Vlaams minister van Volksgezondheid Hilde Crevits (cd&v) wil laten onderzoeken of het mogelijk is om fastfoodketens en frietkoten te weren uit kwetsbare buurten, zoals scholen. Burgemeesters zouden dan de komst van de ‘ongezondere’ uitspanningen kunnen verbieden. Het plan werpt direct weerstand op.

In het nieuws: Fastfoodketens komen oprukken, en dat baart Crevits zorgen.

• McDonald’s wil op korte termijn ook actief worden in de landelijke gemeenten. Het plant nieuwe filialen in Brecht en Brakel, kopte De Standaard maandag. In Anderlecht protesteren buurtbewoners tegen de komst van Burger King in een straat waar al een KFC- en een Domino’s Pizza-vestiging zitten. Burgemeesters zien de opkomst van ketens met lede ogen aan en vrezen voor de teloorgang van het plaatselijke frietkot.
• Maar ook gezondheid blijkt een argument. Gezondheidsinstituut Sciensano merkte op dat fastfoodketens makkelijk jongeren kunnen lokken. Het eten is goedkoop en de restaurants zijn in de buurt van scholen te vinden. Negen op de tien Vlamingen zou in een buurt wonen waar amper gezonde voeding te vinden is, onderzocht Sciensano. En het instituut vond een verband tussen de mate van overgewicht bij kinderen en de nabijheid van fastfoodzaken en winkels waar geen gezonde voeding te koop is. Kinderen tussen 6 en 12 jaar vertoonden meer overgewicht als ze in dergelijke buurten woonden. Ook buurten met veel armoede of waar veel ouderen wonen zijn kwetsbaarder.
• Minister Crevits hoopt daar iets aan te kunnen doen, en wil burgemeesters meer macht geven. “Lokale besturen hebben vandaag niet de mogelijkheid om als onderdeel van een goede ruimtelijke ordening nieuwe fastfoodrestaurants te bannen in de nabijheid van scholen”, zegt ze. Crevits wil kinderen en jongeren toelaten “gezondere keuzes” te laten maken en merkt op dat gemeentebesturen wel actie willen ondernemen maar dat voorlopig niet kunnen.
• Daarom vraagt de minister nu aan Sciensano om te onderzoeken welke mogelijkheden burgemeesters hebben om handelszaken te weren in bepaalde buurten. “Op termijn moet dat leiden tot een duidelijk juridisch kader, waardoor de lokale besturen het aantal fastfoodrestaurants op hun grondgebied wel degelijk aan banden kunnen leggen”. In Nederland zijn er al knelpunten in kaart gebracht, laat Crevits weten. Vlaanderen moet volgen, betoogt ze.

Kritiek op het plan van Crevits

Maar: Het onderzoek van Crevits zou er niet alleen komen voor fastfoodketens maar ook voor frietkoten.

• Voor Crevits is iedereen gelijk voor de wet, of het nu gaat over grote buitenlandse ketens of het lokale frietkot. “We willen een kader creëren dat geldt voor alle fastfood. Dus ook voor het lokale frietkot, maar evengoed voor dagwinkels vlak bij scholen waar jongeren tijdens de middagpauze zakken chips kunnen kopen”, schrijft ze in een persbericht.
• Het leidde direct tot een hetze op sociale media waarbij Crevits trending werd op X. Het plan van Crevits wordt als betuttelend gezien. Het argument van de minister werd al snel herleid tot ‘Ze wil onze frietkoten afpakken’.
• Overigens is Crevits niet de eerste die over een inperking van handelszaken met ongezondere koopwaar nadenkt. Ook federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) onderzocht welke stappen hij kon nemen. Zijn conclusie was echter dat hij daar federaal weinig aan kan doen: vergunningen worden lokaal geregeld.

“Probleem valt niet op te lossen door frietkoten te verbieden”

Opgemerkt: Ook een wetenschapper denkt dat Crevits’ aanpak niet de juiste is.

• Het Laatste Nieuws laat professor Bart Van der Schueren, obesitasexpert aan de KU Leuven aan het woord. Hij noemt de voorstellen van Crevits “betuttelend”. “Zo zeg je aan mensen met overgewicht dat dit te wijten is aan keuzes die zij maken en dat je die keuzes voor hen onmogelijk gaat maken door dergelijke zaken uit hun buurt te weren. Zo tast je de vrijheid van de mensen aan”, zegt hij.
• Gewoon ‘minder ongezond eten’ is achterhaald, weet Van der Schueren. Bij mensen met obesitas is het hormonale proces dat de inname van voedingstoffen reguleert, ontregeld. “Dat heeft te maken met hormoonverstoorders zoals PFAS of de antibiotica die in de veeteelt worden gebruikt”, zegt de professor.
• Die stoffen komen dan ook nog eens vaker voor in bewerkt voedsel wat gebruikelijk is voor fastfood. “We gaan het probleem heus niet oplossen door wafel- en frietkramen te verbieden. Wat de overheid wel zou moeten doen, is samenzitten met grote spelers in de voedingsindustrie om maatregelen te nemen die het bewerkt voedsel gezonder maken”, klinkt het dan ook bij Van der Schueren.
• Een negatieve campagne bij de bevolking heeft een averechts effect, zegt de specialist. Hij is voorstander van het aanmoedigen van gezond voedsel, bijvoorbeeld door de btw op groenten en fruit af te schaffen. Federaal formateur Bart De Wever nam dat voorstel op in zijn nota’s.
• Van der Schueren wil dat de overheden bovendien naar het grotere plaatje kijken. Hij haalt aan dat een alleenstaande moeder niet altijd uitgebreid en gezond kan koken als ze geen kinderopvang vindt en pleit voor meer openbare sportmogelijkheden.