61% van de jonge Amerikanen (18- tot 24-jarigen) hebben een positief sentiment tegenover het woord ‘socialisme’. Dat blijkt uit een peiling van SurveyMonkey en Axios. Dat zijn er meer dan jongeren die positieve gevoelens ervaren bij het woord ‘kapitalisme’. Dat laatste kan slechts 58% van de jonge ondervraagden enthousiasmeren.

In de VS mikken Democratische presidentskandidaten die naar uiterst links neigen dan ook op fikse belastingverhogingen voor de superrijken. De nieuwe ‘superster’ AlexandrIa Ocasio-Cortez, maar ook de iets meer gematigde Elisabeth Warren. Beide namen de voorbije dagen in hun respectieve programma’s ‘confiscerende belastingverhogingen’ voor de superrijken op. De wereld weet nochtans dat zulke maatregelen meestal weinig zoden aan de dijk zetten. De superrijken hebben voldoende geld om vernuftige belasting-achterpoortjes te vinden of, naar Frans model, te verhuizen.

Kapitalistisch systeem is stuk

Toch was ‘s werelds elite, vorige week verzameld in Davos, zich goed bewust van het feit dat het kapitalistisch systeem stuk is. Ze weten ook dat wanneer ze daar niets aan doen, er zaken dreigen te gebeuren die ze niet zullen appreciëren.

Verschillende onder hen lieten tijdens het jongste World Economic Forum dan ook verstaan te begrijpen dat de kapitalistische slinger is doorgeslagen:

• Driekwart van de mensen in het Westen hebben de indruk dat ze niet het deel van de welvaart krijgen waarop ze recht hebben. 1 op 5 zegt dat het systeem voor hen  werkt. Nog eens 1 op 3 denkt dat zijn kinderen slechter af zal zijn dan zijzelf, blijkt uit de meest recente Edelman Trust Barometer.
• Het reële inkomen van al wie niet tot de absolute top behoort is de voorbije drie decennia zo goed als ongewijzigd gebleven. Bijna 1 op elke 2 Amerikanen die zijn baan verloor, moest daarna genoegen nemen met een job die minder betaalde. De plaatsen in de middenklasse worden steeds duurder.
• Vastgoedprijzen in Amerikaanse en Europese steden worden onbetaalbaar. Jongeren kunnen nog moeilijk een woning kopen, zonder hulp van hun ouders.
• Uit de eerder vermelde SurveyMonkey/Axios poll blijkt dat 70% van de Amerikanen zegt in 2020 te zullen stemmen voor een kandidaat die de economie hervormt.

Noem me 1 land waar 70% rijkentaks ooit gewerkt heeft? De Verenigde Staten…

Wat in Davos vooral duidelijk werd is dat de discussie zeer gevoelig ligt. Toen computermagnaat en miljardair Michael Dell werd gevraagd wat hij van Ocasio-Cortez’ plan vond (zij wil de rijken 70% gaan belasten), probeerde hij het voorstel belachelijk te maken. “Noem me 1 land waar zoiets gewerkt heeft… ooit”, lachte Dell de vraag weg. Tot hij door een professor economie in het panel terecht werd gewezen: ”De Verenigde Staten, van 1930 tot de ganse jaren ’60.”

Maar de meeste kapitalistische supersterren zijn zich wel degelijk bewust van het feit dat deze situatie moet veranderen.

Kapitalisme is niet meer wat het was

Het grootste probleem met kapitalisme is dat het niet meer werkt zoals het oorspronkelijk ontworpen is. Kapitalisme wordt verondersteld de markten super-concurrentieel te maken. Maar het tegenovergestelde is waar: in de VS controleren 4 luchtvaartmaatschappijen 65% van de markt. In telecom beheersen 4 telecomproviders zelfs 80% van de markt. Over Big Tech is dan nog niet eens gesproken.

We denken graag dat het kapitalisme vrijgevigheid genereert en dat er daarom medeleven en een vorm van ethiek ontstaat naar de minderbedeelden toe. Dat is niet zo. In de VS leven 500.000 mensen op straat, terwijl er ook 18 miljoen huizen leegstaan. De impact van bedrijven als Facebook en Amazon doet steeds meer vragen rijzen over het hedendaagse kapitalisme en de manier waarop we als maatschappij functioneren. Toch kan ze in weinig woorden worden samengevat:

“Nooit eerder heeft zo’n kleine groep mensen zo veel geld verdiend door zo veel schade aan te richten.”

De angst van de middenklasse

Het einde van het kapitalisme breekt aan wanneer armoede het eindproduct wordt van een wereld vol overvloed, zei Karl Marx. Hij dreigt nogmaals gelijk te krijgen.  Grote delen van de samenleving lijken te worden uitgesloten van de vruchten die de economische groei wel degelijk afwerpt. De Amerikaanse economie verkeert volgens verschillende parameters in supergezondheid. Maar vele mensen zien dat Jeff Bezos 9 seconden nodig heeft om hun jaarloon te verdienen en vragen zich af waarom ze het nog altijd moeilijk hebben om de eindjes aan elkaar te knopen. Ze vragen zich af wat hen te wachten staat eens de volgende recessie een feit is. De Franse zakenkrant Les Echos berekende maandag dat een Uber-chauffeur 9,15 euro netto per uur verdient, op voorwaarde dat hij 45 uur werkt. 

De pronostiek is dan ook dat 2020 in de VS de eerste presidentsverkiezingen in de geschiedenis zullen worden waar de rijken zich zorgen mogen maken over een van de [minder welstellende] kandidaten.  De Democraten zullen – net als Trump in 2016 – niet nalaten de economische angsten van de zogenaamde ‘forgotten people’ hard uit te buiten. 

Voornamelijk de goed opgeleide mannen en vrouwen die er in waren geslaagd een zeker niveau van comfort te bekomen. Ze zijn bang voor zichzelf, hun toekomst en die van hun kinderen. Hun dromen, hun horizon, hun toekomst… het stort allemaal in elkaar.