Het Westen mag zich zorgen beginnen maken over de situatie in de Balkan. Dat bleek toen een Duitse official op een recente bijeenkomst werd gevraagd welk probleem in Europa hem meest zorgen baarde. Zonder twijfelen, antwoordde hij: “de westelijke Balkan, waar een nieuwe crisis broeit, met dank aan Turkije en Rusland.”Niet enkel trachten de Russen hun invloed in die regio uit te breiden, ook Turkije lijkt steeds dichter naar Rusland op te schuiven. Hoewel de Turkse president Recep Tayyip Erdogan op zijn hoede blijft voor Rusland, hebben hun gezamenlijke afkeer van Duitsland en de EU beide landen samen gebracht.
Rusland haat de Navo en ziet de EU als een obstakel dat haar historische rol van supermacht in Europese aangelegenheden beperkt. Ook Turkije heeft zich finaal tegen de EU gekeerd en onderzoekt op welke manier het zijn invloed over Duitsland en andere lidstaten kan uitbreiden.
De Balkan: goedkoop en risicoloos onrust stoken
Wat onrust stoken in de Balkan – iets wat vrij goedkoop en zonder al te grote risico’s kan worden gedaan – wordt door beide landen dan ook als kans gezien die ze onmogelijk kunnen laten voorbijgaan.
Zowel Rusland als Turkije hebben er belang bij dat hun vrienden in de Balkan – Servië en Albanië – hen helpen de grenzen te hertekenen. Servië zou met Russische hulp en Oekraïne in het achterhoofd grote delen van het door etnische Serviërs bevolkte Bosnië kunnen annexeren. (Moskou heeft Belgrado altijd gesteund in deze kwestie).
Turkije zou in Albanië graag een gelijkaardig manoeuvre doorvoeren, niet enkel in het sterk Albanees getinte Kosovo, maar ook in Macedonië, waar een groot gedeelte van de Albanese minderheid graag met het moederland zou worden herenigd.
Tot nog toe is het vooral het vooruitzicht van EU-lidmaatschap dat landen als Servië, Macedonië, Montenegro, Kosovo en Bosnië-Herzegovina ertoe heeft gedwongen de vrede in de westerse Balkan te bewaren. Elk van deze landen zou veel liever deel uitmaken van de EU dan zich aan te sluiten bij Rusland of Turkije.
Wil de EU 5 weerspannige, nieuwe Balkanstaten opnemen?
Maar de kans dat ze op korte termijn tot de EU zullen kunnen toetreden wordt steeds kleiner. Met het vertrek van Groot-Brittannië en de problematische relatie met Hongarije en Polen lijken de 28 – straks 27 – EU-staten weinig zin te hebben in de aansluiting van 5 weerspannige, nieuwe Balkanstaten die de Unie nog moeilijker regeerbaar zouden maken. Deze landen zouden naar goede gewoonte aanspraak mogen maken op aanzienlijke financiële steun, net op een moment dat het EU-budget met Groot-Brittannië een grote netto-bijdrager verliest.
Zowel Servië als Albanië hebben al laten weten dat indien het Westen de andere kant op gaat, ze geen andere optie zullen hebben dan naar het Oosten te kijken. Dat betekent met andere woorden opschuiven naar een – met Russische en Turkse hulp gesponsorde – nationalistische agenda.
EU kan de Balkan niet op haar eentje in toom houden, daarvoor zijn de VS nodig
Een nieuw conflict in de Balkan zou voor de EU een ramp betekenen: vluchtelingen, misdaad, radicalisering onder de moslimbevolking en kansen voor vijandige grootmachten om hun invloed uit te breiden ten koste van de EU.
Volgens de Duitsers kan de EU de Balkan niet op haar eentje in toom houden. Daarvoor zijn de VS nodig. Maar Donald Trumps idee van een intelligent buitenlands beleid lijkt nu exact het tegenovergestelde van de idee om zich in de Balkan te gaan moeien.
Trump denkt in termen van ‘deals’. Als het zo ver komt zal de EU zal hem dus in ruil ‘iets interessants’ moeten aanbieden.