Smalltalk heeft een slechte reputatie. Nietszeggende babbels over het weer en banaliteiten lijken een zonde van onze kostbare tijd. En toch is smalltalk belangrijk. Het heeft de kracht om vreemden te veranderen in vrienden, koffiedates in huwelijken en interviews in banen. En goed nieuws voor wie er een hekel aan heeft: iedereen kan het leren.
Een grote klant heeft je uitgenodigd voor een belangrijk netwerkevent. Een avond gevuld met onbekende gezichten, een gebrek aan gespreksstof en pijnlijke stiltes: je hebt een hekel aan zulke dingen. Je twijfelt. Een excuus verzinnen om ervanonder te muizen? Even binnenspringen voor een blitzbezoek? Of toch maar in de zure appel bijten en de avond uitzitten. Klinkt dat herkenbaar? Wees gerust, je bent niet de enige. Hoewel luchtige gesprekjes dagelijkse kost zijn – in de bedrijfslift, aan de kassa van de supermarkt, tijdens de voetbaltraining van je kind … – hebben velen onder ons een gruwelijke afkeer van smalltalk. Wie denkt dat alleen wij – bescheiden Belgen – worstelen, heeft het mist. Debra Fine, smalltalkexpert en auteur van bestseller The Fine Art of Small Talk: ‘Na spreken in het openbaar is een gesprek aangaan met een vreemde de grootste sociale angst in Amerika. Man, vrouw, Amerikaan of Europeaan: de angst voor smalltalk is universeel.’
In haar vorige leven als ingenieur worstelde Fine zelf met de kunst van het conversatie voeren. Tot ze er genoeg van had en zichzelf tot doel stelde om een betere gesprekspartner te worden. Vandaag raakt de voormalige enginerd als internationaal geroemd keynote-spreker, trainer en bestselling auteur nooit uitverteld over smalltalk. Ze omschrijft zichzelf als introvert – ook vandaag – en ontkracht meteen de misvatting dat introverten meer moeite hebben met smalltalk. ‘Ook extraverten zijn er niet per se goed in. Ze hebben dan wel genoeg zelfvertrouwen om op een onbekende af te stappen, maar dat maakt hen geen betere communicators. Dikwijls hebben ze de neiging om vooral over zichzelf te praten, wat niet bevorderlijk is voor een goed gesprek. Ook zij hebben dus heel wat te leren.’
Angst voor afwijzing
Waarom valt het ons zo zwaar om een luchtig gesprekje aan te knopen met een vreemde? ‘Heel dikwijls zit een gebrek aan zelfvertrouwen ons in de weg. Diep vanbinnen zijn we allemaal bang om afgewezen te worden, dus wachten we tot een ander de eerste stap zet’, zegt Debra Fine. ‘Maar guess what, je kunt blijven wachten. We stappen elke dag in de auto, ondanks het reële risico op een verkeersongeval met dramatische gevolgen. Het risico op een gesprek zit tussen onze twee oren. De realiteit is helemaal niet zo verschrikkelijk als het lijkt.’ Dat blijkt ook uit de wetenschap. Psychologen van onder meer de Cornwell universiteit onderzochten of de inschatting die mensen maken van wat iemand nieuw echt van hen denkt, klopt. Ze ontdekten een fenomeen dat ze de liking gap noemden: mensen onderschatten structureel hoe leuk of boeiend gesprekspartners hen vinden. Een en ander ligt vermoedelijk aan het feit dat we de lat voor onszelf gigantisch hoog leggen. We gaan ervan uit dat anderen net zo kritisch over ons oordelen als wijzelf. Een fijne gedachte om in het achterhoofd te houden.
Startpunt van relaties
Er is nog een reden waarom ons vermogen om te smalltalken hapert. We hechten er simpelweg te weinig belang aan. In tijden waarin we meer dan ooit streven naar betekenisvolle relaties lijken oppervlakkige praatjes een verspilling van onze kostbare tijd. ‘Smalltalk heeft een zweem van onbenulligheid’, zegt Liz Luyben, die samen met Iris Posthouwer het boek Smalltalk Survival schreef. ‘In het hoofd van velen staat smalltalk lijnrecht tegenover échte gesprekken, terwijl het natuurlijk wel het startpunt voor relaties is. Mensen realiseren zich niet hoe belangrijk het is. Elke liefdes- en vriendschapsrelatie begint bij een luchtig gesprek. Met casual praatjes maak je contact. Ook in een professionele context is het erg belangrijk. Als anderen je een beetje aardig vinden, gaat alles wat je samen onderneemt een stuk sneller en makkelijker. Smalltalk fungeert als voorportaal voor big talk. Het kan dienen als ijsbreker, geeft zuurstof aan een zwaar gesprek of werkt als opwarmer voor het echte werk. Voor je de vergadering induikt even vragen hoe het weekend was, ruimt de weg voor grotere zaken. Kortom, smalltalk is belangrijk op elk niveau. Ook in het politieke leven trouwens. Denk bijvoorbeeld aan voormalig Brits premier Theresa May. Na haar aftreden werd uitgebreid geanalyseerd waarom ze het niet gered had. Wat altijd terugkwam: haar onvermogen om te smalltalken. Ze slaagde er maar niet in om contact te maken, niet met de kiezers en niet met haar gesprekspartners in het politieke veld. Brexit was natuurlijk een hels karwei, maar haar gebrekkige smalltalk skills zullen haar niet geholpen hebben. Onlangs was ik te gast bij een radioprogramma. Een luisteraar belde in: of het met de Spanjaarden en Catalanen niet anders gelopen zou zijn, mochten ze wat meer gesmalltalkt hebben. Een interessante kijk, vond ik. Ik ben ervan overtuigd dat een gebrek aan smalltalk grote gevolgen kan hebben, op persoonlijk, professioneel en wereldvlak.’
Zwijgen is geen goud
Ons onvermogen om te smalltalken kent zijn wortels in onze kindertijd. We zijn allemaal opgevoed met goedbedoelde mantra’s als ‘spreken is zilver, zwijgen is goud’, ‘praat niet met vreemden’ en ‘geduld is een mooie deugd’. Maar op volwassen leeftijd blijven vasthouden aan die ‘goede manieren’ kan je duur te staan komen. ‘De tijden zijn veranderd’, benadrukt Debra Fine. ‘Men verwacht dat je kunt mingelen, jezelf voorstellen en het initiatief durft te nemen om kennis te maken. Hoewel verlegenheid en arrogantie twee totaal verschillende zaken zijn, worden ze vaak door elkaar gehaald. Jouw onzekere, zwijgende houding kan door anderen als pretentieus of ongeïnteresseerd beschouwd worden. Mensen oordelen snel en geven de andere niet altijd het voordeel van de twijfel. In tegenstelling tot wat je ouders je geleerd hebben, is zwijgen geen goud.’
‘Dat vooral introverten struggelen, is nog een belangrijke misvatting’
Ervoor kiezen om een praatje te slaan, levert je trouwens ook voordelen op. Onderzoekers van de universiteit van Essex benadrukken dat smalltalk je een goed gevoel oplevert. Het geeft je het gevoel dat je erbij hoort en een ander je erkent, en vervult zo een belangrijke basisbehoefte.
Kies je strategie
Dat iedereen van nature weet hoe je een gesprek met een vreemde start is nog een misvatting die we moeten laten varen. Een goede smalltalker word je niet vanzelf. ‘Mensen hebben niet het idee dat ze het moeten trainen. Pas wanneer ze op een netwerkborrel met hun mond vol tanden staan, realiseren ze zich hoe onhandig ze ermee zijn’, zegt Liz Luyben. Smalltalk vergt voorbereiding en training, maar het goede nieuws is dat iedereen het kan leren. ‘Hoe meer je oefent, hoe makkelijker het gaat.
Na verloop van tijd word je behendiger, avontuurlijker én beleef je er zelfs plezier aan.
Train je smalltalkskills op een moment dat je goed in je vel zit. Op rotdagen voelt alles nu eenmaal een pak lastiger.’ Met dat oefenen start je – gek genoeg – het best door enkele goede exitstrategieën te bedenken. ‘Als je weet hoe je gracieus kunt wegraken, durf je veel makkelijker een gesprek aan te gaan’, zegt Liz Luyben. De vraag ‘Hoe kom ik van de ander af?’ blijkt een van de meest voorkomende stressoren bij smalltalk. ‘Je hoeft niet slaafs te wachten tot het verhaal van de ander afgelopen is. Niemand verwacht dat je op een netwerkevent of feestje de hele avond met dezelfde persoon staat te praten.’
Tijd om af te ronden? Doe het dan wel netjes. ‘Mensen beseffen niet altijd hoe belangrijk net dat laatste stukje smalltalk is. Bij een gesprek met een stuntelige eindzin, blijft vooral dat ongemakkelijke einde nazinderen en heb je dus voor niets braafjes staan luisteren. Zet liever een duidelijk punt achter het gesprek en doe dat zonder omhaal. Hoe meer je eromheen draait, hoe sterker de ander de indruk krijgt dat het gesprek niet interessant was. De kunst is om je reden niet als een excuus te laten klinken. Laat die eeuwige ‘sorry’ achterwege en zeg de ander simpelweg wat je gaat doen. ‘Leuk met je te praten. Ik ga even naar Herman, die wou ik ook nog even spreken.’ Skip daarbij de woorden maar, gewoon, echt en wel. ‘Ik moet er écht vandoor gaan’, ‘ik heb wel nog een hoop te doen’, ‘leuk gesprek, maar ik ga mijn speech voorbereiden’ … geven je boodschap een negatieve bijsmaak.’ Nog een elegante exittactiek: verwijs naar het drukke schema van je gesprekspartner: ‘Ik laat je gaan, je wilt natuurlijk nog met anderen praten. Leuk je gesproken te hebben!’ Ook afsluiten met een hartelijk woord over de inhoud van jullie gesprek werkt erg goed. ‘Fijn dat ik je sprak. Interessant om te horen hoe het er bij jou in het bedrijf aan toegaat.’ Met de juiste exitstrategieën wordt smalltalk een stuk relaxter.
Stap in het spel
Een goede voorbereiding is het halve werk. ‘Geen slechter moment om gespreksstof te zoeken dan wanneer er niets te vertellen is’, zegt Debra Fine. ‘Zorg ervoor dat je een aantal thema’s klaar hebt: brexit, Harry en Meghan, de gastspreker van de avond … Er is zoveel om over te praten!’ Smalltalk betekent trouwens niet dat jij een uur lang naar het geraas van de ander moet luisteren.Debra Fine: ‘Eenzijdige gesprekken tonen aan dat de ander een slechte gesprekspartner is. Maar vergeet niet: het is ook aan jou om in het conversatiespel te stappen. Geef de ander iets om met jou over te praten. Zeker als introvert hebben we de neiging om vragen met een one-word answer te beantwoorden – omdat we niet zeker weten of de ander oprecht geïnteresseerd is – maar dat helpt een gesprek niet vooruit. Je moet zelf iets op de tafel brengen.’ Loopt het gesprek echt niet zoals je hoopte? ‘Je kunt de ander niet veranderen. Laat je niet gegijzeld houden. Jullie gaan niet connecteren, dus investeer er verder geen tijd in. Tijd om een exit line uit je mouw te schudden!’ Voor wie moeite heeft om de eerste stap te zetten, heeft Fine nog een gouden tip. ‘Op het werk en thuis: we werken elke dag een lange lijst met taken af. Maak ook van smalltalk een taak. Zo voelt het niet zo vreselijk als het toch eens misgaat. Leren smalltalken is zoals joggen: de eerste keer raak je de hoek niet eens om, maar na verloop van tijd loop je vlot vijf kilometer.’
