De essentie: De Europese Unie is erin geslaagd zichzelf los te koppelen van de Russische energiemarkt. Dat staat te lezen in het rapport dat de EC dinsdag publiceerde.

• De EU importeert nu nog maar 40 tot 45 miljard kubieke meter aardgas uit Rusland, vergeleken met 155 miljard kubieke meter in 2021. Nord Stream en Yamal lijken voor altijd gesloten, maar er vloeien nog altijd niet insignificante hoeveelheden Russisch aardgas naar de EU via pijpleidingen in Oekraïne en Turkije. Ook via schip wordt nog altijd (vloeibaar) aardgas geïmporteerd, in grotere hoeveelheden dan de jaren voordien zelfs, maar bijlange niet genoeg om te compenseren voor de weggevallen pijpleidingcapaciteit. 
• Sinds augustus vorig jaar is de invoer van steenkool uit het land zelfs volledig stopgezet. Voor de oorlog in Oekraïne importeerde de EU nog zo’n 3 miljoen ton per maand, blijkt uit data van data-analist Kpler. Daar verdiende de Russische staat omgerekend zo’n 8 miljard euro per jaar mee.
• Ook de import van olie is in twee jaar tijd met 90 procent gedaald, vooral nadat de EU een embargo invoerde, eerst in december vorig jaar op ruwe olie, daarna in februari dit jaar op verwerkte olieproducten zoals diesel. Het embargo is enkel van kracht voor de import via zee, die niet 100 procent van de import uitmaakt. Toch is Rusland nu zijn grootste afzetmarkt voor olie kwijt en moet het zijn vaten elders kwijt, bovendien aan een sterk gereduceerde prijs.

Ergste achter de rug, maar risico’s blijven bestaan

De vervangers: De EU is erin geslaagd om een energiecrisis te vermijden door elders fossiele brandstoffen te vinden. Toch is er nog “geen ruimte voor zelfgenoegzaamheid”, zegt de EC in het rapport.

• Om te compenseren voor het wegvallen van brandstoffen uit Rusland, moest de EU meer aardgas via schip importeren uit onder andere de Verenigde Staten (VS), Qatar, Algerije en Noorwegen. De VS leveren ook meer olie, net als landen in het Midden-Oosten, Kazachstan, Noorwegen en zelfs het Verenigd Koninkrijk (VK). Steenkool haalt de EU dan weer meer uit Australië, Zuid-Amerika en Zuid-Afrika, maar de totale vraag is wel gedaald, ondanks opvallende headlines dat landen als Duitsland steenkoolcentrales heropenen.
• De Unie vertoont wel wat afkickverschijnselen. Dat geeft de EC toe in het rapport. “De energiemarkten blijven kwetsbaar, de subsidies voor fossiele brandstoffen zijn tijdens de crisis toegenomen, de inflatie is nog steeds hoog en onze kritieke infrastructuur moet worden beschermd, ook tegen sabotage”, klinkt het. Analisten en experts denken dat de volatiliteit op de energiemarkt zeker nog een paar jaar zal duren. Anderen denken zelfs dat de problemen langer zullen aanhouden en spreken zelfs van een “nieuw normaal”.
• Toch lijkt alles beter te gaan dan verwacht. Vorig jaar bleven wintertemperaturen mild, werd meer gas bespaard dan het Europese doel van 15 procent, bleef de vraag naar brandstoffen uit concurrerende regio’s als Azië relatief laag en bleek de hoeveelheid energie die geïmporteerd kon worden hoger dan verwacht. Bovendien, zegt de EC in het rapport, produceerde de EU nog nooit zoveel energie uit hernieuwbare bronnen, waardoor de vraag naar fossiele brandstoffen zal dalen.
• Ook dit jaar lijkt het er niet op dat Europa zeer veel moeite zal hebben om de winter door te komen. De gasvoorraden zijn op moment van schrijven voor 99 procent gevuld, terwijl oktober uitzonderlijk warm bleek. Toch zijn er risico’s, onder andere door de oorlog tussen Israël en Hamas, de inspanningen van OPEC en Rusland om olieprijzen hoog te houden en het potentieel voor concurrentie vanuit Azië, voornamelijk China. (ddw)