Als het dezer dagen over de Europese Unie en de coronacrisis gaat, wordt u om de oren geslagen met ‘eurobonds’ en ‘coronabonds’. Goed nieuws: de termen betekenen hetzelfde. Minder goed nieuws: het concept vergt een woordje uitleg. Lees hier alles over eurobonds of coronabonds.

Wat zijn bonds? Om het concept van eurobonds of coronabonds te kaderen, moeten we eerst wat duiding verschaffen bij het cruciale begrip ‘bonds’. Een bond is de Engelse term voor een obligatie. Als u een obligatie koopt, dan leent u eigenlijk geld uit aan de uitgever ervan, vandaar ook het synoniem ‘schuldlening’. Zowel bedrijven als overheden kunnen obligaties uitgeven. In het eerste geval heet dat dan een ‘kasbon’, in het tweede een ‘staatsbon’.

Hoe werken obligaties of schuldleningen? In dit artikel focussen we ons enkel op staatsbonnen. Zo werkt het: als een overheid een obligatie uitgeeft, leent die geld van de koper. Aan het einde van de looptijd – die vooraf bepaald is – betaalt de overheid het volledige bedrag dan terug, met bijkomend een rente als ‘bedanking’. De rente is enerzijds afhankelijk van de looptijd (hoe langer, hoe hoger de rente) en anderzijds van het risico (hoe groter, hoe hoger de rente).

Dat laatste aspect is interessant voor dit verhaal. Om het risico vast te stellen, bestaan er ratingbureaus of kredietbeoordelaars. Zij geven de overheden een bepaalde lettercode om aan te duiden hoe risicovol het is om obligaties van dat land te kopen. Stelt zo’n ratingbureau de kredietwaardigheid in negatieve zin bij, dan wordt een obligatie meer risicovol én stijgt de rente. En meer rente betekent meer kosten voor die overheid.

Hoe bepaalt een ratingbureau die kredietwaardigheid, horen we u denken. Wel, daar komt de staatsschuld en de begrotingssituatie van een individueel land in zicht. Lidstaten met een begrotingstekort zijn minder kredietwaardig dan landen met een begrotingsoverschot. Die redenering ligt voor de hand: wie geld ‘over’ heeft, zal minder moeite hebben om de obligatie na afloop terug te betalen. Wie nu al krap bij kas zit, zal het een stuk lastiger hebben.

Overheidsschuld in Europa? Het lijdt geen twijfel dat de overheidsschuld in verschillende Europese landen na de coronacrisis de pan zal uitswingen. Daarom schetsen we hieronder een greep uit de Eurostat-data van 2018.

• Griekenland: 181,1 procent van het bbp
• Italië: 132,2 procent van het bbp
• Portugal: 121,5 procent van het bbp
• Cyprus: 102,5 procent van het bbp
• België: 102 procent van het bbp (nu al richting 107 procent)
• Frankrijk: 98,4 procent van het bbp (gaat richting 100 procent)
• Spanje: 97,1 procent van het bbp

• Duitsland: 60,9 procent van het bbp
• Finland: 58,9 procent van het bbp
• Nederland: 52,4 procent van het bbp
• Polen: 48,9 procent van het bbp
• Zweden: 38,8 procent van het bbp
• Denemarken: 34,1 procent van het bbp
• Luxemburg: 21,4 procent van het bbp

Richting coronabonds of eurobonds? Dat brengt ons tot de kern van de zaak. Bepaalde lidstaten vinden het opportuun om gezamenlijke obligaties uit te geven. Zoiets noemt men een coronabond of eurobond. Daarbij wordt de staatsschuld van alle Europese lidstaten virtueel op één hoop gegooid, waardoor landen met een hoge staatsschuld en/of begrotingstekort profiteren van lagere rentes dan ze gewoon zijn. De landen die er financieel beter voor staan, zien hun rentes dan stijgen.

Een voorbeeld ter illustratie. Gesteld dat Italië een tienjarige obligatie van 10 miljard euro uitschrijft, met een rente van 2 procent, dan lopen de kosten op tot 200 miljoen euro per jaar. Bij een eurobond of coronabond kan de rente echter dalen tot 0,2 procent. Op die manier betaalt de Italiaanse overheid slechts 20 miljoen euro aan rentelasten. Dat mag gerust serieuze meevaller genoemd worden.

Het probleem? De opdeling in twee rijtjes bovenaan, is niet toevallig. De bovenste landen, voornamelijk uit Zuid-Europa, zijn hevige fans van coronabonds of eurobonds. Zij kunnen zo immers meegenieten van de kredietwaardigheid van het onderste rijtje, de Noord-Europese landen. Het groepje, aangevoerd door Nederland, is rabiaat tegenstander van zo’n coronabonds. En wij zijn – zoals altijd – een beetje verdeeld. ‘Ons land is niet onverkort voorstander. België zal een tussenpositie innemen’, zei minister van Financiën Alexander De Croo (Open Vld) kenschetsend.

Pro en contra? De voor- en tegenstanders dwepen beiden met argumenten die hun zaak bepleiten. Zo smeken de zuidelijke landen om ‘Europese solidariteit’, terwijl de noordelijke landen zich beroepen op de ‘moral hazard’. Hieronder lijsten we de voornaamste pro’s en contra’s op.

• Moral hazard. Indien de zuidelijke landen hun zin krijgen, bestaat vooral bij Duitsland en Nederland de vrees dat die landen ‘moreel wangedrag’ gaan vertonen. Italië en co kunnen zich achter de kredietwaardigheid – en lage rente – van de anderen verschuilen en hun begroting helemaal laten ontsporen. Op die manier is de noordelijke zuinigheid een vrijgeleide voor de anderen om hun huiswerk te vergeten.
• Europese solidariteit. De belangrijkste reden om coronabonds of eurobonds in het leven te roepen, is solidariteit, vinden de zuidelijk landen. Ze verwijten vooral Nederland ‘een gebrek aan empathie’. Ook Jacques Delors, de voormalige voorzitter van de Europese Commissie waarschuwde dat ‘het gebrek aan Europese solidariteit levensgevaarlijk is’.
• Welke schade willen we? Gesteld dat een lidstaat moeilijkheden krijgt om te lenen, kan dat de Europese economie in de problemen brengen. En zo’n economische schade kan de sterke lidstaten meer kosten dan de rente die vasthangt aan eurobonds of coronabonds.
• Wat met de nationale bonds? Mochten eventuele coronabonds of eurobonds het levenslicht zien, dan nog blijft er een rol weggelegd voor de nationale obligaties. Dat levert een potentieel moeilijke verhouding op, want welke soort bonds is dan het belangrijkst?

Conclusie? De laatste dagen zijn – het eigenlijk niet zo nieuwe concept van – coronabonds en eurobonds uitgegroeid tot een politiek erg gevoelig onderwerp. Maar een laatste bemerking: een gedroomd middel om snel oplossingen te krijgen, zijn coronabonds of eurobonds helemaal niet. Dat legde Klaus Regling, de topman van het Europees Stabiliteitsmechanisme, afgelopen week uit in een blogpost.

‘Een schuldagentschap in het leven roepen vergt kapitaal, garanties, afspraken over opbrengsten en een functionerend juridisch en bestuurlijk systeem’, schreef hij. Volgens Regling duurt zoiets makkelijk drie jaar en dat is ’tijd die we nu niet hebben’. Het is daarom misschien aangewezen om de bestaande instrumenten en mechanismen van de Europese Unie aan te wenden om de crisis zo snel mogelijk te bezweren.