De kerncentrales gaan dicht. Die overwinning haalden Groen en vooral Ecolo eigenlijk al in september 2020, in de laatste rechte lijn om Vivaldi te vormen. Het regeerakkoord legde geen definitieve sluiting vast, dat wilden de Franstalige liberalen de groenen niet gunnen: de deur bleef op een kier. Maar men legde een zodanig tijdschema plus voorwaarden op aan Electrabel, de uitbater van de centrales, dat die niet anders kan dan sluiten. Dat zegt Thierry Saegeman, de CEO van Electrabel, nu zelf: “Die bladzijde hebben we omgedraaid.” Voor de MR is dat een forse nederlaag. Tenzij Electrabel op deze manier ultiem probeert de sluiting tegen te houden, met hulp van oud-minister Marghem.

In het nieuws: Doel 4 en Tihange 3, de twee jongste kerncentrales, gaan definitief dicht.

De details: Meteen breekt het debat ook los over de 18 miljard euro die nodig is om de centrales veilig te ontmantelen.

• Marie-Christine Marghem (MR) loopt nu al dagen rond met een heilige missie. De kleurrijke minister van Energie in de vorige regering – de Zweedse coalitie onder Charles Michel (MR) – is niet op haar mondje gevallen. Een beetje tegen de geplogenheden in dat oud-ministers toch één legislatuur lang enige reserve houden ten opzichte van hun opvolgers, zette Marghem de discussie rond de kerncentrales opnieuw fors op de agenda en viel daarbij frontaal haar opvolger Tinne Van der Straeten (Groen) aan.
• Die discussie kwam bij de regeringsonderhandelingen over Vivaldi in september 2020 tot een kookpunt. Terwijl CD&V met voorzitter Joachim Coens garanties eiste rond abortus, gooide Jean-Marc Nollet, de baas van Ecolo, de kernuitstap als tegeneis op tafel: het een voor het ander. Nollet moest het wel zo hard spelen omdat alle andere Vivaldi-partijen – ook al hadden ze de kernuitstap in hun partijprogramma’s staan – eigenlijk aanstuurden op een levensduurverlenging voor de twee jongste centrales.
• De oekaze van Ecolo leidde tot grote ergernis bij MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez, die de kernuitstap echt niet wilde slikken. Bij het schrijven van het regeerakkoord kwam een typisch politiek compromis uit de pen van de formateurs:
  • “De regering kiest resoluut voor de herbevestiging van de kernuitstap. De wettelijke uitstapkalender wordt gerespecteerd, zoals voorzien”, staat er.
  • Maar daarbij een belangrijke caveat, een ontsnappingsclausule: “Eind november 2021 wordt een volledig rapport aan de regering voorgelegd. Dit rapport onderzoekt met name de bevoorradingszekerheid en de impact op de elektriciteitsprijzen. Als uit die monitoring blijkt dat er een onverwacht probleem is met de bevoorradingszekerheid, zal de regering gepaste maatregelen nemen, zoals de aanpassing van de wettelijke kalender voor een capaciteit tot 2 GW.”
• Met andere woorden: Ecolo kreeg haar kernuitstap, maar de MR kreeg nog een strohalm, om haar argumenten over mogelijke black-outs in de winter of te dure elektriciteit op te vangen.
• Ex-minister Marghem voerde de laatste dagen de druk op: dat rapport moest er zo snel mogelijk komen. Want nu al staat in de sterren geschreven dat die bevoorradingszekerheid niet gegarandeerd kon worden, volgens Marghem, die daarbij fel gesteund wordt door voorzitter Bouchez. Zo pookte de MR meteen heel de discussie rond de kernuitstap weer op.
• Marghem duwde expliciet op het idee om dan toch Doel 4 en Tihange 3 open te houden. Vanuit de oppositie dringt de N-VA daar nu al heel de tijd op aan.

Genoteerd in de Kamer: De CEO van Electrabel zelf laat het doek vallen.

• Op een hoorzitting gisterenmiddag over “Nucleaire veiligheid”, kwam Thierry Saegeman, de baas van de Belgische uitbater van de kerncentrales, langs. De centrales zijn uiteindelijk in handen van de Franse energiereus Engie, maar zijn in België ondergebracht bij dochter Electrabel.
• Zij zijn al sinds het sluiten van het regeerakkoord in september bijzonder pessimistisch. Voor hen was de timing van een finale evaluatie in november dit jaar altijd een doorn in het oog: meermaals al dreigde Electrabel dat op die manier de facto de zaak “verloren” was.
• In de wandelgangen van Vivaldi was dat overigens al veel langer te horen. Nollet stak niet onder stoelen of banken dat hij het regeerakkoord zodanig had laten schrijven dat hij zijn uitstap nu eindelijk – twintig jaar nadat de groenen de beslissing in 1999 al onderhandelden – wel degelijk zou krijgen.
• Dat bevestigde Saegeman gisteren onomwonden. “Wij hebben die bladzijde omgeslagen“, antwoordde hij afgemeten op vragen over een mogelijke verlenging. “Wij zien niet in hoe het nog mogelijk zou zijn om de centrales voorbij de winter van 2025 te blijven uitbaten.”
• Daarbij wees Saegeman expliciet naar de timing die Vivaldi hanteerde: “De wettelijke kalender zoals die voorligt, is niet meer compatibel met een uitbatingsduurverlenging.” Eerder had Saegeman al soortgelijke boodschappen gegeven: Electrabel zou niet langer investeren in het op peil houden van de centrales na 2025.
• Wat Saegeman bedoelt: een pak stappen zouden moeten worden gezet, wil men effectief de twee centrales openhouden.
  • Er zou een nieuw wettelijk kader moeten komen.
  • Daarvoor zou een milieueffectenrapport nodig zijn, inclusief een internationale bevraging bij bewoners in een straal van duizend kilometer rond de centrale.
  • Er moeten veel grondiger onderhoudswerken gebeuren dan nu.
  • De waakhond, het FANC, zou die allemaal tijdig moeten goedkeuren.
  • Er moeten brandstofstaven worden besteld om de reactor te laten draaien: die zijn niet op een wip en een knip te verkrijgen.

Waarom dit van belang is: Is het nu zo dat het voorbij is, of is het toch ultieme chantage?

• In principe start de federale regering in september met de veiling van nieuwe, gesubsidieerde licenties om gascentrales in te zetten. En in november volgt dan het fameuze evaluatierapport. Met zijn fors statement zet Saegeman de regering het mes op de keel: in november zal er niet veel keuze meer zijn, laat hij in zijn nauwelijks verholen dreigement weten.
• Het is niet de eerste keer dat de Fransen, via hun Belgische dochter, zo ruw onderhandelen met de Belgische regering. Nucleaire energie is zo nauw met de overheid verweven – via de wettelijke kaders en allerlei regelingen errond – dat het één lange geschiedenis is van lobbying, blufpoker en finaal achterkamerdealtjes.
• Marghem en de MR hebben daarbij al veel langer hun kant gekozen. De groenen ook: voor hen was het bijzonder symbolisch om die kernuitstap finaal binnen te halen. Maar het compromis van het regeerakkoord blijkt nu wel bijzonder zwaar te wegen: het laat de zaak voorlopig onopgelost.
• Komt daarbij dat het beeld voor de groene minister van Energie, Van der Straeten, niet optimaal is: uiteindelijk moeten gascentrales een deel de nucleaire energie vervangen. Dat betekent opnieuw meer CO2-uitstoot, een verhaal dat zelfs voor een deel van de eigen groene achterban moeilijk uit te leggen valt.

Misschien wel de meest interessante discussie: Hoeveel gaat de ontmanteling kosten, en vooral, wie zal dat betalen?

• Of Doel 4 en Tihange 3 nu openblijven of niet: feit is dat ondertussen alle andere centrales definitief dicht gaan. Dat brengt een enorme kost met zich mee. En daarover maakt men zich in de Wetstraat onder specialisten misschien wel veel meer zorgen dan over het nog openhouden van twee centrales.
• Minister Van der Straeten zelf sprak in de Kamer over “de grootste en de langste werf ooit, namelijk de ontmanteling van onze zeven kernreactoren en het beheer nadien van het afval dat daaruit voortkomt”. “Wij kijken hier naar vele honderdduizenden jaren, namelijk tweehonderd- tot driehonderdduizend jaar. Het is een enorme uitdaging qua veiligheid en financiering”, stelde ze.
• Van der Straeten maakte zich in het verleden sterk dat Electrabel die kost zal moeten ophoesten, volgens het principe “de vervuiler betaalt”. Maar de Kamerleden zijn kritisch.
• Want gisteren schetsten zowat alle energie-experts van de partijen, zowel in meerderheid als oppositie, een niet zo rooskleurig beeld. Het vertrouwen in Electrabel is niet bepaald groot:
  • Om de nucleaire opkuis te doen, werd Electrabel verplicht een fonds aan te leggen, het Synatom. Daarin zit 14 miljard euro, al zijn grote delen weer opnieuw aan Engie zelf uitgeleend.
  • Bovendien spreken zowat alle specialisten over een kost van 18 miljard euro, om de gebouwen af te breken, de sites te beveiligen en al het radioactief materiaal te bergen en voor honderdduizenden jaren op te slaan.
  • Electrabel keerde vorig jaar opnieuw een dividend van 700 miljoen uit aan moeder Engie, ook al was er in België geen winst gemaakt. Het ziet er naar uit alsof de Fransen de Belgische dochter financieel leeghalen, terwijl die dochter straks – via Synatom – nog miljarden verplichtingen heeft.
• Zowat iedereen drong er bij Van der Straeten op aan om Electrabel en Engie “niet te laten ontsnappen”. De minister zelf gaf daarbij de erg technische uitleg van Electrabel mee, over de balans en de opbouw van reserves van het bedrijf. Die komt erop neer dat de Belgen zich “geen zorgen moeten maken”.
• “Het kan niet dat Electrabel zou worden uitgekleed. Electrabel moet in staat blijven om alle verplichtingen die het bedrijf heeft betreffende de ontmanteling en de berging op lange termijn van de verbruikte splijtstof, na te komen”, stelde Van der Straeten fel.
• “Ik ben niet van plan om te blijven hopen op de goede wil van de exploitant. Daarom wil ik de slagkracht van de Commissie voor nucleaire voorzieningen uitbreiden, zodat zij meer doeltreffende controle op de voorzieningen kan uitoefenen en daarvoor ook de nodige maatregelen kan nemen”, kondigde ze meteen aan.

Blijvend in het nieuws: De polemiek rond de hongerstakende sans-papiers gaat maar door.

• Een vlammende open brief, gepubliceerd in Le Vif, aan het adres van staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V) wordt gretig rondgestuurd door DéFI-voorzitter François De Smet. In die brief noemt schrijver Vincent Engel de staatssecretaris “een schande voor ons land en een schande voor de democratie“. “Niets kon, democratisch gezien, erger zijn dan Theo Francken. Dat is het minste wat democraten, waaronder ik, geloofden. Maar dat was naïef, achteraf gezien”, schrijft de man.
• Dat de links-liberale stadspartij DéFI zich zo manifest achter het protest schaart en mee de eisen van de hongerstakers ondersteunt om een nieuwe regularisatieronde voor mensen zonder papieren te organiseren, is tekenend voor de politieke en maatschappelijke kloof in het dossier, tussen noord en zuid.
• In Franstalig België brachten regeringspartners PS en Ecolo de zaak op de agenda van de federale regering: zij willen dat er een gebaar komt ten opzichte van de hongerstakers. Ze stellen voor om duidelijke criteria voor regularisaties vast te leggen. De Franstalige groenen en socialisten staan onder druk van hun achterban en worden in het dossier mee opgenaaid door PVDA-PTB, die de hongerstakers fel ondersteunt.
• Maar Mahdi zelf zet geen stap achteruit en blijft met vuur zijn zaak verdedigen. Gisteren ging hij in Terzake stevig in debat, vandaag is het de beurt aan Het Laatste Nieuws, om er nog eens zijn “harde” lijn te herhalen. “Ik verander mijn beleid niet omdat mensen beslissen niet meer te eten”, is de titel van het interview, waarin hij verder uithaalt naar PS en Ecolo: “Iedereen mag zeggen dat ze voor een collectieve regularisatie zijn, zolang ze er maar bij zeggen dat het met CD&V niet zal gebeuren.“
• Met zijn houding lijkt Mahdi na negen maanden Vivaldi zijn partij CD&V eindelijk op de koers te zetten waarmee in het verleden ook Open Vld en N-VA – met hun respectievelijk staatssecretarissen Magie De Block (Open Vld) en Theo Francken (N-VA) – electoraal hoge ogen gooiden: een forse, strenge lijn ten opzichte van asielzoekers.
• Maar ook de PS is niet van plan om op haar standpunt terug te komen, zo laat de partij vandaag al aan De Morgen verstaan: “Wij zijn sceptisch dat dit een oplossing zal bieden. Het standpunt van de PS blijft ongewijzigd”, is bij vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS) te horen.

Opvallend: Carrièreswitch voor Lode Ceyssens (CD&V).

• Het nieuws viel binnen via Belga: één van de sterkhouders van de CD&V-fractie in het Vlaams Parlement, Lode Ceyssens, maakt de overstap naar de Boerenbond. Ceyssens wordt daar ondervoorzitter.
• Het is een opvallende exit, omdat de man meer dan twintig jaar ervaring had als parlementslid en op bepaalde dossiers zoals ruimtelijke ordening toch echt wel woog. Ceyssens kwam uit de stal van de Boerenbond, binnen CD&V, maar was vooral ook een sterke lokale figuur. Hij is de burgemeester van Oudsbergen. Ook daar stopt hij met zijn functie.