Vier uur vergaderen, met ellenlange tussenkomsten: de uitzonderlijke methode van ‘superkernen’ tussen de partijvoorzitters, premier Sophie Wilmès (MR) en haar vicepremiers, schuurt en kraakt. Een aantal hoofdrolspelers vraagt zich af of dit werkbaar blijft.

In het nieuws: Een pakket maatregelen, met onder meer negen nieuwe KB’s, kwam dit weekend uit de koker van de regering Wilmès II.

De details: Misschien belangrijker was wat er niet beslist is.

• Afgelopen week was er veel te doen over allerlei premies. Zo was er plots sprake van premies voor de zorgsector, die De Tijd aankondigde, en zelfs voor de transportsector. En ook speelde vicepremier Alexander De Croo (Open Vld) met het idee om premies fiscaal vrij te stellen, terwijl minister van Werk Nathalie Muylle (CD&V) dacht aan een vrijstelling van de RSZ op bepaald werk.
• Maar die kwamen er uiteindelijk niet door: er bestond geen echte consensus daarrond binnen de regering.
• Wat wel beslist werd, waren in totaal 9 besluiten van de regering, waarbij onder meer geregeld werd dat belastingen en sociale bijdragen nu nog niet moeten betaald worden, net als de zogenaamde ‘bazooka’ van de banken, die allerlei kredieten uitstel van betaling geven.
• Het belangrijkste punt dat Wilmès op de superkern, de vergadering met de 9 partijvoorzitters, plus N-VA-fractieleider Peter De Roover, besprak was zo dus het invoeren van GAS-boetes om de coronamaatregelen af te dwingen.
• Al op 27 maart was de Nationale Veiligheidsraad overeengekomen om dat instrument van GAS-boetes te gaan toepassen, maar er was wel nog geen wettelijke basis. De GAS-boetes waren dus ‘illegaal’ tot nu toe: wie ze niet betaalde, kon geen gevolgen verwachten.
• Er volgde in de superkern een erg lange discussie, onder meer over de vraag of de Raad van State hierop nog advies moest geven. De sp.a, de groenen, maar ook Open Vld drongen hierop aan, maar minister van Justitie Koen Geens (CD&V) wendde al z’n juridische kennis aan om dit te bezweren. Uiteindelijk dus geen advies, en meteen de zaak invoeren.
• Vraag blijft of het allemaal sluitend en doordacht is: zo zijn er enkel boetes van 250 euro mogelijk, alles of niets dus. En er blijven de zogenaamde ‘FAQ’s’, de ‘frequently asked questions’ of vragenlijsten voor de politie van wat wel en niet mag: die zijn nog altijd geen wetgeving, en bovendien niet altijd even logisch en coherent.
• Over sommige ‘inbreuken’ was Bart De Wever (N-VA) op Radio 1 bijzonder kritisch: ‘Iemand die alleen staat te basketten, dat mag niet. En gaan rusten op een bank dat mag ook niet. Sorry, maar dat ga ik niet handhaven, dat is niet logisch en dat gaan wij niet doen.’

Ook aan bod op de superkern: De sheriffs krijgen een reprimande.

• Na stevig wat politieke druk, van onder meer de liberalen, maar ook sp.a en de groenen, is minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V) onder ’toezicht’ geplaatst binnen de regering. Vorige week verraste hij vriend en vijand met z’n beslissing om via ministeriële omzendbrief meer macht over de politie te nemen. Achteraf stelde hij daarover dat ‘dit al drie weken eerder beslist was’ en dat z’n coalitiepartner Open Vld ‘blijkbaar lag te slapen’.
• Met een Facebookpost en optredens bij VTM en in Terzake ging De Crem toch ook in de verdediging. ‘België is en wordt geen politiestaat: ik neem formeel afstand van de zogenaamde kliklijnen en er is geen voorstel geweest om huiszoekingen in te voeren. Er kan evenmin sprake zijn van de invoering van een avondklok. Ik heb mij dan ook verzet tegen de invoering’, zo stelde De Crem.
• Opvallend: dat citaat werd door CD&V-voorzitter Joachim Coens ook gretig op Twitter gegooid, alsof die de discussie rond zijn minister daarmee definitief wilde beslechten.
• Maar regeringsbronnen zijn formeel:
  • De Crem mag geen direct gebruikmaken van zijn eigen directieve: hij moet eerst langs de kern dan, als hij dat wil doen. Geen soloslim meer dus.
  • En ook de zogenaamde Task Force GPI wordt opnieuw samengesteld.

In de wandelgangen: Toch bleven een pak aanwezigen met een ongemakkelijk gevoel over de superkern.

• Die vergadering duurde liefst vier uur. ‘We hebben elke week minder agendapunten. Maar elke week komt er een uur bij: de eerste keer was het twee uur, vorige week drie, en nu zelfs vier uur. Het is onmogelijk te zeggen dat dit efficiënt verloopt’, zo stelde een aanwezige.
• De ergernis over de aanpak wordt breed gedeeld. Ervaren beleidsmensen stellen de hele methode zo in vraag: ‘Op deze manier gaat deze constructie toch wat in de problemen komen‘, zo is te horen.
• Het fenomeen blijft dat vooral de ‘kleintjes’, onder meer cdH, DéFI, maar ook Groen, erg veel tijd nemen met tussenkomsten. Dat leidt tot irritatie bij de anderen: ‘Het aantal stemmen gedeeld door haar aantal woorden komt heel dicht bij nul’, zo stelde een betrokkene over de tussenkomsten van Meyrem Almaci (Groen). ‘En de premier laat dat maar gebeuren, die grijpt niet in.’
• De ‘superkern’ is hoe dan ook een onuitgegeven manier van regeren: de regering Wilmès heeft maar 38 zetels in de Kamer, en heeft ook geen vertrouwen gekregen van de meerderheid om met volheid van bevoegdheden te regeren. Dat kunnen ze enkel doen over ‘maatregelen tegen corona’. En die mogen dan nog eens via volmachten geregeld worden: daarom net zitten de voorzitters daar, plus De Roover.
• ‘Er wordt daar wel heel lang gesproken, maar het is de regering, die binnen die volmachten beslissingen neemt. Maar het is niet duidelijk of men bij de superkern nu streeft naar ‘informatie delen’ of ‘een consensus zoeken’. Er worden ook tegenstrijdige zaken gelost vanop die vergadering’, zo stelde N-VA-voorzitter Bart De Wever vanmorgen op Radio 1.
• De N-VA drong er zaterdag alweer op aan dat Wilmès en co niet te ruim hun volmachten invullen, maar het werk gewoon aan het Parlement overlaten. Die komen nog steeds samen en kunnen dus ‘gewoon’ wetten stemmen: niemand van de politieke partijen wil op dit moment enige maatregelen in de strijd tegen corona tegenhouden.
• De vraag blijft zo zweven over wat dan precies de status van de superkern is. Zaterdag drongen de groenen ook aan op een benoeming van iemand van hen in de ERMG, de Economic Risk Management Group, die de economische ramp van de coronacrisis moet vermijden. Voorzitters zijn Pièrre Wunch van de Nationale Bank en Piet Vanthemsche.
• Die ERMG is niet onbelangrijk voor the day after tomorrow: ze moet de economische heropbouw weer vorm geven. In de ‘centrale groep’ van de ERMG zitten nu vertegenwoordigers van de federale regering én de deelstaten. Maar de groenen zijn niet vertegenwoordigd, Almaci drong volgens verschillende bronnen meermaals aan op ook een zitje.
• ‘Sommigen zien de superkern duidelijk als meer dan een platform om de volmachten op te volgen. Dat was nochtans niet de afspraak’, zo stelt een betrokkene vast.
• Als straks ook de meer socio-economische dossiers, en de premies over werken bijvoorbeeld, aan bod moeten komen, belooft het nog een moeilijkere discussie te worden. De socialisten blijven overigens op hun honger met een aantal ‘sociale’ eisen: zo wilde Paul Magnette (PS) de prijzen van medicijnen laten bevriezen.
• Op Radio 1 suste Coens alvast: ‘Het is een bijzondere constructie, dat klopt. Maar je moet met tien je draagvlak aanhouden, het is logisch dat de regering die maar met drie partijen is, die tien blijft consulteren. Niet alleen op zaterdag maar ook via de technische voorbereiding en in het Parlement.’

De moeite om te bekijken: Premier Sophie Wilmès (MR) sprak de natie toe.

• Dat deed ze in een speech die opvallend genoeg iets korter duurde in het Frans (8 minuten) dan in het Nederlands, waarin ze zo’n 10 minuten sprak. Dat heeft te maken met de snelheid van spreken: in het Frans gaat het toch vlotter, spontaner, natuurlijker, dan in de taal van Vondel. Inhoudelijk zei ze net hetzelfde, maar vertaald.
• De impact in de media verschilt alvast stevig boven en onder de taalgrens. Een kortje in Het Laatste Nieuws, geen woord in de papieren versies van De Standaard, De Morgen of de Gazet van Antwerpen: de videoboodschap van de premier veroorzaakt nauwelijks rimpelingen in Vlaanderen.
• Helemaal anders in Franstalig België, waar het groot uitgesmeerd wordt in onder meer Le Soir en La Libre, en de speech van Wilmès op maandagmorgen nog steeds prominent op de sites het nieuws domineert.
• In een wit vestje over een blauw hemd, met de Belgische én Europese vlag als decor, sprak ze van achter haar bureau. Het geheel kreeg een gevoel van ‘hard aan het werk‘ te zijn: in beeld zijn de pennen, potloden (zelfs een schaar) in pennenhouders links en rechts, op de hoek van het bureau zelfs ministeriële cahiers in beeld, en in haar hand ook een pen, die ze wel na enkele minuten weglegt.
• ‘We moeten volhouden, ondanks alles, meer dan ooit’, zo stelde de premier, toch meer bevlogen en dynamisch dus in het Frans dan het Nederlands.
• Haar klemtoon op de ‘énorme capaciteiten van België‘, en de ‘Belgische gezondheidszorg die een van de meest ontwikkelde ter wereld is’ onderstreepte nog eens haar verknochtheid aan de tricolore, Wilmès staat bekend als een uitgesproken Belgiciste.
• ‘Ook onze koning is volledig betrokken en steunt al onze inspanningen via diplomatieke kanalen’, zo haalde ze ook koning Filip aan, en diens contacten met onder meer de Chinese president Xi Jinping. In een telefoongesprek met die man loofde de koning China ‘dat wereldwijd de leiding neemt’, volgens Filip. Over de systematische Chinese leugens rond de ware aard van de besmetting uiteraard geen woord tijdens dat gesprek.
• De premier probeerde vooral een boodschap van hoop te geven, de terugkeer ‘naar de normaliteit’ wordt al voorbereid, klonk het. ‘We hebben een lang proces van heropbouw voor de boeg. Het is evident dat er een vóór- en een na-corona zal zijn.’
• De premier riep ook op tot respect voor de politie. ‘Zij zijn er om u te beschermen, niet om u lastig te vallen.’ ‘We moeten absoluut de strenge regels van social distancing en afzondering blijven volgen, ook nu het weer mooi weer wordt.’
• Wilmès eindigde met de kritiek, via onder meer open brieven aan haar adres, aan te halen. Twee keer kreeg ze, vanuit de spoedartsen in Brussel, maar ook vanuit het grootste ziekenhuis in Luik, zo’n striemende brief op haar bord. Ze schreven volgens haar ‘om vragen te stellen, om bezorgdheid uit te drukken of soms ook woede’.
• Meteen wees ze erop dat ze ook veel ‘bemoedigende berichten’ krijgt. ‘In al die berichten, welke het ook zijn, voel ik uw vastberadenheid en uw kracht. Ik zie ook veel zachtheid. Veel bezorgdheid ook om anderen. Dat zijn drijvende krachten, voor ons, voor u en voor heel België.’
• Dat laatste, een repliek geven aan de boze brieven, aan ‘de woede’ die in de ‘snelkookpot‘ zit: zo had Thomas Gadisseux, politiek analist van de RTBF het ook gelezen. ‘Vele ministers zijn de afgelopen dagen uitleg komen geven, over de maskers, over de testen, het gebrek aan materiaal, … Maar dat hielp duidelijk niet. Ze heeft dus zelf de zaak in handen genomen, met een ‘presidentiële boodschap’. Eerst is er dus die crisis, de politieke vragen zijn voor later’, zo stelde die.

Tussen de lijnen: In Franstalig België, waar uiteindelijk alleen de MR in de regering zit, en er dus wel meer ‘oppositie’, onder meer vanuit de PS, zichtbaar is, klonk de kritiek de afgelopen week veel scherper.

• Terwijl in Vlaanderen aangemaand werd tot ’trots’ en ‘helden’ als minister van Volksgezondheid Maggie De Block en Marc Van Ranst al op de voorpagina van Het Laatste Nieuws mochten, werden in Franstalig België de messen gewet.
• Vooral De Block lag nochtans bijzonder onder vuur. In het Parlement dringen alle Franstalige partijen behalve de liberalen aan op een onderzoekscommissie, de christelijke vakbond ACV vroeg via haar CSC-vleugel al niets minder dan het ontslag van de minister.
• Afgelopen weekend was het in La Libre weer prijs. Daar werd haar, onder de titel ‘Flamando-centrisme‘, een en ander verweten, door een hele rist spelers.
  • ‘Ze had niet één Franstalige op haar kabinet. Daardoor mist ze de gevoeligheid van de Franstalige realiteit’, zo stelde Jean Hermesse, baas van de christelijke mutualiteit.
  • ‘Voor haar werken alle Franstaligen slecht. Het zijn enkel de Nederlandstaligen die de zaken blijkbaar deftig doen’, zei Yves Smeets, directeur van Santhea, de federatie van de Waalse en Brusselse ziekenhuizen.
  • ‘We mogen toch een minister verwachten die de sector verdedigt? De politieke keuze was blijkbaar eerder F-35’s kopen dan beter voor de mensen zorgen’, zo stelt Jean-Noël Godin, van het artsensyndicaat GBO.
  • Eerder noemde de baas van het socialistische ziekenfonds, en voormalig minister Jean-Pascal Labille (PS) haar communicatie ‘cassant en kil’. ‘In Wallonië en Brussel zul je niemand vinden die nog iets positiefs over Maggie De Block wil zeggen’, zo stelde hij. Zonder agenda is het allemaal niet, Labille liet al ballonnetjes op over een terugkeer voor zichzelf, als minister van Volksgezondheid.
• Zoals al geschreven: in kringen rond De Block ziet men het als een doorzichtig manoeuvre om straks, als Wilmès II doorstart, de minister van Volksgezondheid weg te krijgen, en de PS die post te laten innemen.
• Maar Wilmès dreigde toch ook beschadigd te worden, door al die aanvallen. Vandaar dus haar ‘presidentieel moment’, en de speech van achter haar werkplek.
• Vanuit de MR kreeg De Block overigens nog een stamp: MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez haalde uit naar haar ‘ongevoelige manier van communiceren‘: ‘Maggie spreekt Frans, ja. Maar … de toon is niet helemaal hetzelfde als bij een Franstalige’, zo stelde hij.
• Ook De Block reageert vandaag, met een interview in Het Laatste Nieuws. Een paar zaken haalt ze aan:
  • Over Bouchez: ‘Ik doe mijn best om zo veel mogelijk te communiceren in Franstalig België. Blijkbaar wordt meer pathos verwacht, maar ik ben geen poëet.’
  • Over Labille: ‘Eén van de belangrijkste PS’ers vindt het blijkbaar een goed moment om een politiek spel te spelen. Daar ga ik niet in mee.’
  • Over het CSC, dat haar ontslag eist: ‘Het is wat het is. (zucht) Je moet er rekening mee houden dat we voor vakbondsverkiezingen staan en dan valt men graag op met krachtige woorden. Hoe zegt men dat: de beste stuurlui staan aan wal, zeker?’
  • Over een onderzoekscommissie: ‘Ik heb daar geen probleem mee. Maar ik stel voor dat we eerst energie steken in het bezweren van de crisis, de rekening kan nadien worden gemaakt.’

Voeg daar het volgende aan toe: De N-VA geeft een schot voor de boeg over de regering Wilmès.

• Het is een understatement te stellen dat de N-VA ‘goed zit’ in de crisis: ze hadden gehoopt op een regering van nationale eenheid, die samen met de PS de crisis zou aanpakken. Maar dat mislukte en dus moeten Bart De Wever (N-VA) en co noodgedwongen aan de kant.
• Die krabbelt langzaam recht, en kiest daarbij de logische kant van oppositie tegen deze regering. Ook al wilde hij dat niet zeggen, op Radio 1: ‘Ik wil geen oppositie voeren, dat zou zeer zuur overkomen. Dat komt als boemerang terug, als we dat nu doen. Maar de afrekening van deze regering, dat is voor na de crisis.’
• Maar De Wever is wel te vinden voor een onderzoekscommissie, straks, over wat fout liep. ‘Als ik zie wat hier in Antwerpen gebeurd is, bij de bevoorrading van de medische instellingen, kan ik mij daar wel iets bij voorstellen.’
• De uithaal is in elk geval snoeihard: ‘We zijn als land door het ijs gezakt, als rijk land is het echt onvoorstelbaar, hoe we door het ijs zijn gezakt. Het hele parcours van hoe die strategische stocks zijn geschrapt, hoe de distributie liep, … Ik denk dat we met Philippe De Backer (Open Vld) iemand competent hebben om dat nu op te lossen, maar de schade is zeer groot.’
• Bovendien dringt De Wever aan op een serieuze economische aanpak: ‘Er ontbreekt een relanceplan, een echte exitstrategie uit de economische crisis. Men moet beginnen aan het opschalen van al die premies, dat inschrijven in een groter, globaal verhaal. Het economisch verlies wordt door mijn specialisten op 8 procent van het bbp geschat, als we niet opletten gaat er nog een hele generatie aan verloren gaan. We moeten terug aan het werk, met de nodige bescherming en testing, of de gevolgen van de crisis gaan erger worden dan de crisis zelf.’
• ‘We moeten goed beseffen wat zo’n klap betekent: we gaan wakker worden met minder welvaart. We gaan een stap achteruit zetten, heel veel mensen gaan in armoede komen, dat zal bijzonder zwaar zijn. We moeten ons voorbereiden met een exitstrategie.’

Overigens ook genoteerd: Het ongelukkige ballonnetje van Zuhal Demir (N-VA).

• Een topweekend was het allerminst voor de N-VA, met ‘dank’ aan Demir.
• Die kwam met een pleidooi voor een ‘waardebon‘ voor mensen met een eigendom aan de kust, die daar nu niet naartoe kunnen.
• Demir werd daarbij werkelijk neergesabeld. Geen enkele partij hield zich in om keihard uit te halen. Daarbij verschillende argumenten:
  • De wildgroei aan premies begint de spuigaten uit te lopen: is er geld te veel?
  • Een premie voor mensen die aan de kust een appartement hebben (lees: rijken) en niet voor hardwerkende verpleegsters en kassières tijdens de crisis?
• Demir probeerde nog de zaak te corrigeren (had Knokke met Leopold Lippens al niet zo’n voorstel gedaan?) maar liep averij op: ook binnen de Vlaamse regering leek ze niet veel steun te krijgen. Ook CD&V en Open Vld waren kritisch, uit eigen rangen kwam weinig steun.
• Uiteindelijk kwam De Wever haar vanmorgen ter hulp: ‘Ze heeft de kustgemeenten opgeroepen om dat te doen. Men heeft ervan gemaakt dat men rijke mensen wat extra geld wil geven. Dat is niet wat wij zeggen.’

Hoe uit de crisis raken? Een mix van testen, en een app lijkt nodig.

• Iedereen is koortsachtig aan het wachten op zogenaamde immuniteitstesten. Onder meer de Franse minister van Volksgezondheid legde er al fors de focus op.
• Die testen, die enkel immuniteit via het bloed meten, zouden over drie tot vier weken massaal geproduceerd kunnen worden: 40.000 tot 50.000 per dag. Het zijn minder complexe testen dan diegenen die nu gebruikt worden, om de eigenlijke ziekte vast te stellen.
• De testen zouden kunnen helpen om diegenen die ‘immuun‘ zijn, meteen terug volledig hun leven te laten hernemen.
• Daarnaast moet er een app komen die personen met een hoog risico op een infectie waarschuwt en adviseert om zich in thuisquarantaine te begeven. Die app kan ook monitoren met wie u allemaal in contact komt, zodat verspreiding snel in kaart wordt gebracht.
• Vraag is wie straks die app zal maken: er zijn een aantal kwalitatieve projecten instapklaar, maar uiteraard is het een grote beslissing voor Philippe De Backer (Open Vld), die de taskforce leidt.

The Big Game: In Europa staat erg veel op het spel. Hoe ziet de EU er straks uit? Dat debat blijft lopen.

• Het is duidelijk dat het laatste woord over ‘solidariteit‘ en de eurobonds, excuseer coronabonds, nog niet gezegd is. Spanje en Italië, die meest te winnen hebben bij een ‘gemeenschappelijke schuld’ en dus de uitgaven van één obligatie voor heel de eurozone, voeren de druk op.
• De socialistische premier Pedro Sánchez kwam zaterdag met een nieuwe open brief waarin hij niets minder dan ‘de toekomst van de Europese Unie‘ in vraag stelt. ‘Zelfs de meest Europeesgezinde landen en regeringen, zoals Spanje, hebben nood aan een reëel bewijs van betrokkenheid. We hebben een hechte solidariteit nodig. Zonder solidariteit is er geen cohesie. Zonder cohesie dwalen we af in onverschilligheid, en wordt de geloofwaardigheid van het Europese project ernstig geschaad.’
• Dat diezelfde Sanchez meteen ook het universeel basisinkomen in Spanje invoert, maakt de discussie er niet makkelijker op. Dat blijft een omstreden maatregel, die zeker in landen als Duitsland en Nederland als erg ‘gemakzuchtig’ wordt gezien: het zet de Europese verhoudingen tussen ‘links’ en ‘rechts’ helemaal op scherp. Mark Rutte, de Nederlandse premier, is een liberaal. Angela Merkel is christendemocraat: beiden zitten dus Europees in het ‘rechtse’ kamp.
• Sánchez wil dat Europa een nieuw ‘Marshallplan’ presenteert, met de inzet dus van het ESM, dat fameuze fonds met meer dan 400 miljard. Maar Sanchez wil meer, hij droomt van ‘een nieuw mechanisme van wederzijdse waarborging van de schuld‘.
• Wopke Hoekstra, de grote vijand van het zuiden van Europa, legde dit weekend in de Volkskrant overigens nog eens uit waarom eurobonds helemaal niet nodig zijn nu: ‘Alle lidstaten kunnen nog steeds geld lenen op de financiële markten. En de Europese Centrale Bank heeft 750 miljard euro ter beschikking gesteld aan eurolanden. Dat is zéér fors geld.’
• Hoekstra heeft een punt: de zogenaamde ‘spreads’ zijn er niet, er is overal crisis in Europa. Maar politiek gezien is het wel hét moment om de schulden nu ‘gemeenschappelijk’ te maken.