Men leest het overal. Een groot deel van de bevolking is bang voor de toekomst. Nu er zich na corona een energiecrisis aanbiedt, aangevuurd door de 24/7 cyclus van doemberichten in de media, stelt zich de vraag hoe we hier best mee omgaan. Gaan we uit van een rooskleurig scenario dat het heel snel zal keren of gaan we uit van een zwart scenario zonder oplossing? Of is er een derde weg?

De vraag is hoe we in Europa de winter zullen doorkomen, wetende dat we bijna allen met veel lagere kamertemperaturen zullen moeten leven én dat het een donkere winter wordt. Het is een omgeving waar bovendien heel wat beleggers in aandelen, maar ook voor de eerste keer in obligaties geld verliezen. Het plaatje oogt alleszins niet mooi. Ondertussen stijgt het aantal angstige mensen in sneltempo. Deze donkere winter zal alvast niet helpen.

Voor bedrijfsleiders en CEO’s is het evengoed pijnlijk. Zij hebben al deze zorgen ook, maar moeten bovendien hun personeel en collega’s blijven motiveren, wetende dat ze bovendien nog andere katten moeten geselen. Denk aan de automatische loonindexering die in België extra zwaar weegt op de bedrijfsresultaten. 

Welke attitude is dan ook de beste om de winter door te komen: een optimistische visie, die wil dat alles snel beter zal zijn? Een pessimistische visie waarbij het nu echt wel game over is? Of is er een derde weg?

De naïeve optimisten 

Een roze bril helpt om naar deze problemen te kijken. Er is zeker veel te zeggen voor het gegeven dat we snel uit deze put zullen kruipen. De inflatie is een tijdelijk fenomeen, want deflatie zal op de lange termijn de norm worden, gegeven de verouderende bevolking. Ook kan er binnenkort een wapenstilstand worden getekend en dan zijn we terug vertrokken.

Alleen schuilt er één manco in deze redenering. Als je aan deze optimisten één jaar geleden gevraagd zou hebben of het mogelijk is dat de voorschotten van de energiefacturen maal tien zouden gaan, dan zouden ze dit hebben weggelachen. Dat is dan ook het probleem.

In het leven kruisen onvoorziene zaken, soms positief soms negatief, je pad. Dan is de cruciale vraag hoe je daarop reageert. Als je optimistisch bent, kan een tegenslag extra pijnlijk aankomen, omdat dit tegen je verwachtingen ingaat. Je had immers heel hoge verwachtingen en nu worden deze niet waargemaakt. Optimisten moeten opboksen tegen hun eigen hoge verwachtingen. 

De zwartgallige pessimisten

Pessimisten hebben altijd gelijk. De wereld gaat naar de knoppen. We gaan finaal allemaal dood. Deze instelling heeft alvast geen last van te hoge verwachtingen. Het kan moeilijk slechter gaan volgens hen. 

Het probleem van deze instelling is echter het gevaar om te vervallen in een soort apathie, een lethargie om alle zaken op zijn beloop te laten. Mentale stoornissen kunnen een gevolg hiervan zijn, zeker als je alle hoop verliest.

De pragmatische realisten

Toch is er een derde weg, waar entrepreneurs een mooi voorbeeld van zijn. Ondernemers zeggen dikwijls dat ze echte optimisten zijn. In realiteit zijn de meesten eigenlijk doorzetters die zeer realistisch in het leven staan en elke dag het probleem aanpakken. Dit voluntarisme om vooruit te gaan, wordt verkeerdelijk geïnterpreteerd als optimisme. Het is veerkracht om niet bij de pakken stil te blijven zitten én zichzelf telkens nieuwe doelen te stellen zelfs als alles tegenslaat. Veerkracht én een pragmatische aanpak om problemen op te lossen, mag dan ook niet verward worden met optimisme.

Dit realisme vertaalt zich niet een soort lethargie of apathie om alles op zijn beloop te laten. Nee, het is een diepgeworteld pragmatisme waar men zijn bedrijf en zichzelf elke dag wapent tegen onheil, dat niet noodzakelijk hoeft te gebeuren. 

De ‘Stockdale paradox’

Verrassend genoeg komt de bevestiging van deze aanpak van een admiraal van het Amerikaanse leger, James Stockdale, die in Vietnam als krijgsgevangene werd opgesloten. Het verhaal wordt verteld in de bestseller From Good to Great, van managementgoeroe Jim Collins.

Stockdale vond een manier om met de dagelijkse martelingen om te gaan die hij en zijn soldaten moesten ondergaan. Hij had een heel systeem uitgewerkt: na x minuten mocht je dit zeggen, na y minuten dat,…. . Hij vond een soort morsecode uit om soldaten die in isolatie zaten met de buitenwereld te laten communiceren. Hij deed alles, elke dag, om zijn team te laten overleven. Hij bewerkte zichzelf met een scheermes om te vermijden dat de Vietnamezen hem konden gebruiken als propagandamateriaal.

Toen Collins hem vroeg wie het strafkamp niet overleefde, antwoordde hij: “de optimisten”. “Het waren zij die stelden dat ze zouden vrij zijn met Kerstmis. En als Kerstmis kwam en ze nog vastzaten, zeiden ze Pasen… en dan Thanksgiving. Maar het was uiteindelijk hun hart dat brak.”

De enige juiste instelling voor deze nieuwe crisis

De les voor bedrijfsleiders, die hun bedrijf door een crisis moeten loodsen, is volgens Stockdale de volgende: ‘Face the brutal facts, but never lose faith.’

Dat is de enige juiste instelling. Communiceer realistisch, zie de feiten onder ogen, maar blijf tegelijkertijd wel doorzetten, hou het doel voor ogen en geef de hoop nooit op. Dat is de beste manier om met onverwachte tegenslagen om te gaan. Geen naïef optimisme, geen overdreven pessimisme maar een pragmatisch realisme dat de problemen reëel inschat en dat het bedrijf een strategie, een aanpak en een doel biedt om hiermee om te gaan. (ddw)

Xavier Verellen is auteur en ondernemer