Rond halfdrie vanmorgen bereikte de kern van de federale regering over de lonen, na een marathon onderhandelen, een akkoord. De consensus is niet echt spectaculair: 0,4 procent maximum loonstijging bovenop de index, met daarnaast een premie van 500 euro maximum in bedrijven ‘die het in de crisis goed deden’. Ook over het verhogen van het minimumloon is er een deal: dat moet omhoog, zegt de regering. Die is bereid de deal te smeren met fiscale cadeaus. Zo maakt Vivaldi een deal met wat losse eindjes, maar de grote verdienste is dat het akkoord er is. Liberalen en werkgevers zijn enthousiast. Vakbonden reageren zuur.

In het nieuws: Vanmiddag een triomferende premier Alexander De Croo (Open Vld) in de Kamer.

De details: Na hoogspanning komt de federale regering toch tot een deal.

• Opvallend: triomfantelijke reacties bij de regeringspartijen. Of toch zeker bij de liberalen binnen de Vivaldi-coalitie. Tweets van zowel Egbert Lachaert (Open Vld) als Georges-Louis Bouchez (MR), die onderstrepen dat de loonnormwet van ’96 – hun erfenis uit de vorige regering Michel – ongeschonden is gebleven: het plafond voor loonstijgingen blijft hardnekkig vastliggen op 0,4 procent.
• Die wet van ’96 is al maanden hét symbool dat de vakbonden, maar ook de socialistische partijen, frontaal bleven aanvallen. Voor hen was eigenlijk principieel het plafond van 0,4 procent onaanvaardbaar. In de Kamer legde de PS zelfs samen met de PTB-PVDA een wetsvoorstel neer om die wet aan te passen.
• Dat leidde binnen Vivaldi tot een bijzonder felle confrontatie met de liberalen. Zeker toen die aan de vooravond van 1 mei het sociaal overleg tussen vakbonden en werkgevers voor een zoveelste keer zagen mislukken en daarop al iets te triomfantelijk aankondigden dat de regering ‘maar die 0,4 procent zou doen’.
• Het gevolg was een snoeiharde reactie van zowel PS als Vooruit: plots werd een dossier dat net van drama ontdaan moest worden, helemaal politiek gespeeld, inclusief het dreigement om dan maar de dividenden bij de bedrijven te schrappen.

De politieke essentie: De deal is, mee door de druk van CD&V ook, behoorlijk in de richting van de werkgevers geduwd.

• Wat nu voorligt is een akkoord dat duidelijk overhelt naar wat de liberalen en ook de werkgevers altijd wilden: het plafond blijft helemaal gaaf. Daarbij is te horen dat tegenover de socialisten een blok stond van liberalen, maar ook CD&V, die zich ferm aan de kant zette van diegenen die vinden dat aan de wet van ’96 niet geraakt kan worden.
• De christendemocraten leverden uiteraard binnen de regering Michel de minister van Werk, Kris Peeters (CD&V), die de architect was van de hervormingen: het was dus ook ‘hun erfenis‘ die op het spel stond. Daarmee gingen zij wel lijnrecht in tegen de christelijke vakbond ACV, die de aanpassingen van Peeters systematisch ‘sjoemelsoftware’ noemt.
• CD&V-vicepremier Vincent Van Peteghem verdedigde vanmorgen op Radio 1 fel het akkoord. In de wandelgangen van oranje zette men het ook neer als een ‘CD&V-akkoord, netjes in het midden‘:
  • ‘Er ligt iets mooi op tafel. Dit is een heel evenwichtig akkoord’, zo pochte Van Peteghem.
  • ‘Men beweerde dat dit tot grote crisis zou leidden, wel, deze regering maakt duidelijk dat ze haar verantwoordelijkheid durft te nemen‘, zo zwaaide hij met lof voor Vivaldi.
  • ‘Het is belangrijk om met deze regering verantwoordelijkheid genomen te hebben. Die 0,4 procent blijft behouden, en daar bovenop komt een premie van 500 euro netto voor bedrijven die het goed hebben gedaan.’
• Opvallend: premier Alexander De Croo (Open Vld) reageerde nog niet. Hij houdt mogelijk zijn communicatie voor de Kamer. Want de eerste minister had voor zichzelf en z’n ploeg die deadline wel gelegd: hij wilde niet nog eens, zoals vorige week, voor het vuurpeloton van het vragenuurtje in het halfrond gaan staan. Een communicatieve triomf wacht.

The big picture: Er zijn wel nogal wat losse eindjes.

• De regering geeft dus de mogelijkheid van coronapremies tot 500 euro, waarop maar 16,5 belastingen moet worden betaald. Maar ze vult niet in wie precies die premies aan de kant van de werkgevers moet ophoesten. Het is per bedrijf, of per sector te onderhandelen. Die vaagheid is geen toeval: het maakt dat de hete aardappel toch weer naar de sociale partners verhuist.
• Daarnaast biedt de regering ook een kader voor de overuren en de minimumlonen. Dat laatste was een eis van de socialisten: dat die nu eindelijk zouden stijgen. Maar ook daar is geen echte deal: het dossier wordt weer doorgeschoven naar de sociale partners. Het enige wat wel duidelijk is: de regering is bereid om zo’n verhoging ook te ‘smeren’ met extra fiscale verlagingen. Belastinggeld dus, om sociale vrede te kopen.
• Maar ook daar zit dus opnieuw potentiële splijtstof in. Want Unizo, dat over de deal van de regering en de 0,4 procent bijzonder enthousiast reageerde, sprak meteen dreigende taal over de verhoging van het minimumloon.
  • ‘Daarover zijn we veel meer bezorgd. Bedrijven met personeel aan een minimumloon, dat zijn vaak net de zaken die het meest getroffen zijn door de crisis‘, zo stelde Danny Van Assche vanmorgen op Radio 1.
  • ‘Wij hebben altijd gezegd: nu de lonen doen stijgen gaat jobvernietigend werken. Want een job aan een minimumloon is er meestal een met weinig toegevoegde waarde. Dus daar de kost verhogen, zal die job doen verdwijnen.’
• Bij de socialistische vakbond voelt het regeringsakkoord duidelijk aan als verlies: het loonplafond blijft en bovendien komen de moeilijke dossiers nu opnieuw op het bord van de sociale partners.
  • ‘U hoort dat ik teleurgesteld ben, wij gaan straks overleggen met de andere vakbonden’, zo zei Miranda Ulens, topvrouw van het ABVV.
  • Daarbij werd vooral CD&V met de vinger gewezen: ‘Die hadden niet bepaald een centrumlinkse opstelling.’
  • ‘Ik hoor Unizo de deur al dichtdoen over dat minimumloon. Nochtans staan wij op zestiende plaats in Europa. Dat loon zit al twaalf jaar lang vast, we moeten boven de 10 euro per uur bruto gaan.’
  • Ook over het feit dat nu per bedrijf moet onderhandeld worden, was Ulens niet te spreken: ‘Vooral bij diegenen die hun stem niet kunnen laten horen – in bedrijven waar men geen evenwichtige krachtsverhouding kent – moet op niveau van de sectoren kunnen worden gepraat.’
• Dat alles maakt dat de rit nog niet helemaal is uitgereden. Want de coronapremies kunnen nog flinke spanningen opleveren. En zonder een algemeen akkoord is de sociale vrede niet gegarandeerd. Veel drama dus in de Wetstraat, afgelopen week, voor wat toch een eerder mager beestje is op de regeringstafel.
• Dat zal zeker de liberalen toch even worst wezen: deze middag kunnen zijn triomferen in de Kamer, met hun premier in de cockpit.
• Bij de socialisten nam men vanmorgen ook de verdediging op van de deal. Zo tweette vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS) al om de nettopremie van 500 euro nog eens in de verf te zetten. En ook Conner Rousseau (Vooruit) verdedigde het akkoord: ‘Wie hard werkt moet erop vooruitgaan. Dat is wat deze regering doet: hogere minimumlonen, hogere lonen en een bijkomende premie van 500 euro in bedrijven en sectoren die goed geboerd hebben.’
• Ook Paul Magnette, de PS-voorzitter, reageerde vanmorgen. Dat was niet bepaald vrolijk en hij duwde weer flink het gaspedaal in. ‘De verhoging van de minimumlonen is een fundamentele strijd voor de socialisten. Die maakt integraal deel uit van het voorstel van vannacht. Als de werkgevers dit weigeren, dan is er globaal geen akkoord en is er de totale vrijheid om over salarissen te gaan onderhandelen, per bedrijf en per sector’, zo tweette hij. Opnieuw spierballengerol dus, mogelijk om toch wat weg te steken dat de socialisten niet bepaald gelukkig uit heel de nachtelijke onderhandeling zijn komen.

De vraag van de dag: Hoe houdbaar is de positie van Veerle Heeren (CD&V)?

• Kan Veerle Heeren aanblijven als burgemeester in Sint-Truiden? De manier waarop deze voormalige minister van Welzijn in de Vlaamse regering zichzelf in de nesten heeft gewerkt, is toch behoorlijk spectaculair. Liegen, in de hoop dat de storm dan gaat liggen, is nooit de beste politiek-communicatieve strategie.
• Maandenlang al schermt Heeren met het belachelijke argument van het ‘medisch geheim’ om haar bijzonder kwalijk optreden met coronavaccins te verdoezelen. Nochtans zoemt het in haar thuisstad al weken over de burgemeester, die een hele tros familie, vrienden, buren en zelfs haar kapster bij de vaccinaties een voorkeursbehandeling gaf.
• In maart, toen nog enkel 85-jarigen werden ingeënt, kwam ze zelf op de lijst, net als haar zus en haar zoon. Ook anderen uit haar intieme kring verschijnen veel vroeger dan normaal op de lijsten, die via een lokale onderzoeksjournalist lekten. Dat de vaccinaties ook in de ochtend plaatsvonden, wijst erop dat het helemaal niet om ‘overschotjes’ ging. Bovendien ontkent het vaccinatiecentrum zelf ook de vaccins te hebben ‘aangeboden’ aan Heeren, zoals die beweerde.
• Onder druk van de eigen partij, met name voorzitter Joachim Coens (CD&V) en Wouter Beke (CD&V), de Limburgse kopman en minister van Welzijn, kwam Heeren gisteren dan met bijzonder flauwe communicatie. Ze ging niet diep door het stof, ze bood geen omstandige toelichting en bijpassende excuses aan, maar sprak van een ‘inschattingsfout’ en weigerde bot elke bijkomende vraag. ‘Niet relevant’, orakelde ze telkens maar op kritische opmerkingen.
• Nochtans is haar optreden bijzonder laakbaar: tussen de periode van maart en vandaag stierven opnieuw honderden mensen, vooral in de zwakkere doelgroepen van de ouderen, aan de gevolgen van een coronabesmetting, die ze door een sneller vaccin hadden kunnen vermijden. Niet zomaar een ‘inschattingsfout’ dus, als er effectief vaccinfraude is gepleegd.
• In de media is de druk op Heeren en CD&V groot. Zo onderstreept VRT-coryfee Ivan De Vadder dat Heeren ‘geen moreel gezag meer heeft om aan te blijven als burgemeester’ en is onder meer in De Tijd en Het Laatste Nieuws het commentaar even vernietigend. En uiteraard is er het almachtige Belang van Limburg, dat zich ook tegen Heeren lijkt gekeerd te hebben.
• Maar CD&V zelf nam al de bocht, in een move Pontius Pilatus waardig: ‘Het is nu aan de lokale gemeenteraad om te oordelen’, zo stelde Coens. De waarheid is dat CD&V niet bijzonder veel greep heeft, als puntje bij paaltje komt, op de lokale sterke figuren. De autonomie van sterke burgemeesters is er behoorlijk groot.

Belangrijk om volgen: De Amerikaanse regering pleit onomwonden voor het tijdelijk opheffen van patenten op vaccins.

• Voor wie het ontgaan was: vorige donderdag kwam Pfizer met kwartaalresultaten. Daarbij raakte bekend dat het farmabedrijf een recordomzet van 3,5 miljard dollar boekte op de verkoop van covid-19 vaccins. Op jaarbasis verwacht de onderneming voor 2021 een totaal van 26 miljard dollar omzet.
• Daarop wordt voor honderden miljoenen winst geboekt, 900 miljoen dollar volgens berekeningen van de New York Times. Het riedeltje dat Caroline Ven van lobbygroep Farma.be verkocht, vorige week op Radio 1, dat vaccinproducenten ‘aan kostprijs werken’ kan dus wel definitief naar de vuilbak. Zowel Pfizer als Moderna halen superwinsten uit hun vaccins, ze draaien daarover ook niet rond de pot. Enkel AstraZeneca en Johnson & Johnson claimen ‘aan kostprijs’ te werken en dus geen winst op de vaccins te boeken.
• Hoe dan ook: de cijfers van Pfizer – dat nog verwacht voor jaren vaccins te verkopen en dit jaar mikt op een omzet van 72,5 miljard dollar – waren een zoveelste argument om de discussie rond de patenten van de grote farmaspelers open te gooien.
• Daar dringt binnen de Wereldhandelsorganisatie WHO een brede coalitie van landen, onder leiding van India en Zuid-Afrika, al langer op aan. Op die manier zouden zeker in derdewereldlanden sneller veel kwalitatievere vaccins als een soort ‘witte product’ kunnen worden gemaakt.
• Tot nu toe hielden de VS en de EU de boot af, maar gisteren kondigde de ploeg van president Joe Biden aan het roer om te gooien en te pleiten voor een tijdelijk opheffen van het patent: een ‘waiver’, zoals dat heet.
• Dat maakt dat het debat in de EU nu helemaal anders kan worden gevoerd. Daar dringt de linkerzijde al langer aan om hetzelfde te doen. In eigen land hield minister van Ontwikkelingssamenwerking Meryame Kitir (Vooruit) al een soortgelijk pleidooi, maar ze kreeg de liberalen in de regering nog niet zo ver om akkoord te gaan.
• In België is een stevige farma-industrie aanwezig, met zowel grote productiesites voor Pfizer als voor Johnson & Johnson. Die zijn heftig gekant tegen het opengooien van de patenten: dat zou zeker ook landen als China doen profiteren. Zij krijgen dan plots toegang tot een veel hoogwaardiger vaccintechnologie.
• Lang liet de reactie van de EU niet op zich wachten: Ursula Von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, kondigde vanmorgen al aan dat ze ‘in dialoog wil gaan’ over het opheffen van de patenten. In praktijk is dat overigens lang geen wondermiddel: het zal nog maanden, zo niet jaren duren, voor andere producenten in staat zijn om gelijkwaardige vaccins te maken.