Een cruciale dag in de onderhandelingen vandaag: de twee grote partijen, PS en N-VA, zijn zo goed als rond met een akkoord, en gaan dat presenteren aan Open Vld. Die partij is broodnodig om een coalitie te maken, en werd al voorzichtig ingelicht. Het antwoord is radicaal, voorzitter Egbert Lachaert (Open Vld) en de top maken zich op om ‘neen’ te zeggen: ‘We gaan het land niet in Griekse toestanden storten met een exploderend begrotingstekort, een half communistisch programma en een nog ingewikkeldere staatsstructuur.’

In het nieuws: Vandaag openen Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) de lijnen naar Open Vld.

De details: Het belooft meteen een bijzonder harde noot om kraken te worden, de Vlaamse liberalen zetten nu al hardnekkig de hakken in het zand.

• 597 dagen. Zo veel tijd ligt er tussen de val van de laatste federale regering die volwaardig werkte, Michel I, die op 9 december 2019 de kaars uitblies, en vandaag. In die 597 dagen waren er alleen nog regeringen met een minderheid, en het merendeel van de tijd in lopende zaken. Drie partijen mochten al die tijd de kabinetten bemannen en ministerposten leveren: MR, Open Vld en CD&V.
• Alles wijst erop dat nooit in die periode van bijna 600 dagen het federale niveau dichter bij een volwaardige regering stond, die bovendien de twee grootste partijen van het land bijeenbrengt: N-VA en PS.
• Want wat erg lang onmogelijk leek, is een feit: er is een politiek akkoord tussen De Wever (N-VA) en Magnette (PS) om samen vier jaar lang te gaan regeren. De contouren van dat akkoord houden de onderhandelaars angstvallig tegen de borst: die behouden ze graag voor de toekomstige coalitiepartners.
• Zo gaan De Wever en Magnette vandaag in feite de volgende fase van hun onderhandelingen in. Na onderling de violen te hebben afgesteld, willen ze vrijdag naar het Paleis met een aantal duidelijke krijtlijnen. En de belangrijkste vraag daarbij: wie schuift mee in die coalitie?

De essentie: PS en N-VA mikken op een coalitie zonder MR, maar met Open Vld.

• Niemand wil officieel iets lossen over hoe die puzzel van de coalitie eruitziet. Maar dag na dag wordt het toch duidelijker:
  • Met N-VA (24) en PS (19) zit je al aan 43 zetels.
  • De sp.a (9), die al mee onderhandelt op dit moment, brengt dat op 52 zetels.
  • CD&V (12) doet zeker meer, en ook de andere tak van de christendemocratische familie, cdH (5), komt erbij: dat maakt dan 69 zetels.
  • Met Open Vld (12) erbij kom je aan een werkbare meerderheid van 81 zetels.
• Die coalitie heeft een aantal grote voordelen:
  • Geen spanningen in de Vlaamse regering, waarvan de coalitie integraal instapt in de federale regering.
  • Een switch in de Waalse regering, waarbij het cdH het perfecte puzzelstukje is om de MR te vervangen: een coalitie die de PS meer ligt, en die meer ‘harmonie’ met het federale niveau levert.
  • Iedereen in zo’n coalitie is ook nodig, wat een zekere sterktepositie garandeert. Behalve dan voor het cdH, maar ook dat is heel nipt, zodat zelfs de kleinste ‘meetelt’.
• Werkelijk niemand aan tafel is rouwig om de afwezigheid van Georges-Louis Bouchez (MR) en zijn Franstalige liberalen. Dat de PS afscheid zou nemen van haar coalitiepartner, beschouwt men bij de N-VA als een ‘Franstalige zaak’, waar zij zich niet mee moeien. Maar het is een publiek geheim dat velen wijzen naar de werkmethodes van Bouchez en die ‘onmogelijk’ noemen.
• Dé vraag is dus of de Vlaamse liberalen, die zich net al met tromgeroffel vastgeklikt hadden aan de MR, nu alleen in zo’n coalitie kunnen stappen.

De essentie: Open Vld zet zich schrap.

• Vandaag staat die meeting gepland, zo bevestigt men in liberale kringen. Via een aantal discrete contacten kreeg de top van de Vlaamse liberalen toch al wat inzage in wat ze vandaag voor ogen gaan krijgen.
• En het valt op: het enthousiasme zit onder nul. Daarbij gaat het voor Open Vld niet over de band met de MR, maar eerder inhoudelijk. ‘Hoe ver willen ze zonder ons raken, met hun institutionele brol? Het doldwaze communautaire aan de ene kant, en dromen van uitgaven aan de andere kant?’, zo klinkt het combattief bij een blauwe bron.
• ‘We gaan het land niet in Griekse toestanden storten met een exploderend begrotingstekort, een half communistisch programma en een nog ingewikkeldere staatsstructuur’, zo is ter hoogte van de Melsensstraat 34, het Open Vld-hoofdkwartier, te horen. ‘Als alles wat wij niet wilden toegeven, er nu in staat, dan zal het boeken toe zijn.’
• Dat is een opvallende houding: maandenlang pleitte huidig voorzitter Egbert Lachaert (Open Vld), toen hij nog geen voorzitter was, ervoor om net die paars-gele coalitie te vormen. Het alternatief, een coalitie zonder N-VA, het zogenaamde paars-groen, bestreed hij uit alle macht, tegen toenmalig partijvoorzitter Gwendolyn Rutten (Open Vld) in.
• ‘Het zal geen moeite kosten om dat uit te leggen, dat wij niet meegaan in communautaire verhalen’, zo klinkt het nu bij Open Vld. Het partijbureau is daar grotendeels bemand door voormalige aanhangers van paars-groen. Die formule mag dan wel dood zijn, daardoor zijn het niet meteen fans van paars-geel geworden. Met andere woorden: tegenstand binnen z’n eigen partij moet Lachaert niet verwachten.
• Opvallend, in De Tijd maakt Lachaert ook publiekelijk de vergelijking met de houding van Conner Rousseau (sp.a), die uiteindelijk niet meeging in het verhaal van een Arizona-coalitie. ‘Sp.a mocht ‘nee’ zeggen op alles en garanties vragen over van alles, maar wij zouden niet mogen weigeren een tekst te tekenen die we niet onderhandeld hebben? Ik snap niet waarom er druk zou komen bij ons. Ik krijg perfect uitgelegd waarom ik er niet op inga’, zo stelt Lachaert.
• Het is ondertussen een publiek geheim in de Wetstraat dat het niet bepaald botert tussen Lachaert en Rousseau: een bitsige rivaliteit tussen beide nieuwkomers bemoeilijkt de sfeer.
• Daarbij moet opgemerkt dat zo’n Arizona-coalitie toch een stuk wankeler stond: N-VA en cdH waren evenmin aan boord, en aan Jan en alleman had Bouchez al laten verstaan dat hij dergelijke coalitie toch niet echt wilde. Geen enkele waarnemer geloofde echt dat zo’n coalitie levensvatbaar was.

The big picture: Welke kaarten houdt Open Vld achter de hand?

• Als PS en N-VA straks werkelijk een akkoord naar buiten brengen, komt er toch een ander soort pressie op de Vlaamse liberalen: gaan zij dan werkelijk de coalitie tegenhouden, waar Lachaert zelf maanden voor pleitte? Of spelen ze gewoon een hard spel, in de aanloop naar die meeting vandaag?
• Het lijkt er wel op dat de liberalen nog een scenario achter de hand houden. ‘Er zijn nog alternatieven‘, zo klinkt het mysterieus. Eerder al opperde Lachaert publiekelijk om een noodregering te maken, van één jaar, om de crisis aan te pakken en de verkiezingen voor te bereiden.
• Dat scenario circuleert opnieuw in liberale kringen: er zouden dan ook een aantal ministers kunnen vervangen worden, de naam van minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) valt. En zelfs de premier, Sophie Wilmès (MR), zou de Zestien kunnen opgeven.
• Om maar aan te geven: Open Vld zit niet alleen met PS/N-VA in het hoofd, maar is mentaal al volop aan het schaken, samen met ‘familielid’ Bouchez.
• Die laatste zit vandaag op hete kolen: houdt Open Vld haar woord, en knipt ze de band niet door, met alle risico’s van dien voor de Vlaamse liberalen, of kiest men toch onder meer voor de stabiliteit van de Vlaamse coalitie?
• Eén nadeel hebben de Vlaamse liberalen wel: er is al een blauwdruk van wat ze allemaal bereid waren toe te geven. Met name, het akkoord dat voorlag rond Arizona. Daarbij ging Open Vld, dat de pen vasthield van dat akkoord, toch al behoorlijk ver.
• ‘Ik denk dat Open Vld vergeten is wat ze allemaal al aan het toegeven waren’, zo klinkt het bij een waarnemer. Straks ‘neen’ zeggen op een akkoord dat niet wezenlijk verschilt van hun eigen Arizona-voorstel, met uitzondering van herschikkingen in het arbeidsmarkt- en gezondheidsbeleid (waarbij dat meer op het beleid van de Vlaamse regering zou afgesteld worden), dat lijkt toch moeilijk inhoudelijk te verkopen.

Ondertussen in de Wetstraat: Een nieuwe communicatieve ramp na de Nationale Veiligheidsraad.

• ‘Het is vrij duidelijk en simpel‘, zo stelde premier Wilmès tijdens haar persconferentie. Maar dat was het toch niet meteen. ‘U heeft een gezin, mensen met wie je woont, daar kan u vijf mensen aan toevoegen, met wie u niet echt de veiligheidsafstand zal respecteren. Vijf personen buiten het gezin, voor een periode van vier weken. Voor trouwfeesten, banket, recepties, privéfeesten, gaan we terug naar tien.’
• Dat laatste zinnetje leidde meteen tot stevige verwarring: waren er nu een ‘andere tien’, los van de vijf die we aan een gezinsbubbel mogen toevoegen?
• In het pakket maatregelen staat het zo: ‘Niet-begeleide bijeenkomsten zoals familie- of vriendenbijeenkomsten zijn beperkt tot maximaal tien personen.’
• Volgens ­minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) hield dat dus in dat je nog contacten kan hebben buiten de vijf naast je familie: ‘Buiten je bubbel ben je niet volledig afgesloten van de buitenwereld. Je mag nog altijd andere mensen zien. Je kunt een pint gaan drinken met vrienden met wie je gaat fietsen. Maar nooit met meer dan tien. En bij hen moet je de veiligheidsregels dan wel in acht nemen’, zo was de commentaar na afloop van de Veiligheidsraad. Ook Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) leek zich op die lijn te zetten.
• Op Radio 1 verduidelijkte Marc Van Ranst, de bekende viroloog, de maatregelen. Maar ook die uitleg was toch wat warrig: ‘Er zijn geen tien andere mensen. Die horen bij die mensen die al bij je wonen, en die vijf die dezelfde blijven voor vier weken’, zo stelde hij. Maar waarom die toevoeging er dan gedaan was, en waarom de premier dat ook had vermeld? ‘Geen enkel idee, ik was toen in de studio. Dat aantal tien is al tijdens de vergadering beginnen circuleren in de pers.’ Maar het is wel zo uitgesproken, dat zinnetje, zo duwde de radiojournaliste door: daarop bleef Van Ranst op de vlakte.
• Van Ranst voer vooral uit tegen het ‘lekken in de pers‘: ‘Dat is blijkbaar de ‘gewone manier van werken’, maar de verwarring begint op dat moment.’
• De vraag blijft dan toch waarom die vermelding van tien personen dan in de tekst bleef staan. En breder: waarom de communicatie telkens opnieuw zo wankel verloopt? Het lijkt ondertussen een nationaal trauma geworden, na het fiasco van de powerpoint, is het elke keer toch angstig uitkijken naar hoe het deze keer weer verwoord wordt.
• Dat premier Wilmès angstvallig blijft vasthouden aan het idee van tweetaligheid siert haar, maar de uitleg in het Nederlands is niet altijd bevorderlijk voor de duidelijkheid.

De conclusie: Na deze Veiligheidsraad is wel duidelijk waar de macht ligt: bij de virologen.

• De desavouering die er kwam na de vorige Veiligheidsraad, waarbij de politici het ‘aandurven’ om een deel van het advies van de experten en virologen niet te volgen, was bijzonder groot. Daarbij ontpopten rectoren als die van de UGent zich tot volwaardige volksmenners.
• Maar het resultaat is nu wel duidelijk: tot de letter worden de experten gevolgd deze keer. De facto is zo de macht een stukje opgeschoven.
• Het feit dat deze regering ondertussen verderstrompelt, zonder meerderheid en met 38 zetels in de Kamer, terwijl de schaduw van N-VA en PS over het geheel hangt, doet er ook geen goed aan: het is een fin de régime, zoveel is duidelijk.
• Zelfs bij de liberalen beseft men dat het in september ophoudt: die regering overleeft niet nog een vertrouwensstemming. Maar tegelijk houdt men halsstarrig vol aan het huidige theater: zo gaat de oefening over het opstellen van een relanceplan nog altijd krampachtig verder.

In de marge: In het sfeertje van antipolitiek krijgt het Parlement een molotovcocktail te slikken.

• Een 36-jarige Limburger lanceerde gisterenmiddag zowaar een molotovcocktail naar het parlementsgebouw. Daarvoor had hij al foto’s van zijn brandbom op Twitter gepost.
• Het geheel baadde in een sfeer van afkeer en boosheid op ‘de politiek’, en meer bepaald over de aanpak van de coronacrisis door de regering: ‘Egoïstisch en onverantwoord bestuur‘.
• ‘Tijd om gehoord te worden‘, zo schreef de man. Hij is opgepakt, een fikse straf wacht.
• Het incident zegt wel iets over de grimmige sfeer die momenteel rond politiek hangt. Als het geen apathie is die overheerst, over het schouwspel, is het vaak diepe kwaadheid.

Goed gelezen: Een wel hele straffe titel in de Franstalige pers.

• La Province, een erg gedecentraliseerde titel, met veel lokale edities, haalt zwaar uit. ‘La Wallonië paie pour la Flandre‘, ofwel ‘Wallonië betaalt voor Vlaanderen‘, zo titelt de krant in vette letters.
• Het gaat daarbij niet om de jaarlijkse transfers in de sociale zekerheid (die tot tien miljard euro per jaar richting Wallonië opleveren) maar om de maatregelen in verband met COVID-19.
• De laatste dagen waren het vooral politici van MR die met de vinger wezen naar Antwerpen, maar volgens de krant, die het ‘verdict van Franstalige experts’ oplijstte, is het dus ‘de schuld’ van Vlaanderen.
• Zo krijgt de coronacrisis plots ook nog een communautair kantje, wat het allemaal wel extra wrang maakt. Dat er mogelijk in Brussel niet al te accuraat getest en opgespoord wordt, waardoor de cijfers scheefgetrokken worden, is overigens een bedenking die bij Brusselse N-VA-Parlementsleden al gemaakt is.