In het nieuws: De Financial Times heeft de exportgegevens van de EU geanalyseerd.

• De oefening werd hier gemaakt voor drie bestemmingen die bekend staan als controversieel vanwege hun banden met Moskou: Kazachstan, Kirgizië en Armenië.
• Van de 2 miljard dollar aan goederen die naar deze drie landen zijn verzonden, heeft slechts de helft de beoogde bestemming bereikt.
• Die producten met een “dubbel gebruik” zijn vaak technologische apparatuur die door militaire of inlichtingendiensten kan worden gebruikt.

Dit is natuurlijk een zeer kleine steekproef. Over alle Europese goederen met bestemming Kazachstan bijvoorbeeld, laat het verschil tussen Kazachse en Europese gegevens zien dat er in het jaar 2022 voor 2,9 miljard dollar aan goederen is verdwenen. Men heeft het raden naar het werkelijke bedrag voor alle controversiële landen die een relatie met Rusland hebben.

De hoe-vraag: Hoe werkt deze “schaduwhandel”?

• De techniek is vrij eenvoudig: “De discrepantie tussen de gegevens wijst erop dat Rusland de sancties heeft omzeild door gebruik te maken van tussenpersonen, agenten of leveranciers die valse bestemmingen op de EU-douaneaangiften invullen”, schrijft de zakenkrant.
• Dankzij die techniek heeft Moskou een bevoorradingslijn tot belangrijke Europese producten, waaronder vliegtuigonderdelen, optische apparatuur en gasturbines, kunnen openhouden.
• Van de verzonden gasturbines, soldeerbouten en radioapparatuur zijn bijna geen goederen op hun bestemming aangekomen.
• Tussen de regels door is het duidelijk dat sommige leveranciers en ontvangers het sanctiespel nog steeds niet spelen. En dat het voor hen heel gemakkelijk is om de regels te omzeilen.
• “Het duurde bijna een decennium en vele miljardenboetes voordat de financiële sector aandacht begon te besteden aan sancties. Waarom zouden bedrijven aandacht besteden aan exportcontroles?” zegt Elina Ribakova, een onderzoeker aan het Peterson Institute for International Economics, terecht.

De essentie: De EU zal haar sanctiebeleid veranderen.

• We hebben het hier alleen over materiële goederen voor “dubbel gebruik”. Maar hetzelfde geldt in de andere richting, voor Russische olie die in Europa aankomt via de “spookvloot” van Rusland of via derde landen die weer als draaischijf dienen en het zwarte goud van Rusland verhullen.
• In werkelijkheid zitten er veel gaten in het embargo en het prijsplafond: er komt nog steeds Russische olie over zee de Europese havens binnen.
  • Uit de laatste studie van het Finse onderzoekscentrum “Center for research on energy and clean air” (CREA) blijkt dat vijf landen Russische olie witwassen en op de westerse markt verkopen: China, India, Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten en Singapore. De Europese invoer van geraffineerde olie uit al deze landen is sterk gestegen.
  • De Russische oliehandel is in 2022 niet afgenomen. Rusland heeft gewoon andere bestemmingen gevonden om zijn olie te verkopen. Het enige verschil is dat het nu om goedkopere olie gaat.

• Met het 11e sanctiepakket wil Europa een duidelijk signaal afgeven aan derde bedrijven die het sanctiespel niet meespelen door apparatuur naar Rusland te herexporteren. Onder de 541 bedrijven die het doelwit zijn, bevinden zich 8 Chinese bedrijven.
• De nieuwe reeks sancties is een paradigmaverschuiving: het is niet langer beperkt tot louter Rusland en impliceert duidelijk dat derde landen niet meewerken. Beijing heeft woedend gereageerd.