Hoe comfortabel zit de PS in Vivaldi? Die vraag moet een eerste keer deftig beantwoord worden sinds de start van De Croo I. Want een tweede poging van vakbonden en werkgevers om een loonakkoord te sluiten is mislukt. Dat betekent dat de coalitiepartners van Vivaldi, met socialisten tegen liberalen, het zelf gaan moeten oplossen, en lastige knopen doorhakken. De druk van de vakbonden is zeer groot, op de linkervleugel van Vivaldi. De liberalen komen dus onvermijdelijk straks onder druk om “hun” erfenis van Michel in te slikken.

In het nieuws: Vanmorgen betogen de vakbonden aan de deur van de Nationale Bank.

De details: De syndicaten kijken nu hoe de PS de loonsverhoging gaat verdedigen in de regering.

• Vanmorgen verzamelen de socialistische, christelijke en liberale vakbond voor de deuren van de Nationale Bank, om daar het uitblijven van een IPA, het Interprofessioneel Akkoord, aan te kaarten. De onderhandelingen, tussen vakbonden en werkgevers in de “Groep van Tien”, het overlegplatform van de sociale partners, eindigden woensdag in een mislukking.
• De vakbonden zijn niet te spreken over een plafond van maximum 0,4 procent loonstijgingen, voor alle sectoren, op die onderhandelingen. Die maxima liggen vast in de loonwet. Maar die aanvaardt men niet. De vakbonden spreken van “een echte kaakslag” en stapten dus boos op.
• Zo’n groot loonoverleg heeft om de twee jaar plaats: dit is dus de eerste keer dat het midden de pandemie gebeurt. Al midden januari sprong de boel een eerste keer. Nu knalt het dus een tweede keer helemaal uiteen.
• De vakbonden voeren nu vandaag overal “informatieacties”, waarbij ze hun achterban gaan informeren en prikacties voeren. Maar dat is slechts de voorbode van een harde confrontatie die straks kan volgen.

En nu: De communicatieoorlog tussen vakbonden en werkgevers barst hevig uit.

• De werkgevers, het VBO, Unizo en Voka, zijn niet te spreken over de mislukking: de economie is vorig jaar meer dan 6 procent gekrompen. “Er wordt al een loonsverhoging toegekend, namelijk de index. En daar komt dan 0,4 procent bij. Maar meer kan niet, de crisis nijpt ons dood. De vakbonden zullen moeten kiezen tussen loon of jobs redden“, zo was Hans Maertens van Voka erg scherp vanmorgen op Radio 1.
• Voka, de Vlaamse werkgevers, is altijd wat scherper: zij zitten niet zelf aan tafel in het “nationaal” overleg. Maar zowel Pieter Timmermans van het VBO als Danny Van Assche van Unizo, die wel aan tafel zitten, zijn evengoed niet te spreken over de houding van de vakbonden. Die eisen immers dat de sociale partners de bestaande loonwet zouden negeren en meer loonstijging toekennen dan dat plafond. “Dat gaat in tegen de wet”, en willen ze dus niet doen.
• “De vakbond gaat vandaag over het ganse land uitleggen waarom er méér loonstijging (bóvenop de index van 2,8 procent ) moet komen, terwijl de economie kromp met 6,5 procent en 95 procent van de bedrijven achteruitboert. Ondertussen zijn er ondernemers die hun hele hebben en houden verliezen. Surreëel”, zo stelde Van Assche.
• Vanmorgen sloeg Marc Leemans, de voorzitter van de grootste vakbond ACV, op Radio 1, even na Maertens, keihard terug. Hij hekelde om te beginnen de koppeling van de stijging van de welvaartsenveloppe, de uitkeringen voor werklozen en zieken is dat, aan het dossier van de loononderhandelingen. “De niet-actieven worden door dit dossier gegijzeld“, zo stelde Leemans.
• Maar de vakbondsleider viel vooral de loonwet van 1996 aan, die de beruchte “loonnorm” oplegt, de marge waarbinnen vakbonden en werkgevers mogen onderhandelen. Die wet werd door de regering Michel in 2017 aangepast en wat scherper gemaakt. Dat leidde toen al tot enorme spanningen tussen regering en vakbonden. Opvallend detail: het was het kabinet van Kris Peeters (CD&V), als minister van Werk, dat de nieuwe wet uitwerkte. Dat kabinet wordt historisch bemand door ACW’ers, die dan uitgerekend tegenover het ACV staan, tot vandaag.
• “Die wet werkt met sjoemelsoftware. De thermometer is verkeerd gebouwd, dat is jezelf bedriegen en anderen bedriegen. De regering kan niet eisen dat wij een akkoord maken op basis van een bewust verkeerde meting. Je kan veel verwachten van het sociaal overleg, maar niet dat mensen dom en onnozel zijn.”
• Leemans wil dat in sommige sectoren, die het wel heel goed deden in de coronacrisis, wel veel meer kan dan 0,4 procent. Daarbij denkt men aan de retail, maar evengoed aan de farmasector.
• Tenslotte vatte Leemans vanmorgen vooral mooi het politiek dilemma samen. “Deze wet is door de rechtse regering Michel ingevoerd, zonder enig overleg met de vakbonden. En iedereen beseft dat dit verkeerd is, zelfs de politieke partijen. Alleen is er geen politieke consensus over: dit is een welles-nietesspelletje binnen de regering.”

The big picture: Zo eindigt het sociaal overleg waar de miserie voor de regering De Croo begint.

• Na het mislukken van het overleg verschuiven nu de onderhandelingen naar de regering zelf. En dat zet de zaken op scherp. Want de socialisten en groenen zaten uiteraard in de regering Michel niet aan tafel. Integendeel, onder invloed van de machtige FGBT is de PS altijd radicaal tegen de aanpassingen aan de wet van 96 geweest.
• Bij de onderhandelingen over de Vivaldi-regering lag dat hete onderwerp ook op tafel. Maar de liberalen, zowel MR als Open Vld, verzetten zich met hand en tand om “de erfenis van Michel” te beschermen: de wet bleef zoals ze was.
• Maar dat neemt niet weg dat de socialisten vandaag aan de boom blijven schudden: zowel bij Vooruit als de PS is te horen dat dat plafond van 0,4 procent voor sommige sectoren echt “absurd” is. Ze willen de wet dus weg, daar maakte Thomas Dermine (PS), de staatssecretaris voor Relance, zelfs publiekelijk geen geheim van.
• De PS heeft met Pierre-Yves Dermagne ook de vicepremier en minister van Werk, die nu binnen de regering het dossier moet begeleiden. En ook Dermagne liet al verstaan dat hij iets wil doen aan de wet zelf.
• Voor de Vivaldi-ploeg dreigt dus een wel heel publieke discussie over zo’n gevoelig onderwerp. Dat maakt het extra moeilijk om een consensus te krijgen voor premier Alexander De Croo (Open Vld) en z’n vicepremiers.
• “Het probleem is niet sjoemelsoftware in de Loonwet. Die wet was nodig om vele jobs veilig te stellen. Het probleem zijn hoge belastingen en het feit dat men met een bescheiden loon te weinig netto overhoudt. Het zou goed zijn als de vakbonden de liberalen in deze strijd zouden steunen”, zo tweette Egbert Lachaert, voorzitter van Open Vld, vanmorgen.
• Lachaert is als specialist op het vlak van het arbeidsmarktbeleid extra gevoelig voor de hele discussie. Maar men beseft bij Open Vld ook dat hier écht de geloofwaardigheid van de liberalen op het spel staat: zij wonnen inhoudelijk weinig met Vivaldi, behalve het symbool van het premierschap. In dit dossier straks moeten inbinden, zou het beeld van een oppermachtige PS nog meer versterken.
• Maar de Franstalige socialisten zitten ook vast: voor hun achterban is dit dossier heilig. Niet toevallig diende voormalig FGTB-baas Marc Goblet, vandaag Kamerlid voor de PS, samen met uitgerekend Raoul Hedebouw, de grote leider van de communistische PTB, een gezamenlijk wetsvoorstel in om die loonnorm die de regering Michel wijzigde, te laten schrappen.
• De PVDA/PTB duwt massaal op dit dossier, ook binnen de rode vakbond ABVV/FGTB, en wil deze keer echt niet opzij: de vastberadenheid om een “relict” van de vorige, in hun ogen zeer rechtse regering, te slopen, is gigantisch.
• Uitgerekend vandaag verschijnt in La Libre ook een analyse onder de titel “hoe de PS de eeuwig electorale opmars van de PTB wil stuiten”. Kort samengevat: door aan te tonen dat de linkerkant moet besturen om impact te hebben, om zaken te kunnen aanpakken en veranderen. Dat klinkt allemaal erg logisch, maar dan tellen symbolen zoals de wet van 96 wel enorm mee.
• In principe volgt nu een derde ronde in het IPA: vakbonden en werkgevers moeten nog eens proberen. Geen kat gelooft dat het nog tot een vergelijk komt: iedereen kijkt naar de politiek, elk met eigen, hoge verwachtingen.
• Overigens is dit dossier niet het enige dat tot grote spanningen tussen liberalen en socialisten kan leiden. De pensioenhervormingen van Karine Lalieux (PS), die ondertussen zelf een voorstel lanceerde, zijn ook een bron van ergernis. Want Lalieux wil een tekort van bijna 2 miljard euro in haar plannen compenseren met een extra belasting op het pensioensparen van werknemers en werkgevers. Daar zitten namelijk vandaag grote kortingen in, fiscaal. Maar dat is enorm tegen de zin van de liberalen. Ook dat dossier staat vandaag klaar onder de noemer: “wordt vervolgd”. 

Maar eerst: Het Overlegcomité van morgen zorgt voor spanning tussen de regeringspartners.

• Gisterenavond was het aan Conner Rousseau (Vooruit), vanmorgen volgde Meyrem Almaci (Groen) in zijn kielzog, om zich uit te spreken over het Overlegcomité dat morgen volgt. Beiden zijn lang niet de eerste partijvoorzitters die zich mengen: zowat iedereen die lid is van de Vivaldi-coalitie heeft ondertussen z’n zegje gedaan.
• Daarbij valt vooral de harde toon en ruwe omgang aan Franstalige kant op. De uitspraken van Jean-Marc Nollet (Ecolo) zinderen na: die stelde dat hij zich niet meer aan de regels houdt, “ik ben ook maar een mens”. Dat leidde tot grote consternatie, en PS-voorzitter Paul Magnette die reageerde “dat z’n broek daarvan afzakte“. Waarop Nollet het doodleuk over “hypocrisie” had.
• Tegelijk regende het veroordelingen: van de Franstalige oppositie van DéFI en cdH, van z’n zusterpartij Groen, maar vooral van minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) én vanuit de Zestien zelf, bij eerste minister Alexander De Croo (Open Vld). “De regels gelden voor iedereen“, was daar te horen.
• Vandaag blijkt dat Nollet helemaal niet “spontaan” antwoordde, maar wel degelijk op voorhand goed had nagedacht. Hij wilde niet liegen in z’n antwoord. En fundamenteler: binnen Ecolo leeft een heel diepe onvrede over de maatregelen, die men voor onder meer de cultuursector echt te zwaar vindt.
• Opvallend dus: terwijl men aan Franstalige kant onder voorzitters openlijk vechtend over straat rolt, susten zowel Rousseau als Almaci publiekelijk. De Vooruit-voorzitter toonde zich erg empathisch, “natuurlijk zou ik ook een heel pak versoepelingen willen“, maar tegelijk zette hij zich volledig op de lijn van de premier en uiteraard z’n eigen minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke.
• En ook een jarige Almaci bleef bijzonder braaf vanmorgen op Radio 1, veroordeelde de massabijeenkomsten in parken van de afgelopen dagen en waarschuwde voor de mutanten. Grote eisenbundels komen niet op tafel.
• Dat spoort met een soortgelijke houding bij CD&V en Open Vld. Buiten een heel voorzichtige opmerking over de avondklok is Egbert Lachaert (Open Vld) nauwelijks te horen over de afbouw van de maatregelen. En Joachim Coens (CD&V) ijvert wel al langer voor grotere bubbels en maatregelen om de jongeren te hulp te komen, maar dat is nooit met een felheid zoals Georges-Louis Bouchez (MR) die nu al weken hanteert. Coens z’n woorden storen niemand, in tegenstelling tot de collega-voorzitters over de taalgrens dus.
• “Het waren de Franstalige partijen die zo graag Vivaldi wilden. En nu ze het hebben, maken ze alleen maar onderling ruzie, haast elke dag”, zo merkt een Vlaamse partijvoorzitter droogjes op.

Coup de théâtre: De mondmaskers die de overheid ons gaf, zijn niet veilig.

• Alsof de soap rond mondmaskers en vaccins nog niet dramatisch genoeg was, moet minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke nu de bevolking aanraden om de stoffen mondmaskers die de overheid zelf gratis uitdeelde, niet meer te gebruiken.
• In het begin van de coronapandemie, het voorjaar van 2020, bestelde de vorige regering, met Sophie Wilmès (MR) als premier, 15 miljoen stoffen mondmaskers van het Luxemburgse bedrijf Avrox. Die vormden het overgrote deel van de mondmaskers die de overheid gratis wou uitdelen aan de Belgische bevolking. Defensie, met Philippe Goffin als toenmalig MR-minister, was de organisator van de bestelling. Maar nog verscheidene andere ministers, waaronder Koen Geens (CD&V) en Philippe De Backer (Open Vld), communiceerden erover. De Backer beklemtoont in een reactie niet bij de bestelling zelf betrokken te zijn geweest.
• Er rezen vorig jaar al snel twijfels over het product zelf. Drie Belgische beroepsfederaties, waaronder Creamoda, beweerden dat de miljoenen mondmaskers behandeld zijn met een onnodige en mogelijk schadelijke antibacteriële techniek op basis van zilverionen. Daardoor konden de gebruikers minuscule zilverpartikels inademen, was de analyse. Avrox noemde de kritiek toen laster.
• Maar deze week, vele maanden later dus, steken de twijfels weer de kop op. Via de RTBF lekte dinsdagavond een vertrouwelijk rapport van de Hoge Gezondheidsraad, in opdracht van het overheidsinstituut Sciensano, uit die het gevaar van de zilverpartikels lijkt te bevestigen.
• Het kabinet van minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) kwam woensdagavond met een opmerkelijke reactie. Hij raadt de burgers die een gratis mondmasker van Avrox afgehaald hebben, dat even niet te gebruiken, in afwachting van verder onderzoek. Of nog: de overheid raadt af om de mondmaskers die ze zelf verdeeld heeft, nog te gebruiken wegens veiligheidstwijfels. Vandenbroucke heeft wel niets te maken met de hele Avrox-saga, die de regering-De Croo van de regering-Wilmès erfde. Alle betrokken ministers – van Goffin over Geens en De Backer tot Vandenbrouckes voorganger Maggie De Block (Open Vld) – zijn geen lid meer van de huidige federale regering.
• Een geluk bij een mogelijk ongeluk is dat de misschien giftige mondmaskers slechts beperkt gebruikt worden door de bevolking. Veel apothekers zitten al maanden met dozen vol Avrox-maskers, omdat hun klanten er niet in geïnteresseerd zijn.
• Van de 15 miljoen stoffen mondmaskers die Defensie vorig jaar bestelde, zouden er liefst 10 miljoen nog niet uitgedeeld zijn, meldt nieuwsdienst Belga. Het gaat om 3 miljoen maskers die bij de apothekers zitten en 7 miljoen stuks in de legerkazerne van Peutie. Als het verdere onderzoek bevestigt dat de mondmaskers giftig zijn, dan zijn die allemaal onbruikbaar, net als de 5 miljoen stuks die in roulatie zijn. De 15 miljoen Avrox-maskers kostten de overheid 2,5 euro per stuk, dus in totaal 37,5 miljoen euro.

Om te volgen: Volgende week is de pandemiewet in de Kamer.

• De Belgische Grondwet is ooit opgemaakt als reactie op de “Besluitenregering” van Willem I, die als koning van de Verenigde Nederlanden lak had aan al te veel democratie en liefst gewoon vanuit zijn uitvoerende macht regeerde. Een revolutie en vrij liberale grondwet voor het nieuwe België waren het gevolg. Het was professor Koen Lemmens, professor Publiek Recht, die daar vanmorgen op Twitter even aan herinnerde. De aanleiding was een interview met minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) in Le Soir, waar hij zich behoorlijk over opwindt.
• Volgende week komt Verlinden eindelijk met haar pandemiewet naar de Kamer, zo kondigt ze aan. Maar tegelijk is ze toch behoorlijk fel over haar ministeriële besluiten, de huidige gang van zaken om de crisis aan te pakken. Want die zijn gebaseerd op een “rampenwet”, die geldt voor gasexplosies of aanslagen, niet voor een langdurige aanpak.
• “Men verwijt ons om met besluiten te regeren? Maar geen enkel Kamerlid heeft de stemming gevraagd om de besluiten te annuleren”, zo zegt ze toch wat uitdagend in de titel van het stuk. Haar redenering: als de Kamerleden echt zoveel problemen zouden hebben met een ministerieel besluit, kunnen ze altijd de annulatie daarvan vragen in de Kamer, die ze dan met een meerderheid zou kunnen wegstemmen.
• Of de redenering helemaal naar de geest is van hoe een democratie werkt, is maar de vraag: de uitvoerende macht die als argumentatie hanteert “dat iets wettig is, tot het Parlement het heeft weggestemd”, is op z’n minst toch wat vreemd. Professor Lemmens heeft alvast felle kritiek.
• Volgende week kan hoe dan ook in de Kamer het debat dan echt van start gaan. Daar hanteert de regering ook een handigheidje: ze komt naar de Kamer, voor ze naar de Raad van State gaat. Of dat echt heel de procedure zal versnellen is maar de vraag, maar het geeft alvast de kans aan de Kamer om nu op vrij korte termijn in debat te gaan over de zaak.
• De vraag blijft of de pandemiewet er nog zal komen voor het einde van de crisis, die men nu inschat op mei. In regeringskringen gaat men ervan uit dat dat niet meer lukt.

Nog in de Kamer: De zaak El Kaouakibi krijgt daar een staartje.

• De heisa rond de verkiezingsuitgaven van Vlaams Parlementslid Sihame El Kaouakibi (Open Vld) blijft maar aanhouden. Nu in de Kamer. Want daar gaat de bijzondere Kamercommissie van Verkiezingsuitgaven zich over de zaak buigen. Dat weet De Standaard.
• Alles draait rond 33.000 euro aan verkiezingsuitgaven die El Kaouakibi deed, waarbij haar partij Open Vld een medewerker betaalde. “Een campagneleider, die mij bijstond”, zo bevestigde ze zelf op haar persconferentie. Die uitgaven gaf ze niet aan, anders had ze de drempel voor persoonlijke uitgaves ook ruim overschreden.
• De redenering was dat parlementsleden hun persoonlijke medewerkers ook niet aangeven. Maar dat opent de doos van Pandora: dan kan straks iedereen die campagne voert, personeelskosten daarvoor uit de aangifte houden. De vraag is of men dat wil of niet. De zeventien Kamerleden en vier onafhankelijke experts van de Commissie moeten zich daar nu over gaan buigen.
• Voor El Kaouakibi zelf is de zaak verjaard: dat gebeurt automatisch 200 dagen na de verkiezingen. Tenzij er een strafrechtelijke procedure van valsheid in geschrifte zou opgestart worden, zoals politicoloog Bart Maddens in Knack suggereert. Hij sprak van een vermoeden van “verkiezingsfraude”.
• Voor Open Vld is het snakken naar een dag zonder nieuws over hun Parlementslid, dat nu voor zes maanden preventief geschorst is, in afwachting van de afloop van de onderzoeken die gevoerd worden.

Met bijdragen van Emmanuel Vanbrussel