Een drukke twee dagen in Brussel, met exponentieel veel autocolonnes en zwaailichten: een hele reeks Afrikaanse staatshoofden en regeringsleiders komt er handjes schudden en een diplomatieke top houden met de Europese tegenhangers. Op de agenda: heel veel geld. En in de marge twee grote, moeilijke diplomatieke thema’s: vaccins en de crisis in de Sahel.

• Om te beginnen het geld: Europa zit in een opbod met de Chinezen over Afrika. China investeerde de afgelopen jaren miljarden renminbi, via haar ‘Belt and Road’-investeringsprogramma. Overal leenden ze, met de nodige miljoenen smeergeld voor lokale leiders, gigantische sommen aan Afrikaanse regeringen, om vervolgens zelf infrastructuurwerken te doen. Als onderpand kregen ze vaak claims op en toegang tot grondstoffen in de Afrikaanse landen, van koper over kobalt tot olie.
• Maar de Chinese investeringen lopen wat terug: door de pandemie zijn de Chinezen meer op zichzelf gekeerd. Het aantal leningen liep fors terug. En de afkeer van China bij de Afrikaanse bevolking is fors toegenomen.
• Daar staan nu de Europeanen tegenover, die met een pakket van 150 miljard euro aan leningen kwamen, en dat willen omzetten in concrete, grote projecten in Afrika. Dat zijn klassieke stokpaardjes van de EU, die aansluiten bij de Green Deal van de Europeanen: het verminderen van de CO2-voetafdruk, nieuwe groene transporthubs, en het uitbouwen van digitale netwerken. De EU heeft dat programma de ‘Global Gateway’ genoemd, het antwoord op de ‘Belt and Road’ van China. 

Een groot issue tussen Afrikanen en Europeanen: De vaccins.

• Een oud zeer: de Afrikaanse landen klagen steen en been dat de westerse wereld, en eigenlijk de EU nog meer dan de VS, niet willen weten van het opheffen van de patenten op vaccins tegen het coronavirus. Daardoor hebben zij ongelijke toegang tot dit enige middel om de pandemie aan te pakken, claimen ze. Pittig detail: China beloofde ondertussen al voor 1 miljard aan vaccins, weliswaar van hun eigen inferieure producties.
• De discussie over de patenten leidde tot spanningen en zelfs twijfel bij een aantal grote leiders in Afrika, onder meer bij Zuid-Afrika en Nigeria, of ze wel naar Brussel zouden afzakken. Al sinds oktober 2020 lanceerden India en Zuid-Afrika een oproep binnen de WTO, de Wereldhandelsorganisatie, om de patenten op te heffen. Een hele reeks landen sloten zich aan.
• Maar de EU herhaalde maandag dat ze niet van plan is van haar koers af te wijken en dat dus van het opheffen van die patenten geen sprake kan zijn.
• De Afrikaanse Unie, de tegenhanger van de EU, die mee aan tafel zit, drong er al fors op aan om in de slotverklaring van deze top een statement over de patenten op te nemen. “De Afrikaanse Unie roept de Europese Unie op om zich constructief te engageren, om een gerichte en tijdige opheffing van de patenten te bespreken”, zo verduidelijkt ze in de tekst. Afwachten wat het wordt.
• Frankrijk, Duitsland, maar ook Ierland, met een grote farmaceutische industrie in hun achtertuin, hebben de deur al dicht gedaan: ze weigeren het systeem van intellectuele rechten op te geven. Gisteren herhaalde de Franse minister van Handel Franck Riester nog eens dat standpunt.
• België zit wat lastig: de grote farmaceutische industrie in eigen land noopt zeker de liberalen ertoe op dezelfde positie als de EU te blijven. Maar de socialisten in de Vivaldi-coalitie willen iets anders: minister van Ontwikkelingssamenwerking Meryame Kitir (Vooruit) riep al openlijk op de patenten achterwege te laten. 

Ander groot punt: De Sahel.

• Vanavond al ontvangt de Franse president Emmanuel Macron de regeringsleiders en staatshoofden van de Sahel-landen in Parijs voor een diner: Niger, Mauritanië, Tsjaad en Senegal. Ook Ursula von der Leyen, de Commissievoorzitter, en Charles Michel, de voorzitter van de Europese raad, schuiven aan. België stuurt ook volk, net als een hele reeks EU-landen.
• Want de Sahel is een hot topic voor Macron en eigenlijk heel de EU. Frankrijk is daar al bijna tien jaar bezig met een militaire operatie, onder meer in Mali en Tsjaad, tegen de oprukkende islamisten die in het noorden van die landen opereren. De Fransen probeerden om de EU actief te betrekken bij die opdracht, ook België zou soldaten gaan leveren.
• Maar dat gaat niet door. Deelname aan de operatie Takuba, een vechtmissie in het noorden, wordt geschrapt door de Belgische regering, zo kondigden minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) en minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) deze week in de Kamer aan.
• Meer zelfs: de relaties tussen Mali, waar een junta de regering wegzette, en de EU zijn hoogst onzeker geworden na een hele reeks diplomatieke conflicten. Mali is dan ook niet welkom op de Afrikaans-Europese top.
• Tegelijk nemen Russische huurlingen van Wagner de strijd over van de EU, zo lijkt het. De vraag is dus of de EU nog een grote rol te spelen heeft daar, en of de Afrikanen dat willen. Ze heeft los van Takuba nog operaties lopen. Maar men wil te allen prijze toestanden zoals in Afghanistan vermijden. Genoeg stof dus voor Macron en co om met de Afrikanen te bespreken.