Meer dan 1 miljoen Belgen zitten in tijdelijke werkloosheid. De federale regering vuurde een bazooka van 50 miljard af op de banken- en bedrijfswereld, ondertussen wordt een tweede peperdure raketwerper geladen. De Belgische overheid gooit miljarden door ramen en deuren om onze economie te behouden voor een ongeziene coronarecessie. Tegelijkertijd staat de inkomstenstroom van de staat zo droog als menig Vlaams gazon. Uit de cijfers blijkt dat de FOD Financiën in april 84 procent minder btw dan gewoonlijk ontving, dat is een verlies van 3,2 miljard euro. Hetzelfde verhaal bij de bedrijfsvoorheffing en de voorafbetaling, waar er tezamen 3,3 miljard minder werd opgehaald.
Als professor fiscaal recht aan de VUB leert Michel Maus zijn studenten hoe een land de staatskas op een verantwoordelijke manier kan beheren. Vorige regeringen gingen bij hem te rade om budgettaire kopzorgen te vermijden. Zijn talrijke boeken en lezingen staan bol van de messcherpe fiscale kritiek.
Is die scheefgetrokken situatie nog langer houdbaar? Zadelt de steun van vandaag ons morgen met budgettaire kopzorgen op?
Business AM ging te rade bij fiscaal expert Michel Maus:
Maus: “Ik hoor economen zoals André Decoster (KU Leuven, red.) zeggen dat de pandemie een tijdelijk probleem is. Als de economie snel weer op toerental komt na de crisis, zullen volgens hen geen besparingen of belastingen nodig zijn. De bodemloze putten die nu gegraven worden zullen als vanzelf gedempt worden.”
“Dat betwijfel ik ten zeerste: ten eerste krijgen we in het najaar waarschijnlijk te maken met een tweede golf. Dat hakt in op het consumentenvertrouwen. Als mensen gedurende een lange periode de vinger op de knip houden, zie ik niet in hoe de economie zich snel kan herstellen.”
“Ten tweede klopt het argument dat consumenten hun aankopen wel zullen inhalen na de lockdown niet. Voor sommige winkels zal dat het geval zijn, maar bijvoorbeeld de horeca die drie maanden stillag: die inkomsten zijn weg, dat wordt niet ingehaald. “
De tekorten aanvullen zonder te besparen of te belasten? Daar geloof ik geen bal van!
“En als laatste punt: zelfs als de economie postpandemie draait als een tierelier, dat betekent niet dat de coronakrater in onze begroting gevuld zal worden. In de vorige legislatuur kon de regering werken onder een gunstig economisch gesternte. Ze had de wind in de zeilen met een historische lage werkloosheid en rente en er heerste hoogconjunctuur. Toch moest die regering afsluiten met een tekort van 12 miljard euro.“
“Dus we zouden het begrotingstekort van de vorige regering aanvullen, én de miljardensteun die nu wordt uitgekeerd opvangen, zonder te besparen of te belasten? Ik geloof daar, eerlijk gezegd, geen bal van!”
Torenhoge staatsschuld
Kredietbeoordeelaar Moody’s projecteert dat onze staatsschuld, momenteel zo’n 500 miljard euro, zal aangroeien met minstens 50 miljard tegen het einde van het jaar. Wat zijn de gevolgen op lange termijn van zo’n schuldenlast?
Maus: “De ratingbureaus gaan minder vertrouwen in de Belgische staat hebben, waardoor de centen die we ophalen op de internationale markten duurder gaan worden. Dan kom je in een gevaarlijke vicieuze cirkel terecht. Zonder dramatisch te willen doen: dan is een Griekenlandscenario niet veraf.”
“Ik zie het dus redelijk somber in, vooral omdat ik geen sense of urgency bij onze politici merk. Het lijkt alsof de kip met de gouden eieren in de Wetstraat rondloopt. “
Als de regering blijft doen alsof de kip met de gouden eieren in de Wetstraat rondloopt, is een Griekenlandscenario niet veraf
“In werkelijkheid zullen we drastisch moet saneren in de overheidsuitgaven, en zullen we nieuwe belastingen moeten heffen. Alleen al om te vermijden dat onze kredietwaardigheid naar de filistijnen gaat. “
“Maar waar kunnen we nog besparen? Het is vrij duidelijk dat men er niet moet aan denken om opnieuw bij Volksgezondheid aan te kloppen. Integendeel, daar moet extra geïnvesteerd worden.”
Corona als disruptieve kracht
Wat is volgens u een realistische aanpak, die ervoor zorgt dat de last op de schouders van de komende generaties enigszins binnen de perken blijft?
Maus: “Niets minder dan een volledig nieuw fiscaal systeem. Als je de geschiedenis erop naleest, merk je dat alle grote crisissen van de afgelopen honderd jaar allemaal zijn gevolgd door een fiscale ommezwaai. Blijkbaar heeft men noodsituaties nodig, om af te stappen van onhoudbare dogma’s en prangende hervormingen door te voeren.”
Ik kan alleen maar vaststellen dat modale burgers successierechten betalen en de grote vermogens niet.
“Ik hoop dat de coronacrisis daarop geen uitzondering is. Fiscale heilige huisjes moeten sneuvelen. Het is een doorn in het oog dat de grote technologiebedrijven geld scheppen op onze markt, maar geen belastingen betalen in België. De truken van de foor moeten er uit: ik kan alleen maar vaststellen dat modale burgers successierechten betalen en de grote vermogens niet. Zo’n zaken zijn, zeker in de huidige omstandigheden, niet aanvaardbaar meer volgens mij. Corona stelt de zaken op scherp: iedereen moet zijn fair share betalen.”
“Als we zulke stappen durven zetten, leidt dat volgens mij tot een win-winsituatie. Er zal minder fiscale frustratie onder de bevolking leven, waardoor de neiging naar belastingontduiking minder zal spelen. Om op een structurele manier uit het dal te klimmen, moet de coronacrisis een disruptieve kracht zijn die een nieuw fiscaal systeem teweegbrengt.”