De traditionele machtsstructuur in het bedrijfsleven lijkt te zijn veranderd, met ondernemingen die steeds dynamischer en minder hiërarchisch worden. Die perceptie komt echter niet met de werkelijkheid overeen. Dat is de boodschap van een studierapport van Jeffrey Pfeffer, professor organisatiegedrag aan de Stanford University. Pfeffer voert aan dat machtsstructuren in werkelijkheid in de loop der tijden niet veel zijn veranderd. De werking van hedendaagse organisaties weerspiegelen volgens de onderzoeker honderden jaren hiërarchische machtsstructuren, die kunnen gelinkt worden aan overlevingskansen op de werkvloer. Dat is volgens Pfeffer ingebet in de collectieve bedrijfsgenetica.“Er is een geloof in een postmodernistisch, egalitair en meritocratisch paradijs,” zegt Jeffrey Pfeffer. “De realiteit is anders. Machtsstructuren zijn bijzonder bestendig. Hiërarchieën werken nog steeds. De relatie met de baas en netwerk-capaciteiten hebben nog altijd een belangrijke invloed op de carrière-ontwikkeling en professionele opportuniteiten. Bovendien heeft hiërarchie ook een praktische en psychologische waarde, onder meer door een diepgewortelde behoefte aan orde en veiligheid. Bovendien zet het geloof in de eigen competentie aan tot een streven naar promotie, die ook een grotere macht en controle inhoudt en dus de hiërarchische structuur bestendigt.”“Daarnaast is er ook de behoefte van de werknemer om zich te koesteren in glorie en zich tot de winnaars te kunnen rekenen. Dat kan helpen verklaren waarom men bereid is de beperkingen van de traditionele machtsstructuur en een moeilijke baas te tolereren. Dat heeft te maken met de drang om het genetisch materiaal te laten overleven, waarvoor men zich eerst dient te onderscheiden en vervolgens moet associëren met individuen en groepen die in gevechten de grootste overlevingskansen lijken te hebben. Macht en winst creëert een zelfversterkende dynamiek. Talentrijke mensen associëren zichzelf met succes en trekken andere talentvolle individuën aan, wat de duurzaamheid van macht en succes stimuleert.”“Bovendien biedt de hiërarchische machtsstructuur een antwoord op een cognitief dilemma. Het is immers niet gemakkelijk te verwerken dat eenzelfde persoon succesvol kan zijn, maar toch belangrijke tekortkomingen kan vertonen. Dankzij macht en leiderschap wordt verondersteld dat een succesvol individu een groot aantal positieve eigenschappen beschikt, zonder dat men zich daarbij hoeft te baseren op een daadwerkelijke aanwezigheid van de kwaliteiten. Daarom wordt de evaluatie van machtige personen bijgestuurd, waarbij positieve karaktereigenschappen worden gecreëerd of overdreven, ongeacht de reële kwaliteit van de betrokkene.”“Al deze factoren dragen bij tot de organisatorische dynamiek van de werkplek en uiteindelijk tot de hiërchische machtsstructuur. Er zijn weinig aanwijzingen dat deze processen afhankelijk van tijd of ruimte en of zouden indruisen tegen bestaande theorieën over management en organisaties. Toch wordt vaak van een fundamentele verandering gewag gemaakt. Dat heeft wellicht vooral te maken met wishful thinking, waarbij gehoopt wordt dat een vlakkere organisatie ook macht en invloed zal bijsturen. Bovendien zorgen ook goedkope communicatie-technologieën zoals sociale netwerking en crowdsourcing voor een tendens om hiërarchie minder relevant in te schatten.”“Ondanks die percepties, blijft het carrière-spel nog altijd gestoeld op de oude regels, die aangeven op welke manier de hiërarchische ladder moet worden beklommen. Relaties met managers zijn nog steeds cruciaal voor werkzekerheid en de carrière-ontwikkeling. Zelfs bedrijven die door millennials zijn opgestart, blijken uiteindelijk dezelfde structuren rond leiderschap en macht te hanteren. Het is gemakkelijk om zich door de hype van een nieuwe wereldorde te laten meeslepen. Men mag echter niet denken dat men hetzelfde spel zal kunnen spelen met gewijzigde regels.” (mah)