Virussen muteren voortdurend. Het komt dan ook als geen verrassing dat in sommige landen inmiddels een variant van het coronavirus is opgedoken. Maar wat weten we over die mutaties?

De afgelopen maanden werden we om de oren geslagen met nieuws over mutaties van het coronavirus uit het Verenigd Koninkrijk (VK), Zuid-Afrika en Japan. In Denemarken heeft men zelfs miljoen nertsen moeten doden omdat er bij de dieren een variant van het virus was opgedoken. Volgens de meest recente berichten zou er ondertussen ook in de Verenigde Staten (VS) sprake zijn van een variant van het coronavirus.

Viroloog Marc van Ranst heeft al verschillende keren bevestigd dat het normaal is dat een virus muteert. ‘Virussen veranderen elke dag een klein beetje. Normaal gezien heeft dat weinig invloed, soms wel. Wanneer ze veranderen, worden ze liever meer overdraagbaar dan meer ziekteverwekkend. Dat is nooit het doel van het virus’, zei hij enkel weken geleden in VRT Journaal. ‘Wel moeten we de varianten goed in het oog houden.’

De Britse variant

Een van de meest gekende mutaties van het coronavirus is die uit het VK. De mutatie werd op 14 december 2020 voor het eerst gemeld aan de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). De variant draagt de naam ‘VOC 202012/01’. De naam verwijst naar ‘Variant of concern, jaar 2020, maand 12, variant 01’.

Dokters hebben toen de eerst besmetting vastgesteld bij een patiënt genaamd Kent in het zuidoosten van Engeland. Ondertussen worden er ook talloze besmettingen met de variant vastgesteld in Londen. Volgens eerste analyses zou de nieuwe stam van het virus tot 70 procent besmettelijker zijn.

Kort na het nieuws over de nieuwe variant hadden verschillende landen, waaronder België, in december tijdelijke reisbeperkingen opgelegd aan mensen die van en naar het VK reisden. Tot op vandaag beschouwt ons land het VK als een rode zone. Dat betekent onder meer dat u verplicht in quarantaine moet wanneer u langer dan 48 uur in het VK heeft verbleven. De quarantaine kan pas worden beëindigd na een negatieve PCR-test op dag 7 van de quarantaine.

Het VK is ondertussen ook in een derde lockdown gegaan. Het aantal besmettingen in het land nam, ondanks de start van de vaccinatiecampagnes, stevig toe, mede door de Britse variant van het virus.

Volgens de WHO is het onduidelijk wat de oorsprong is van de Britse variant. Wetenschappers onderzoeken of de mutatie is ontstaan bij patiënten met een zwakker immuunsysteem die langlopende coronavirusinfecties hadden, waardoor het virus de kans en de tijd krijgt om zich te ontwikkelen op een manier die het in staat stelt om zich sneller te verspreiden. Pfizer heeft onlangs bekendgemaakt dat zijn vaccin werkt tegen de Britse variant.

De Zuid-Afrikaanse variant

Zuid-Afrika heeft op 18 december, enkele dagen na de ontdekking van de Britse variant, laten weten dat een nieuwe variant van het virus zich snel verspreidde in de Oost-Kaap, de West-Kaap en KwaZoeloe-Natal. De mutatie is nu de meest dominante variant in het land. De variant draagt de naam ‘501Y.V2’. Dat is de naam van de mutatie die ook in de stam van de Britse variant is gevonden.

De variant heeft dan ook enkele gelijkenissen met die uit het VK. Zo is de Zuid-Afrikaanse variant ook besmettelijker dan het coronavirus in onze contreien.

Er waren kort na de bekendmaking enkele bezorgdheden over de Zuid-Afrikaanse stam. Zo was er de vrees dat het virus door de mutatie wel eens resistent zou kunnen zijn tegen de vaccins. De meeste wetenschappers verwachten echter dat de vaccins werken ondanks de mutatie. De vaccins worden immers regelmatig aangepast aan nieuwe virusstammen, zoals bij de gewone griep.

De Deense nertsenvariant

Denemarken kreeg in de zomer van 2020 te maken met een variant van het virus dat werd aangetroffen bij nertsen. Die werd ontdekt in Noord-Jutland.

Sinds juni zijn in het land 214 menselijke gevallen van het virus vastgesteld met varianten die in verband worden gebracht met gekweekte nertsen. Twaalf van die gevallen werden geïdentificeerd als een unieke variant die op 5 november aan de WHO werd gemeld.

‘De nertsenvariant bestaat uit niet-eerder waargenomen mutaties’, liet de WHO vorig jaar weten. ‘Die zouden kunnen leiden tot een verminderde virusneutralisatie bij de mens, waardoor de duur van de immuunbescherming na een natuurlijke infectie of vaccinatie mogelijk zou kunnen worden verminderd.’

Er lopen nog studies om na te gaan hoe effectief de behandeling is van mensen besmet met de nertsenvariant. Volgens het Europees Centrum voor Ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) en de WHO is die variant niet besmettelijker. Desalniettemin heeft Denemarken ruim 17 miljoen nertsen (uit kwekerijen) gedood om verdere besmettingen te vermijden.

De Chinese variant

Nog voor het virus wereldwijd slachtoffers maakte, had het WHO eind januari 2020 al een eerste variant van het virus opgemerkt. Die variant kreeg de naam D614G.

Enkele maanden later werd die variant de dominante stam van het virus dat we vandaag kennen. ‘In slechts enkele maanden tijd heeft die variant de oorspronkelijke virus SARS-CoV-2 die in China werd ontdekt vervangen’, aldus de WHO.

Uit studies blijkt dat de vroege variant van het virus besmettelijker is dan de oorspronkelijke stam. ‘De variant D614G maakt de mensen niet zieker en is niet beter gewapend tegen vaccins en andere maatregelen die genomen worden om de pandemie in te perken’, klinkt het.

De Japanse variant

De Japanse ministerie van Volksgezondheid heeft recent nog een variant van het virus ontdekt bij vier mensen die terugkwamen van een reis naar Brazilië. Volgens het Nationaal Instituut voor Besmettelijke Ziektes (NIID) in Japan zijn er momenteel geen bewijzen dat de nieuwe variant erg besmettelijk is. Er zouden wel enkele gelijkenissen zijn met de variant uit het VK en Zuid-Afrika.