscale eisen luid en duidelijk stellen, plus hun gewenste sociale uitgaven op tafel leggen tijdens de begroting, de MR die daar een fors pakket aan lastenverlagingen tegenover legt. Waarna de kans groot is dat het op een status quo eindigt en er weinig tot niets verandert. Al wil CD&V dat deze keer dus hardnekkig vermijden.

Belangrijk om te weten: De discussie over kernenergie moet weg uit de emotionaliteit, zo wil Groen.

• Het nieuwste offensief van voorstanders van kernenergie wordt op de groene kabinetten met argusogen gevolgd. Met onder meer de ministers van Klimaat en vooral Energie houden Groen en Ecolo mee de sleutels in handen voor de energiemix, die de komende jaren wordt gemaakt.
• “Daarbij staan wij eigenlijk helemaal onthecht in de discussie over kernenergie, wij bekijken dat zo technisch mogelijk, meer dan onze eigen partijen”, zo stellen groene regeringsbronnen. Dat het debat rond de kernuitstap ondertussen ook een soort cultuuroorlog is geworden, inclusief wel erg felle persoonlijke aanvallen op minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) op sociale media, dat stellen ze bij Groen ook vast.
• “Maar we proberen het zo objectief mogelijk te behandelen, dat dossier“, is de droge uitleg. “De twee gigawatt vervanging van de stokoude en afgeleefde kernenergie is zoals de hoofddoek geworden: iedereen focust daarop, omdat het een symbooldossier is, maar dat is eigenlijk totaal niet waarover het maatschappelijke debat moet gaan”, is de groene analyse.
• In september komt het dossier hoe dan ook nog niet op de ministerraad van Vivaldi, in oktober is er wel een cruciaal moment. Dan veilt de regering de vergunningen voor de gascentrales (waarvan er tot nu toe in Vlaanderen nog geen enkele is vergund, alle projecten met een vergunning zijn voorlopig in Wallonië gesitueerd). Raakt men tot 2,3 gigawatt aan capaciteit, dan is de sluiting van de resterende twee kerncentrales een feit. “Vijf van de zeven gaan sowieso al dicht, het is dus nog een discussie over de laatste twee. En die gaan 1,5 miljard euro aan investeringen kosten”.
• Het vertrouwen waarmee de groenen het dossier benaderen blijft zo groot: zowat iedereen gaat ervan uit dat er genoeg aanbod zal zijn om de kerncentrales dicht te doen. Waarna de groenen hun slag thuishalen.
• Niet iedereen deelt die mening, ook binnen de regering niet. Onder meer oud-minister van Energie Marie-Christine Marghem (MR) waarschuwde al meermaals voor een sluiting van de kerncentrales. “Onder Marghem is er gewoon 0,0 procent energiebeleid gevoerd, er is niets gebeurd. Nu dan komen kritiek geven is wel al te makkelijk”, zo klinkt het scherp op de groene kabinetten.

Opvallend: België bouwt snel militaire aanwezigheid op in Afghanistan en Pakistan.

• Op dit moment zijn er al zo’n 100 Belgische militairen in Afghanistan en Pakistan, om de operatie Red Kite uit te voeren. Die moet Belgen en Afghanen die weg willen en moeten van het taliban-regime naar België overbrengen.
• Daar komen er nu dus 145 militairen extra bij. Dat bericht de VRT. Een deel vertrekt naar Kaboel, de meesten, waaronder de vliegtuigtechnici, zitten in Islamabad.
• Het moet de exodus uit Afghanistan mee ondersteunen. De klok tikt verder: tegen eind augustus loopt de operatie af en moet iedereen dus geëvacueerd zijn.

Om te volgen: Het migratiethema staat plots weer hoog op de agenda.

• Ondertussen zet Europa zich hoe dan ook schrap voor een nieuwe migratiegolf, die naar analogie met 2015 het oude continent zou kunnen overspoelen. Steeds meer wordt migratie daarbij als “wapen” ingezet om de EU onder druk te zetten, onder meer door pokerspelers als Erdogan in Turkije en Lukashenko in Wit-Rusland.
• Litouwen en Polen, felle tegenstanders van het regime in Wit-Rusland, formuleren daarop een behoorlijk heftig antwoord, zo schrijft Politico vandaag: beiden zijn muren aan het bouwen aan hun grens. Litouwen plant een hek van 508 kilometer lang, en ook Polen, dat 2.000 militairen naar de grens stuurde, is bezig een hek te zetten.
• Wat Donald Trump dus destijds aan de zuidgrens van de VS met Mexico beloofde, maar nooit waarmaakte, doet de EU in alle stilte wel aan haar oostgrens.